Ai hapi perden e hollë të dritares dhe hodhi vështrimin jashtë. Gjithçka kishte marrë një ngjyrë gri të hapur. Qielli i veshur me një shtresë të njëtrajtshme resh, shiu që binte i qetë, drurët e zhveshur të rrapeve në rrugën përballë, tingujt e një pianoje që dukej sikur buronin nga ajo masë gri dimërore, i ndillnin një përgjume të ëmbël. Ai ndjeu se ajo nanurisje po e mbështillte ngadalë me mantelin e hollë gri… në fillim kokën, pastaj krahët, grupin, gjymtyrët… Gjithçka… I përhumbur u shtri në divan pranë dritares. Tingujt e pianos, ata tinguj të largët, tepër të largët, (dhe ai mendoi se ndoshta kjo shkaktohej nga përgjumja ose ndoshta nga ajo masë gri, që zotëronte jashtë), i vinin qartë në vesh e shiu binte qetë-qetë, si të kishte vite që kishte nisur. Ashtu i përhumbur ai mendoi për telegramet që do t’u niste të afërmve në qytetin e largët, për lajmërimet që duheshin bërë sa më shpejt. Duhen shkruar bukur, mendoi. Me bojë të zezë. Me rastin e përvjetorit… Kujdes. Po. Përvjetorit… Tani me shkronja kapitale TË NENËS TONË TË DASHUR. DA-SH-U-R. Ashtu… Mirë. Lëre të thahet pak… Kryeradhë… Presim vizita nga ora… Ta shkruajmë me të kuqe orën… Duhet të duket ora. Bukur. 18. Adresa. Me blu adresën. Nuk keni blu? Përzieni të verdhën me të gjelbrën. Do të dalë blu… Provoje… Kjo është gri… Nuk shkon adresa me gri… E po mirë, shkruaje… Adresë gri. Pajtim Kulla…. Lagjja 2, Blloku 25, rruga… pallati 8, apartamenti 12… Lëre të thahet… Shumë mirë ka dalë. Vetëm adresa… Duhen bërë edhe katër copë të tjera. Do t’i vendos në disa vende… Në stacionin e trenit… Krejt gri. Gri e hapur. Një në stacionin e autobusëve… Një në dyqanin ushqimor. Gri e mbyllur. Më mirë gri e mbyllur… Një në dyqanin e bukës. Në një vend të dukshëm… Sot është e shtunë, mendoi ai. Pas saj do të vinte e diela. Pas saj e hëna dhe ditët e tjera. Të gjitha duhen bërë. Pas një jave duhet të jetë gjithçka gati. Gjithçka. Të dielën gjithë ditën do të pritnin e përcillnin njerëz. Ndoshta xhaxhai dhe tezja nga qyteti i largët do të vinin që të shtunën në darkë. Do të vinte e hëna. E pas saj ditët e tjera. Sidoqoftë të hënën duhet biseduar me Nikon për shkrimin e lajmërimeve. Të martën ato duhen marrë e vendosur. Edhe telegramet duhen nisur sa më shpejt. Pastaj kafja… Ah, dhe fotografia e madhe. Të gjitha këto ai i mendoi mes asaj përgjumjeje… E më pas nuk ndjeu as tingujt e pianos e as të shoqen që u kthye nga puna… Ndiente vetëm se ecte ngadalë, mes një humbëtire gri resh… Vrapoi në brigjet e lagura të një deti… E në ëndërr pa, për një kohë të gjatë, vrapime… Ishin ca vrapime të gjata drejt diçkaje që dukej e zhdukej. E thërriste të ndalej, por ajo zhdukej e ai vraponte e vraponte pas atij zëri që i kujtonte nënën. Me këtë ndjesi u ngrit rreth orës 7. Nga kuzhina vinte zhurma e ujit të çezmës dhe zëri i spikeres së televizionit. Jashtë dritat e dobëta çanin errësirën e shiut vazhdonte të binte. Trupin e ndiente të lehtë. Përgjumja sikur i kishte fluturuar jashtë e, i çliruar prej saj, mendoi për një çast të hënën… Pastaj zërin e nënës, që e kishte dëgjuar në ëndërr, dhe ndjeu një shije të hidhur në gojë.
E hëna
Ata blenë kafen. Pastaj e poqën atë dhe e vendosën në raftin e parë të bufesë. Në orën gjashtë pasdite filluan bluarjen e saj. Dhe në mbrëmje vonë, kur e bluan, e shoqja tha se i dukej pak kafe.
– Të kishim marrë edhe dy pako, – tha ajo.
– Mjaftojnë, – ia ktheu ai. – Ishin pesë pako.
– Ndoshta nuk dalin. Më mirë të jetë më tepër.
– Do të marr nesër edhe dy pako.
– Merr më shumë. Mos turpërohemi, – tha ajo.
– Nuk turpërohemi, – tha ai. – Kot shqetësohesh.
– Mos turpërohemi, – këmbënguli e shoqja. – Do të na vijnë shumë njerëz.
– Mirë, – tha ai, – do të marr katër pako.
E marta
Në mëngjes ata u ngritën herët. Ai u ankua se kishte fjetur keq e se kishte parë shumë ëndrra.
– Kokën e kam të rëndë, – tha ai.
– Po bëj një kafe, – nxitoi ajo.
– Lëre kafen. Mos e prek atë kafe.
– Do të të bëj një kafe të fortë, – tha ajo duke vënë xhezven në prizë.
Kafja u bë shpejt. Duke pirë, ai mendoi se duheshin marrë lajmërimet te Nikoja. Duhen vendosur jo më vonë se të nesërmen. Për telegramet është shpejt, mendoi.
– Po fotografinë? – pyeti ajo.
– Nuk e ka bërë, – mblodhi buzët ai.
– Do të ketë dalë bukur?
– Besoj se po, – tha ai.
– Them ta vendosim ja këtu në ballë.
– Mirë. – Ai u ngrit. – Të shohim kur ta marrim. Ç’bëre për filxhanët?
– Do t’i them Tixhes.
– Të paktën të jenë 24 filxhanë.
– Dymbëdhjetë do t’i marr te Tixhja, – tha ajo.
– Mos janë pak, – u interesua ai duke veshur pardesynë.
– Fotografinë do ta vendosim, ja këtu, – tha ajo dhe preku me dorë murin. – Do të jetë një surprizë.
Ata dolën me nxitim nga shtëpia. Jashtë binte një shi i hollë. Në rrugë kishte lëvizje. Në stacionin e autobusit, pa rrapin ku qe vendosur tabela e njohur e qëndrimit. Ai mendoi se njëri nga lajmërimet duhej vendosur atje. Është një vend ku lëvizin shumë njerëz, tha me vete. Ai u afrua pranë rrapit, mati me sy largësinë e tabelës nga toka dhe mendoi vendin e mundshëm ku do të vinte lajmërimin. Rreth orës tre pasdite, në vendin e caktuar, ai vendosi përkujtimoren. Vend i mirë, mendoi me kënaqësi, dhe u largua duke kthyer kokën pas për të parë atë lajmërimin, shkruar aq me kujdes nga shoku i tij piktor. Pas dy orësh u kthye përsëri në të njëjtin vend. Lajmërimet e tjera i kishte vënë në vendet e caktuara. Një në Pazarin e Ri, në vendin e zakonshëm, ku viheshin lajmërimet e vdekjeve dhe përkujtimoret. Dy në qendër, në një vend të dukshëm. Një në shtyllën e betonit, që ndodhet sapo kalon rrugën e Unazës, në të hyrë të rrugicës që të çon në stacionin e trenit. Sidoqoftë ky është vendi më i mirë, mendoi duke vështruar lajmërimin shkruar me ato shkronja të mëdha kapitale. Ishte shkruar me të vërtetë bukur. Emri i nënës, Data; Adresa me atë grinë e mbyllur. Emri i tij dhe i Ritës: Krejt gri: Një gri e ëmbël, që kontrastonte me të zezën. Nën ndriçimin e dritës së bardhë të neonit ajo gri e emrave të tyre dukej e zbehtë. Blu do të ishte më bukur, tha ai me vete, duke u larguar. Vetëm shi i fortë të mos bjerë, shtoi. Atë ngjyrë gri shiu sikur e shpëlan. Ktheu edhe një herë kokën. Neoni ndriçonte trungun e rrapit.
E mërkuara
Dita nisi me një shi të rrëmbyer dhe me re. Ai u vesh shpejt, piu gotën e qumështit dhe vrapoi në rrugë. Do t’i ketë marrë era, mendoi për lajmërimet. U qetësua kur vuri re që lajmërimi në stacionin e autobusit nuk kishte pësuar gjë. Pikat e mëdha të shiut binin mbi të. Vetëm gria ishte zbehur. Emri i tij. I Ritës. Ishte një çngjyrosje e lehtë. Këtë e vuri re edhe në lajmërime të tjera. Gri e hapët. Emra gri të hapët. Ky shi i mallkuar, mendoi. Ku e gjeti të bjerë me kaq rrëmbim.
Rreth orës 14 Rita ngjiti me nxitim shkallët. U ul në karrige vetëm pak çaste, sa për të mbledhur veten. Tërë pasditen u mor me sistemimin e kuzhinës. Ndryshoi disa herë vendin e shqiponjës e të kaktusit dhe fshiu me kujdes të gjitha qoshet e dhomës së gjumit. Në mbrëmje e ndiente veten të lodhur. Gjumi e zuri shpejt.
E enjtja
Telegramet i shkroi rreth orës 15. Tekstet ishin të njëjta. Ditën e diel, me rastin e përvjetorit të vdekjes së nënës sonë të dashur… Në fund emrat e tyre të shkruar me majën e hollë të penës që gërricte. E lexoi edhe një herë. Ditën e diel… Bukur, mendoi duke ia zgjatur punonjëses së shërbimit. Seku e kishte parë atë fytyrë. Ndoshta në rrugë. Ndoshta ishte ajo e para disa viteve, kur nga kjo postë i kishte nisur telegram vëllait të vogël në qytetin e largët. Atëherë ishte e shtunë kur kishte shkruar atë telegram me një tekst të shkurtër: “Eja menjëherë.” Dhe vëllai i vogël erdhi të nesërmen me trenin e fundit.
– Ç’ka ndodhur? – pyeti ai, i shqetësuar, sapo hyri brenda. – Si është nëna?
– Asgjë. Mirë është, – u përgjigj ai. – Ja ashtu. U mërzit ca dhe… dërguam telegram.
Vëllai i vogël kishte shtangur. Nga flokët e qullur nga shiu i dilte avull. Hyri në dhomë, përqafoi nënën, i puthi asaj duart. Nëna përlotej.
– Të ishte ditë, do të merrja një taksi e do të ikja, – tha ai. – Do të ikja sa më shpejt me nënën. Se ti… Edhe ti, – iu drejtua Ritës. – Ju… Ti…
Iu mor goja vëllait të vogël. Kështu i ndodhte sa herë që nervozohej.
– E pra, ju… Ti… Për këtë e doni nënën? Që të fitonit edhe një dhomë tjetër kur morët apartament të ri? Ju… Ti…
E nëna iku të nesërmen me vëllanë e vogël. Ishte prill e nëna kishte qarë.
“Pajtim, o djalë, tha nëna. Të vini nga ne. Merr nusen dhe ejani.” E pas një viti rrëzimi i vëllait të vogël me makinë, vdekja e tij sapo kish mbërritur në spital dhe… Të gjitha këto ndodhën aq shpejt, mendoi ai duke dalë nga posta. Shiu kishte pushuar, po përsëri mbetej gria e qiellit, një gri e mbyllur. Duhet marrë fotografia, mendoi. Kaloi qendrën dhe gati sa nuk u përplas me një biçikletë. Hipi në trotuar. Seç kishte një përhumbje… Kjo gri e mallkuar… Të pres në mbrëmje… Para kinemasë… Kur të duash… Emrin, ju lutem. Keni dalë vetëm? Aha, nëna. Faturën. Fotografia ishte e bukur. Me ngjyra. U ul në njërën nga karriget dhe e vështroi për një kohë të gjatë atë fotografi. Sytë e butë të nënës… Buzëqeshja e lehtë në fytyrën me rrudha… Shalli i zi hedhur supeve dhe flokët e thinjur. Ai ndjeu një drithërimë të lehtë. Si nisi ajo grindje, mendoi. Kujtoi atë natë kur ai i dha të drejtë Ritës.
Të kam djalë të vetëm, o bir, tha nëna. Të dua si dritën e diellit. Edhe nusen e dua. Si dritën ju dua. Pastaj ftohja e Ritës me nënën. Pastaj heshtja e gjatë e nënës… Pastaj nervozizmi i vazhdueshëm i Ritës… Ardhja e dajave nga qyteti i largët. Lotët e nënës… Pastaj në këshillin e lagjes dhe pëshpëritjet në pallat… Si ndodhi kështu, tha ai duke e mbështjellë fotografinë me një letër të madhe.
E premtja
Në të dhënat e shërbimit sinoptik të orës 20,30 u fol për një presion të lartë që do të përfshinte territorin e vendit në 24 orët e ardhshme. Në vendet malore do të kishte mjegull deri në orët e mesditës. Në zonat e ulëta vranësira të ndërrueshme, e në bregdet kthjellime.
Ai mori frymë i lehtësuar kur ai që jepte parashikimin e kohës buzëqeshi e tha “natën e mirë”. Domethënë kohë e mirë, tha ngadalë. Të paktën këto dy ditë. Sidoqoftë edhe koha… Në një ditë me shi… Telegramet do të kenë arritur në qytetin e largët, mendoi. Do të vijë tetoja, xhaxhai, dajat me djemtë e mëdhenj…
Ca pika shiu trokitën në dritare. Të rralla, sikur vinin nga re të largëta që iknin e, para se të ndaheshin, lëshonin, në udhë e sipër, ato pika lamtumire…
– E mrekullueshme, – tha Rita duke u ulur pranë tij. – Do të jetë një surprizë.
– E ka punuar mirë, – tha ai mendueshëm. – Është një fotografi shumë e bukur.
Ai hodhi vështrimin në atë fotografi. Sytë e nënës sesi vështronin…
Trokitën prapë pikat e shiut në dritare… Një… Dy… Tri, numëroi ai. Retë e fundit iknin të shtyra kushedi nga ç’erëra për t’ia lënë vendin qiellit të pastër të yjeve. Natën e mirë.
E shtuna
Në orën 12 Rita solli një tufë të madhe me lule. Ishin lule të freskëta. “Deri nesër nuk ka pse të vyshken”, mendoi. Do ta ruanin freskinë kur të shkonin në varrin e nënës. Në ballkon i spërkati me ujë. Qëndroi për pak çaste para pasqyrës së tualetit. “Përse e kam këtë zbehtësi kështu”, tha me vete duke parë fytyrën. Sytë i kishin hedhur një rreth mavi… Gjithë këto ditë me punë… Lodhja… Gjumi… Megjithatë gjithçka ishte gati. Kafja e bluar. Filxhanët e larë e të vendosur në bufe, tabakatë e bukura prej bakri, sheqeri, tri xhezve të mëdha, kanat për ujë dhe gotat, pecetat e bardha të qëndisura me gjethe dhe vile rrushi… Kostumi kafe i pastruar… Gjithçka. Në mbrëmje do të shtronte qilimin e ri.
Kështu kaloi paraditja. Pasdite pastroi edhe një herë bufenë, shtroi qilimin dhe i ndryshoi vendin lule shqiponjës. Ishte mbrëmje vonë, kur ai i tha se kishte frikë se mos prishej koha.
– Na duhen karrige, – tha ajo.
– Do t’i gjejmë. Nesër në mëngjes do t’i gjejmë. Vendi është i ngushtë, – shtoi ai. – E shumta mund të marrë pesë karrige.
“Vetëm të jetë kohë e mirë”, mendoi ai. I shtrirë, u përpoq të shihte një pjesë të qiellit që dukej nga xhami i dritares. Nuk pa asgjë, veç një mase të zezë që shtrihej në pafundësi. Ndoshta ishin retë, që iknin të shtyra nga era.
Le të iknin për t’u përplasur në maja malesh e ta derdhnin dufin e tyre kushedi se në ç’qytete e fshatra të largëta. Le të iknin… E në atë përgjumje të lehtë i vinin fjalët e shpjeguesit të shërbimit sinoptik… Do të jetë kohë e mirë, me vranësira të ndërrueshme e me ndonjë shi të dobët lokal… Natën e mirë…
E diela
Zgjimi u bë më shpejt se ditët e tjera dhe kafja u pi në këmbë, me një ngutje të çuditshme. Pas kafes hëngrën pak bukë me gjalpë. Pas bukës me gjalpë pinë nga një gotë me qumësht të nxehtë. Edhe këto në këmbë.
Ora ishte shtatë kur ajo shkoi në dhomën e gjumit për të veshur kostumin e ri. U pa disa herë në pasqyrë dhe me kënaqësi mendoi se i rrinte shumë mirë. Ai kostum i nxirrte më në dukje zbehtësinë e fytyrës, rrathët mavi të syve…
Në orën tetë ajo i tha se dera duhej lënë hapur, se njerëzit që do të vinin, nuk kishte pse t’i binin ziles, se në raste të tilla…
– Nuk ka pse ta lëmë hapur, – tha ai.
– Atëherë po hap pak dritaren, – tha ajo. Nga jashtë hynë në dhomë zërat e zakonshëm të mëngjesit. Ngado ndihej e diela: në boritë e zgjatura të makinave, zërat e fëmijëve, këngët e radiove (çuditërisht volumi u qe ngritur deri në fund). Ai shihte herë pas here orën, fushën e saj të bardhë dhe lëvizjen e akrepit të sekondave, që ishte tepër e shpejtë, tepër e ngutshme dhe në kundërshtim me qetësinë gati moskokëçarëse e dy të tjerëve. E diela, mendoi ai. Edhe në këtë fushë të bardhë ore e në ngutjen e sekondëmatësit. Në orën dhjetë u dëgjuan hapa që ngjitnin shkallët e katit të tretë e ata u ngritën instinktivisht në këmbë për të pritur tingullin e ziles. Po hapat vazhduan të ngjiteshin më lart. Zotëroi një heshtje e gjatë. Vetëm zërat e së dielës dëgjoheshin që vinin, të gjithëpushtetshëm, nga jashtë. Në orën dhjetë e tridhjetë minuta ai pyeti se kur vinte treni nga qyteti i largët.
– Nuk e di.
– Si nuk e di?
– Mos u nervozo, – tha ajo. – Nuk e di.
– Duhet ta dish!
– Mos u nervozo, – përsëriti ajo. – Ç’jam unë, të mbaj mend të gjitha oraret e trenave?
– Nuk të kërkova oraret e gjithë trenave, – tha ai.
U dëgjua zilja dhe ajo vrapoi në korridor. Pas aj Pajtimi. Rita hapi derën dhe, kur u bë gati të thoshte me mirësjellje “Urdhëroni”, “Mirë se na erdhët’, burri i gjatë pyeti:
– Mos e njihni Kujtim Çelën? Më falni…
– Një kat më lart, – tha ajo dhe mbylli me forcë derën.
Në orën trembëdhjetë u dëgjuan përsëri hapa dhe më pas një e trokitur e lehtë. Ajo hapi derën. Ishin dy fëmijë që luanin me njëri-tjetrin.
Ora ishte katërmbëdhjetë, kur ai e pyeti sërish për orarin e trenit.
– Nuk e di, – ia priti ajo. – Të thashë edhe një herë. Nuk e di.
Rreth orës gjashtëmbëdhjetë ai u ngrit, lëvizi nëpër dhomë, pa me vëmendje filxhanët të radhitur me kujdes në bufe, pecetat me gjethe e vile rrushi… Të gjitha ishin gati. E diela po thyhej e nga jashtë zërat vinin si përmes një muzgu të mpiksur. U ul në njërin nga divanët. Pa orën dhe sekondëmatësin e ngutur që vazhdonte të gëlltiste çastet e fundit të së dielës… Pastaj vështroi të shoqen, fytyrën e saj të zbehtë dhe rrathët mavi poshtë syve.
– Më jep një lugë sheqer, – tha ai pas pak.
Ajo e pa e habitur të shoqin.
– Kërkova një lugë sheqer, – foli prapë ai.
Ajo përsëri nuk lëvizi. Atëherë ai iu shkreh:
– Ç’rri ashtu si mumje, të kërkova një lugë sheqer! Më kupton? Kërkova një lugë sheqer. She-qer. Shqip e thashë. Sheqer!
– Po ti…
– Sheqer…
Ajo u ngrit e shtangur nga ai shpërthim i papritur i të shoqit dhe nga ajo kërkesë e çuditshme e tij. Hapi menjëherë bufenë, mbushi lugën dhe ia zgjati.
Ai u ngrit dhe në këmbë nisi të përtypte kokrrat e sheqerit. Pastaj u ul në divan duke vazhduar të përtypej.
– Këtë kërkova, – tha ai. – E kisha gojën helm.
U shtri. Zërat e së dielës vinin të mbytur. Trokitën ca pika të rralla shiu në dritare dhe më pas u dëgjuan tingujt e pianos. Të largët, tepër të largët iu dukën ata tinguj, sikur zbritën bashkë me pika te shiut nga lartësitë e reve gri… Afroi dorën e majtë pranë veshit e dëgjoi tiktakun e shpejtë të sekondëmatësit. Ditët do të vazhdojnë të vijnë përsëri pas kësaj së diele, mendoi. Do të vinte e hëna, e marta, e mërkura, e enjtja, e premtja,e shtuna… E prapë e diela. Me ngutjen e sekondëmatësit… Vetëm ajo nuk do të vinte më, sado lajmërime apo telegrame të bënte… Në asnjë përvjetor. Në asnjë të diel. Ndjeu prapë një shije të hidhur në gojë dhe një vetmi rrëqethëse. U ngrit përgjysmë dhe hodhi shikimin mbi fotografinë në mur… Sytë e nënës… Të butë, me atë vështrim të dhembshur nëne… Dhe ra përmbys në divan e qau.
Ishte fundi i ditës së diel, me ca pika të rralla shiu që trokitën në dritaren e apartamentit nr. 12.
Shënim:
Ky tregim është botuar në gazetën “Drita” pas mesit të viteve “80, kur kryeredaktor ishte prozatori i mirënjohur, Zija Çela. Tregimi u vlerësua me Çmimin e parë të kësaj gazete.
