Mban mend t’i ketë dashur ndonjëherë qentë? – tha si e trembur në gjumë gruaja.
Burri bëri sikur nuk e dëgjoi. Djali i tyre nuk i kishte dashur kurrë qentë. Burri ishte i bindur për këtë. Ai nuk e harronte ditën kur sa nisi të tregonte për një natë me dëborë, kur i ati i kishte sjellë një qen që polli katër këlyshë, i biri ia preu shkurt:
– Nuk ke kujtime të tjera që vetëm historinë e qenit që polli katër këlyshë më ke treguar gjithë jetën!
Burri e donte atë kujtim. Ai ia sillte përherë të gjallë të atin. Ditën që i biri ia preu shkurt, atij iu duk sikur bashkë me kujtimin e asaj nate me dëborë, i vdiq edhe i ati. Ai e kuptoi këtë kur të nesërmen filloi t’i tregojë një mikut të vet si i kishte vdekur babai. Asnjërit nuk i kishte treguar si i kishte vdekur babai, të gjithëve u kishte treguar si i kishte sjellë një natë dimri me dëborë një qen që i kishte pjellë katër këlyshë. Këlyshët kishin kohë që kishin vdekur e megjithatë vazhdonin të lëpinin vitet me gjuhët e tyre të vogla, të kuqe dhe të shihnin muajt me sytë e tyre të pafajshëm. Burrit iu duk sikur ata po lëpinin edhe lëkurën e butë të asaj nate dhe u çua ndenjur.
– Çfarë po mban vesh? – tha gruaja.
– Asgjë, – tha burri.
Dhe nuk guxoi t’i thoshte të vërtetën. Atë natë do të ishte i lumtur sikur t’i tregonte edhe një herë gruas kujtimin e tij më të bukur. Por se pse pati frikë se ajo do t’ia priste shkurt, siç ia kishte prerë i biri para katër vjetësh. Dhe e ndrydhi përbrenda natën kur i ati i solli një qen që të nesërmen i polli katër këlyshë. Megjithëse kishin vdekur, këlyshët vazhdonin të lëpinin me gjuhët e tyre lëkurën e netëve. Ishte një zhurmë e lehtë, e ëmbël, që përveç burrit nuk e dëgjonte kush. Ata kujtojnë se është era, thoshte me vete burri. Atij i vinte keq që ata kujtonin se ishte era, sepse i dukej sikur nuk kishin asnjë kujtim si kishte ai kujtimin e një nate dimri me dëborë, kur i ati i solli një qen që të nesërmen i polli katër këlyshë. Ai kujtim ia sillte përherë të gjallë të atin. Sa sy të butë dhe të ngrohtë kishte babai, tha me vete dhe i erdhi keq që kishte folur në kohën e shkuar për të. Ai e ndjeu menjëherë veten të lodhur. Donte të çohej, por e dinte se do të mërzitej më shumë. Prishja e kujtimit ia kishte zvogëluar botën. Ajo po bëhet përherë dhe më e vogël sepse po vdesin kujtimet, tha. Dhe një botë e vogël është gjithmonë një botë e vetmuar, është një kub akulli që e nxjerrin nga frigoriferi dhe e shkrijnë në një gotë me ujë.
Burrit po i zihej fryma. Në dhomën ngjitur flinte i biri dhe qeni që ai kishte sjellë me vete. Ishte një qen i rrallë, me veshë të mëdhenj dhe me dy sy… Burri lëvizi tërë zhurmë. Ai nuk donte të sillte ndërmend sytë e qenit që flinte pranë të birit. Nuk e kuptoj përse e solli, kur ai nuk i ka dashur kurrë qentë. Sa tha kështu iu kujtua kur u hap dera dhe, para se të hynte i biri, hyri tërë frikë dhe habi qeni i vogël. Sytë e tij ishin të mbushur me frikë. Pak po t’i bërtisja kishte për t’u strukur nën karrige dhe kishte për t’u dridhur. Përse u meka dhe nuk i fola as edhe një fjalë? Kur më solli babai qenin që më polli katër këlyshë, u hodha përpjetë nga gëzimi dhe babai më shihte i lumtur që kërceja përpjetë nga gëzimi. Atë natë babai i kishte sytë më të ëmbël dhe më të butë se çdo natë tjetër.
– Mban mend t’i ketë dashur ndonjëherë qentë? – pyeti përsëri gruaja.
Burri nuk mund të shtirej më sikur nuk e kishte dëgjuar.
– E ç’rëndësi ka kjo? – tha.
– Mua nuk më kujtohet t’i ketë dashur ndonjëherë, – tha gruaja.
– E ç’rëndësi ka kjo, – përsëriti burri. – Njeriu nuk do diçka dhe më vonë, papritur, e do.
– E di, – tha gruaja, – kjo më ka ndodhur edhe mua.
– Kjo i ndodh çdo njeriu, – tha burri.
Gruaja heshti. Nata ishte tërë dritë.
– Ia pe me kujdes? – tha gruaja dhe nga zëri burri e kuptoi se asaj do t’i pëlqente që ai të mos kishte parë me kujdes.
– Çfarë? – tha pavetëdije burri.
– Sytë…
– E kujt? – pyeti burri mbasi gruaja heshti dhe nuk foli.
– Sytë e qenit.
– I pashë, – tha burri.
– Si t’u dukën?
– Si m’u dukën!
– Po.
– Nuk e mbaj mend si m’u dukën, – gënjeu burri.
Sytë e qenit kishin brenda tyre vetminë. Ai e kishte vënë re menjëherë këtë dhe kishte ndjerë një ndrydhje të dhimbshme në kraharor. Vetmia e syve të qenit nuk e la t’i gëzohej të birit që kishte dy vjet pa e parë. Ai do qëndronte vetëm katër ditë dhe do largohej përsëri. Burri mezi e kishte pritur ardhjen e të birit. Megjithëse i biri i kishte vrarë kujtimin e tij më të bukur, kujtimin e asaj nate dimri, me dëborë, kur i ati i solli një qen që i polli katër këlyshë. Kishte vite që i biri ishte kthyer në e vetmja dashuri e tij. Këtë e ndjeu kur ai u largua dhe e mori për herë të parë në telefon. Burri ishte tronditur aq shumë sa iu mek zëri. Nga sa larg vinte zëri, kishte thënë duke u përpjekur të mbulonte mekjen që kishte ndodhur para së shoqes. Vetëm vetmia e përcjell zërin nga aq larg, kishte shtuar me vete.
– Po mua përse m’u dukën ashtu? – foli përsëri gruaja.
Burri nuk e pyeti si i ishin dukur. Pyetja mbeti e varur pas dritës së hënës që kishte mbytur dhomën.
– Po mua përse m’u dukën ashtu? – ngulmoi përsëri gruaja. – Ai më pa sikur do ta dëboja.
– Kush? – tha i hutuar burri.
– Qeni, – tha gruaja. – Ai më pa tërë frikë sikur do ta dëboja.
– Ndoshta nga që është i vogël, – tha burri.
– Jo, – tha gruaja, – qentë e vegjël nuk i kanë ashtu sytë.
– Ti nuk ke mbajtur ndonjëherë qen, – tha burri.
– Po kam parë tërë ata qen të vegjël dhe asnjë nuk e ka pasur vështrimin aq të lodhur dhe të vetmuar.
– Ai ka ardhur nga larg, – tha burri. – Për të ardhur deri këtu e kanë ndarë nga këlyshët e tjerë.
– Ta ketë pasur nga ndarja? – tha gruaja.
– Patjetër, – tha burri.
– Do ta marrë përsëri me vete kur të ikë?
– Nuk më tha gjë dhe unë nuk e pyeta.
– Më mirë ta lerë këtu, – tha gruaja.
– Ai vetëm më tha se e kishte gjetur në dëborë duke qarë dhe e kishte marrë në dhomë sepse i erdhi keq. Ka një muaj që flenë bashkë.
– Po tjetër ç’të tha?
– Ishte i lodhur dhe e zuri gjumi.
– Po qenin kur e zuri gjumi?
– Në të njëjtën kohë.
– Sikur të mos e kishte ashtu vështrimin, do ta mbaja me qejf.
– Sa të mësohet me ne dhe nuk do ta ketë më atë vështrim, – tha i pasigurt burri.
– Sa mirë do të ishte sikur të mos ketë më atë vështrim, – tha gruaja. – Mua m’u duk sikur nuk do t’i ndryshojë kurrë. Të kujtohet sa vështrim të ëmbël ka pasur? Ti gjithmonë më pëshpërisje se ai kishte vështrimin më të ëmbël.
– Kush?
– Babai yt natën kur të solli qenin që të polli katër këlyshë.
– Atë natë po binte dëborë dhe kur binte dëborë babai e kishte vështrimin më të ëmbël se kur binte shi.
– Unë nuk do ta shoh dot në sy, kur të zgjohet, – tha gruaja.
Burri u shtang. Të njëjtën gjë po mendonte edhe vetë.
– E ka trembur largësia, – tha ai.
– Tërë atë vetmi nuk e fut dot vetëm një natë. Ai duhet të ketë qenë gjithmonë vetëm.
– Duhet të jetë trembur shumë kur e kanë lënë mes dëborës, – tha burri. – Ti nuk e merr dot me mend ç’do të thotë të mbetesh vetëm mes dëborës.
– Nuk e kam ditur ç’do të thotë të mbetesh vetëm mes dëborës, – tha gruaja. – Tani e di sepse e pashë në sytë e tij më mirë se sa po ta kisha provuar vetë.
– E, megjithatë, përsëri nuk e di, – tha burri. – Ti nuk ke qenë ndonjëherë e vetmuar mes dëborës.
– Isha kur pashë sytë e tij, – tha gruaja.
– Të gjithë qentë duken të vetmuar në dëborë, – tha burri. Ai harroi se qeni i tij kishte ardhur në një natë me dëborë.
– Bie shumë dëborë atje ku është djali? – pyeti gruaja.
– Bie, – tha burri.
– Bën ftohtë kur bie dëborë?
– Jo, – tha burri, – Ftohtë bën vetëm kur ajo ka pushuar së rëni dhe fillon të ngrijë.
– Kur gjeti qenin binte dëborë apo ajo kishte pushuar?
– Nuk e pyeta.
– Ta kishe pyetur, – tha gruaja.
– Harrova, – tha burri. – Do ta pyes kur të zgjohet.
– Më mirë mos e pyet, – tha gruaja e trembur nga ndonjë hollësi tjetër që nuk i shkonte në mendje atë çast dhe të cilën nuk donte ta mësonte.- Mos e pyet për asgjë!
– Mirë, – tha burri, – nuk do ta pyes për asgjë.
– Mos të shpëton goja dhe e pyet.
– Nuk do më shpëtojë, – tha burri.
– Se ti prekesh menjëherë, – tha gruaja. – Megjithatë ta kishe pyetur, në binte dëborë apo ajo kishte pushuar së rëni kur gjeti qenin.
– Përse shqetësohesh në binte apo kishte pushuar dëbora kur gjeti qenin? – tha burri.
– Nuk e di përse do të më pëlqente të kishte gjetur kur binte dëborë. Se kur bie dëborë njeriu nuk është aq i vetmuar se sa kur ajo ka pushuar dhe ngrin nëpër natë. Kam frikë se e ka gjetur kur nuk binte dëborë.
Burri heshti. Atij iu kujtuan sytë e qenit dhe vetmia e tyre. Tani e dinte kujt i ngjante ajo vetmi. Dhe për të larguar natën kur dëbora ngrin, u çua nga shtrati dhe eci drejt dhomës ku flinte i biri. Dikur, kur i prishej gjumi, shkonte dhe shihte mos ishte zbuluar i biri. Kur kapi dorezën e derës dora i ngriu, sepse iu kujtua se aty përveç të birit, flinte edhe qeni. Shtangu në vend dhe u kthye përsëri në dhomë, i lodhur, si të kishte bërë rrugën më të gjatë, më të vetmuar të jetës së tij, megjithëse kishte hedhur vetëm disa hapa në korridorin e vogël të shtëpisë.
