A.D. Në një kohë kur shpallet e rishpallet fundi i poezisë, ju përzgjidheni si Poeti Laureat i Shqipërisë çka do të thotë se mes të tjerash, do të ndërmerrni drejtimin e një fushate për promovimin e poezisë shqipe. Praktikisht, do të ktheheni në një lloj misionari i cili do të realizojë misionin e rikthimit të poezisë shqipe në vendin që i takon. Si e shihni këtë sfidë, nëse mund ta quajmë kështu?
R.M. Çdo Poet është, në mënyrën e vet, Misionar i Poezisë. Por më duket se në asnjë kohë tjetër më tepër se sot, Poetit dhe shkrimtarit i kërkohet të jetë Misionar i asaj çka përfaqëson dhe çfarë është Poezia e vërtetë. Jetojmë në kohërat më cinike dhe më materialiste të njerëzimit. Në kohërat kur përpiqen të na mbushin mendjen se Poezisë i ka ikur koha, si Ballove tek Rostovët; se Arkivoli ka më shumë rëndësi se vetë i vdekuri, se një drekë e bollshme ka më rëndësi se leximi i një Poezie të bukur, se teknologjia dhe zhurmat e makinave kanë më ritëm të bukur nga rrahjet e zemrës. Dhe, për fat të keq, ka shumë njerëz që u besojnë Profetëve të rremë.
Pikërisht në kohëra të tilla, thërriten në ndihmë mbrojtësit e mëdhenj të Shpirtit. Njëri prej mbrojtësve të mëdhenj është Poezia:
Unë kam një Libër,
Unë kam një Poezi,
Unë kam një mburojë për të mos ma vjedh zemrën.
Kështu thotë Pol Sajmën në një këngë të veten.
Me modestinë dhe përulësinë më të madhe, do të përpiqem të ndihmoj në promovimin e Poezisë, së bashku me kolegët e mi Poetë, shkrimtarë, lexues, studiues të letërsisë, gazetarë.
Nuk besoj se promovimi i poezisë është sfidë. Dua të besoj se është një proces i natyrshëm, procesi për t’ia kujtuar njerëzve se veç maskave të Covidit-it, veç kompjuterave dhe restoranteve, ekziston edhe Shpirti, dhe njëri ndër kuratorët më të mëdhenj të Shpirtit është Poezia.
Nuk është e rastit që dikush pati thënë se Poezia është një Prift i Padukshëm.
A.D. Shumë njerëz shkruajnë poezi, por shumë pak janë poetë. Ndërsa ju, prej dekadash jeni i tillë e tanimë që jeni edhe laureat, pra me një kurorë dafinash, nderim të cilin grekët e vjetër ia bënin heronjve dhe poetëve, si e mendoni këtë fakt?
R.M. Është e vërtetë kjo që thoni për masivizimin e Poezisë. Një shkrimtar amerikan, ndër më të njohurit, Salinger, thotë se në krahasim me Safon, gjithë Poetët e Botës kanë shkruar vargje. Safo është e vetmja që ka shkruar Poezi. Natyrisht, ky është një këndvështrim tepër i sofistikuar dhe elitar.
Te ne, Poezia është një art tepër popullor. Ndoshta në popullarizimin e Poezisë ka ndikuar tradita e letërsisë sonë. Letërsia shqipe e së kaluarës së largët nuk ka pasur asnjë Servantes, asnjë Dostojevsk a Tolstoj. Letërsia shqipe është përfaqësuar nga Poetët e mëdhenj të saj: Budi, Bogdani, De Rada, Naimi, Fishta dhe Lasgush Poradeci. Pa përmendur Poezinë madhore të popullit dhe Poetët e tjerë të mëvonshëm.
Në shekullin XX fillon tradita e prozës te ne, me Ndoc Nikajn, prozatorin e parë shqiptar që qe një lloj Walter Scott i letërsisë sonë, dhe duke vazhduar me Konicën, Koliqin, Mitrush Kutelin. Ismail Kadarea e togëzon letërsinë shqiptare me atë botërore, duke i dhënë asaj njohje dhe dinjitet ndërkombëtar.
Por Poezia shqipe, sidomos gjatë viteve ’80 dhe ’90 të shekullit të kaluar, ka rivalizuar me suksesin e prozës, aq sa mund të them se ajo tashmë është në krye të artikulimit estetik.
A.D. Komiteti i Poetit Laureat, mes të tjerash në motivacionin e akordimit të çmimit thotë: “Ka arritur të ndërtojë një vepër të pasur dhe koherente përtej konteksteve historike, politike dhe gjeografike në të cilat ka jetuar poeti…”, pra një vepër që i përket çdo kohe, ndaj është e pakohë. Barthes, në një shënim të kurseve të tij në College de France thotë: “Bashkëkohësi është i pakohshmi”. Dhe ju, patjetër që jeni bashkëkohës, poet bashkëkohor ndaj si i tillë, desha t’ju pyes cili është raporti juaj me shkrimtarët e traditës, pasi herë pas here artikulohet ideja se bashkëkohësit nuk kanë pse t’i ndjekin modelet e tyre.
R.M. Shpesh, te ne diskutohet me pasion për letërsinë e dy kohërave, ato të para viteve ’90 dhe ato të pas viteve ’90. Parcelelizimi i kohës letrare në periudha dhjetë a njëzet vjeçare më duket një artific i ca mendjeve të “kllasit të katërt,”- siç do të thoshte Fan Noli.
Poezia, letërsia, artet i japin kohës një dimension të madh, përtej kalendarëve njëvjeçarë: dimensionin e përjetësisë. Letërsia bashkëkohore, që të jetë letërsi, duhet të ketë tharmin e përjetësisë.
Ngase jetoj në Londër prej vitesh, ndonjë studiues letërsie ka shkruar a thënë se Poezia e R. M. është e ndikuar nga Poezia anglo-saksone. Është një pohim që më ka çuditur! Nëse do të kërkoj një Poet botëror që ka ndikuar në krijimtarinë time poetike, do të thoja emrin e një Poeti të madh, modern, tepër modern, bashkëkohor 2100 vjeçar, me emrin Ovid. Dhe po kështu, Poetët si Seferis, Kuazimodo apo Poezitë e Poetëve më të mirë shqiptarë.
A.D. Në një intervistë, po për ExLibris, Preç Zogaj ju quan pjesë e rrethit antikonformist të Lezhës, bashkë me Ndoc Gjetjen. Si ishte për ju të ishit pjesë e këtij rrethi në një kohë kur konformizmi ishte tipar themelor i jetës dhe i shoqërisë?
R.M. As Ndoc Gjetjes, as Preç Zogajt dhe as mua, nuk na ka shkuar ndërmend të mbajmë flamurin e antikonformizmit, e aq më tepër të pretendojmë që të marrim pjesë në gostinë e desidencës.
Mbaj mend se që herët, koncepti ynë për Poezinë ishte synimi dhe dëshira për të shkruar një Poezi që të ishte e bukur dhe jo skematike. Besonim se Poezia e bukur është vetvetiu antikonformiste. Një krijimtari që përbuz skemat dhe parafabrikatet është vetvetiu antikonformiste.
Kemi patur fatin e mirë të një shoqërie të sinqertë krijuesish. Lexonim dhe përkthenim Poetë modernë të shekullit XX. Jetonim në Lezhë, në një provincë mjerane, por që mbante të gjallë kujtesën e Fishtës dhe të Mjedës. Kishim fat se Lezha na jepte, qoftë dhe në mënyrë subkonshe, një sens të pashmangshëm historie.
Të gjitha këto nuk janë pak. Kaliopi, muza e Poezisë, është gjithashtu edhe Perëndesha e Kujtesës.
A.D. Si i ri, poezinë shqipe të para viteve ’90 e kam lexuar në liri. Te ju vërej një qasje të veçantë të trajtimit estetik të tematikës, ndryshe nga trajtimi që i bënin të tjerë poetë të kohës. Nga ka ardhur ky ndryshim i cili bëri t’ju quanin një zë i ri në poezinë shqipe?
R.M. Ndoshta nga leximet. Ndoshta nga qyteti ku jam rritur. Arsyet mund të jenë të shumta… Kam patur fatin të kem një fëmijëri të mbushur me ngjarje. Shtëpia e prindërve ishte nja 400 metra larg nga varri i Skënderbeut. Profesori im i letërsisë, zoti Luigj Ljarja, na thotë një ditë në klasë: “… E më kujtohet se si mësuesi im, Ndre Mjeda…”. Pra mësova se mësuesi im kishte qenë nxënës i Ndre Mjedës. Kuptova se mes nesh dhe historisë qëndron veç një njeri në mes.
Ky sens i historisë, të cilin e kam ndjerë me shumë vetëdije në jetë, ndoshta e bën krijimtarinë të synojë drejt dimensioneve përtej përkatshmërisë së një momenti dhe çasti të ngushtë.
A.D.Për të qëndruar pak këtu… Në atë kohë kur leximet ishin shumë të kufizuara, çka dëshmohet edhe në një lloj uniformiteti të ndikimeve që letërsia e huaj solli në shkrimtarët shqiptarë, cilët ishin ata libra apo autorë që ndikuan në ju dhe ju bënë të ishit pikërisht ky zë i ri?
R.M. Mendoj se orientimi i hershëm ndaj shkrimtarëve të mëdhenj botërorë – nuk po përmend emra – dhe shoqëria letrare. Por dhe një predispozitë e brendshme që nuk di se si krijohet brenda qenies njerëzore.
Këtë që e vini re ju, Andreas – një shkrimtar i talentuar i pasmilleniumit 2000 – e kanë vënë re edhe shumë të tjerë. Madje, më kujtohet se kur u pat botuar cikli im i parë poetik në gazetën “Zëri i Rinisë”, pati lexues që thanë se unë kisha qenë një shkrimtar i huaj.
A.D. Nga poezia keni kaluar në prozë, jeni rikthyer sërish në poezi e ndoshta do ju lexojmë sërish në prozë. Pse ndodh kjo, apo mos ndoshta vetëm poezia apo vetëm proza “nuk ju nxë”?
R.M. Mendoj se kalimi i Poetit në prozë është një proces i natyrshëm. Them kështu sepse edhe proza ka brenda saj në mënyrë të pashmangshme elementët e Poezisë, ashtu si vetë Poezia ka brenda saj edhe tharmin e prozës. Thuhet se Poezia është arti i rinisë, ndërsa proza është krijimtaria e një moshe të pjekur. Nuk e besoj këtë teori!
Kur shkruaj Poezi, e shkruaj vetëm me stilograf dhe me letër. Prozën e shkruaj direkt në kompjuter. Qoftë edhe me këtë fakt që i ndodh të gjithë atyre që shkruajnë prozë dhe Poezi, mund të vësh re dallimin mes këtyre dy gjinive të mëdha të letërsisë. Poezia është më shpirtërore, është më spontane, është më e drejtpërdrejtë. Nganjëherë, Poezia e shkruan Poetin dhe jo e anasjellta. Poezinë nuk mund ta shkruash atëherë kur do ti. Proza është një proces që shkrimtari duhet të bëjë parapërgatitje, pastaj planifikimin e kohës për ta shkruar dhe mundimin për ta çuar deri në fund. Unë mendoj se autorët mund të kalojnë lehtësisht nga Poezia në prozë, por prozatorët e kanë pak më të vështirë të kalojnë nga proza në Poezi.
Desha të them, me këtë rast, se javën që vjen do të dalë nga shtypi romani im i fundit “Pritja”, roman për të cilin mendoj se është i rëndësishëm, të paktën për krijimtarinë time.
A.D. Nëse i besojmë shprehjes se gjuha është Atdheu i shkrimtarit!, ngjan e natyrshme vazhdimësia e krijimtarisë suaj edhe kur vendosët të jetonit jashtë Shqipërisë. Si është eksperienca juaj e të shkruarit shqip në një metropol si Londra ku fliten mbi 100 gjuhë? Si mbijeton shqipja te ju?
R.M. Është e vërtetë ajo që thoni ju, se gjuha është Atdheu i shkrimtarit. Kësisoj, nuk ka rëndësi se në cilin vend jeton shkrimtari, sa kohë që ai e shkruan veprën e tij në gjuhën e vet.
Sot më tepër se kurrë, bota është bërë një vend shumë i vogël. Me anë të teknologjisë, ne komunikojmë me njerëzit që jetojnë në të gjithë cepat e botës. Ne komunikojmë me miqtë tanë, me ato që duam, madje edhe me ato që nuk duam. Komunikojmë me atë çka ndodh dhe me atë çka nuk ndodh. Me një klikim të kompjuterit, unë marr vesh se çfarë ndodh në Shqipëri, me po aq lehtësi sa marr vesh çfarë po ndodh në Alaskë. Më duhet vetëm një fluturim prej dy orësh që të arrij nga Londra për në Tiranë.
Kështu që në këto kushte, Atdheun njeriu i sotshëm e mbart me vete. Jorgo Seferis do të shtonte: E mbart si plagë.
Gjuha shqipe jeton te njeriu, sidomos te krijuesi, përmes kujtimeve të cilat lozin një rol jashtëzakonisht të rëndësishëm në krijimtarinë e shkrimtarit.
Në Londër, e ndjek nga afër Poezinë dhe letërsinë shqipe, e lexoj me shumë vërejtje, deri te veprat e krijuesve më të rinj. Ndonjëherë, në mënyrë paradoksale, distancat gjeografike me vendin tonë na krijojnë komoditetin që të shohim atë që duhet të shohim dhe jo grimcat e bezdisshme të realitetit që ndoshta nuk mund ta ndihmojnë shkrimtarin. Duhet të ngjitemi në një kodër që ta shohim më mirë qytetin. Distanca gjeografike është ajo kodra ku ne ngjitemi për ta parë më qartë qytetin – vendin tonë!
Nuk është e rastit që Fan Noli dhe Faik Konica, pa përmendur Naim Frashërin apo De Radën, janë shkrimtarë që e kanë njohur më mirë Shqipërinë dhe shqiptarët duke jetuar gjithsej një a dy vite dhe jo më shumë në Shqipëri.
A.D.Në motivacionin për Poetin Laureat është vlerësuar edhe shërbimi i çmuar që i keni bërë kulturës kombëtare, duke sjellë në shqip shumë nga kryeveprat e poezisë botërore. Cili është raporti që keni vendosur mes krijimtarisë dhe përkthimit?
R.M. Për një Poet, përkthimi është një proces i natyrshëm në kuptimin se njeriu nuk shkruan çdo ditë Poezi. Nganjëherë, një Poet mund të rrijë gjashtë muaj, një vit, pa shkruar asnjë varg. Në këtë pauzë mes një krijimi dhe një krijimi tjetër, Poeti orientohet natyrshëm drejt leximit të Poetëve të tjerë dhe drejt ngasjes për të përkthyer Poezitë që lexon.
Për mua, përkthimi është një fitness club, për të mos lejuar trupin që të plogështohet.
Gjithmonë kam dashur të përkthej ato që lexoj, duke u nisur nga kënaqësia për të ndarë me miqtë e mi lumturinë e leximit të veprave të mëdha, por në mënyrë të pavetëdijshme, përkthimi ka qenë edhe si një lloj ushtrimi estetik i ndërhyrjes në sekretet e krijimtarisë së shkrimtarëve të tjerë.
Mbaj mend që në vitin 1979, natën e Vitit të Ri, kam përkthyer novelën “Të vdekurit” (The Dead) të James Joyce. E kam përkthyer për një natë, një novelë me 50 faqe, novela më e famshme në prozën e shkurtër të Joyce-t, dhe ajo novelë ka ecur dorë më dorë te njerëz që e lexonin pa ditur se kush ishte përkthyesi. Student, kam përkthyer Poezi të Alexander Blok, Jevtushenkos dhe Poezi të Bodlerit. Përkthimet qarkullonin dorë më dorë në rrethet e studentëve.
Poezitë asnjëherë nuk i kam përkthyer me qëllimin e botimit. Ishte thjesht kënaqësia për t’ia lexuar miqve. Më vonë, shumë vite më vonë, këto përkthime i kam përmbledhur në një antologji të Poezisë botërore me titullin e një vargu të Bodlerit “Retë që shkasin atje tej, retë e mrekullueshme”. Më kanë thënë shumë vetë se kjo antologji është mirëpritur nga lexuesit dhe nga shkrimtarët. T’ju them të drejtën, kjo më jep gëzim.
A.D. E kotë britma për ty,/ mbyte dhembjen pa mëshirë, /se unë e di ç’do të thotë/ të jesh i vonë dhe i mirë. Më duket sikur këto vargje i di përmendësh që në lindje dhe veç tani, para pak kohësh, mësova se ishin të poezisë suaj “I vonuari”, botuar në fillimin e viteve ’70. A vazhdon të jetë “e kotë” britma?
R.M. Në radhë të parë Andreas, më bëhet qejfi që një i ri si ju ma kujton këtë Poezi shumë të hershme timen.
Britmat poetike apo artikulimet poetike kurrë nuk janë të kota. Në një moment, shkrimtari ka dyshimet e veta për krijimtarinë. Më kujtohet “Mjeshtri” i Bulgakovit që merr të hedhë në zjarr dorëshkrimin e librit të vet dhe Margarita i thotë “Dorëshkrimet kurrë nuk digjen!”. Kështu edhe unë do të thoja britmat, dëshpërimet, trishtimet kurrë nuk janë të kota.
Të falënderoj për kujtesën tënde të mirë!
A.D. Në poezitë “Një Itakë tjetër” apo “Nisja” vërehet mungesa e një pikëmbërritjeje të qëndrueshme. Mos ndoshta fati i poetit është të jetë në një udhëtim të pambarimtë, drejt diçkaje që asnjëherë nuk e gëzon plotësisht?
R.M. Kur Uliksi arrin në Itakë, me siguri ditën e nesërme, pasi është zgjuar dhe ka parë në oborr jetën e përditshme, derrat që kalojnë në oborrin e shtëpisë, kufomat e mëtuesve që i ka vrarë me dorën e vet, Penelopën e plakur, mund të ketë menduar se pikërisht tani është koha për të nisur një udhëtim tjetër. Unë mendoj se sidomos në letërsi, por edhe për qenien njerëzore në përgjithësi, ekziston vetëm një moment i mbërritjes: vdekja! Tjetër mbërritje nuk ka! Sa kohë që njeriu është gjallë, sa kohë që ai ndjen vitalitetin e jetës, ai është në një udhëtim të përjetshëm.
Udhëtimi, në konceptin lindor është gjeografik. Në konceptin perëndimor, udhëtimi është shpirtëror. Gjithmonë më ndjek ajo parabola e njohur e udhëtarëve arkeologë që shkojnë nga Europa për të studiuar kulturën e Astekëve. Gjatë udhëtimit, marrin ca hamej vendas për të mbajtur mjetet e gërmimeve. Shkencëtarët europianë ecin përpara, nxitojnë për t’i shpëtuar vapës së tmerrshme të shkretëtirës, ndërsa vendasit që janë të pashkollë, në një moment ndalen dhe refuzojnë të ecin. Arkeologët kthehen dhe iu thonë: “Çfarë keni që nuk ecni? Nxitoni!” Njëri prej vendasve, ai më i vjetri, përgjigjet: “Kemi ecur aq shpejt, sa kemi lënë shpirtrat tanë mbrapa! Ndaj, na duhet të ndalemi që t’u japim kohë shpirtrave për të na arritur.”
Kjo është parabola e qytetërimit tonë: Ne nxitojmë, ne udhëtojmë, ne kemi iluzione se mbërrijmë diku, por harrojmë shpirtrat tanë. Udhëtimi është gjithmonë shpirtëror. Është arritja te vetja e në fund, arritja te vdekja!
A.D. Në poezinë tuaj ndërthuren disa motive, nga më i lashti, mitologjiku e deri te më i voni: hapësinori. Çfarë e ngacmon krijimtarinë tuaj që ju shtyn të rrokni dimensione të tilla, kaq larg njëri nga tjetri?
R.M. Ajo që duket hapësirë, qoftë hapësinore, qoftë kohore, në fakt është një. Paracelsus e kishte zakon të thoshte se të gjitha drejtëzat priten në një pikë, kështu që ato që duken të largëta në kohë ose në hapësirë, në fakt janë shumë pranë nesh.
13. Duke e lexuar, ndjej se poezia juaj luan me kohën si një lavjerrës i varur në të tashmen nga ku lëkundet herë në të shkuarën, herë në të ardhmen. Ndaj, natyrshëm më lind pyetja: Cili është raporti juaj me kujtesën dhe me shpresën?
R.M. Poezia është arti më gjithëpërfshirës. Ajo të lejon të udhëtosh brenda dy vargjeve herë në të shkuarën, herë në të tashmen. Dimensionet e kohës janë të lëvizshme, sidomos në Poezi. Ajo që është e shkuar bëhet e tashme dhe e tashmja mund të kthehet lehtësisht në të shkuar.
Përsa i përket kujtesës, te një nga pyetjet që më bëtë më lart, kam përmendur se Kaliopi është muza e Poezisë, por është edhe perëndesha e kujtesës. Ovidi mendon se Poezia është kujtesë. Heminguej, një ndër shkrimtarët më të mëdhenj dhe më burrërorë të shekullit XX, vrau veten sapo vuri re se humbi kujtesën. Ndaj, mua më duket se kujtesa është një element i jashtëzakonshëm i letërsisë dhe i krijimtarisë.
Ndërsa raporti me shpresën është tepër mosbesues. Ka shumë pak gjëra në këtë botë që të japin luksin e madh të shpresosh.
A.D. Poezia “Nata e fundit e Ovidit në Romë” ka një varg: Të shkruash pa lexues është njësoj si të vallëzosh në terr. Sa rëndësi ka lexuesi, ndërkohë që po shkruani dhe si e imagjinoni lexuesin ideal?
R.M. Në procesin krijues, autori nuk e ka parasyshë lexuesin në mënyrë të vetëdijshme, por në mënyrë të pavetëdijshme, çdo gjë që shkruhet artistikisht, madje edhe çfarë thuhet në raport me një njeri tjetër, lexuesi është i pashmangshëm në përfytyrimin, madje edhe të shkrimtarit më mendjemadh dhe delirant. Pa përmendur teoritë e stome estetike që ngulin këmbë se një vepër kur lexohet merr një vlerë tjetër dhe interpretim tjetër nga ai përfytyrim dhe nga ajo vlerë që vetë autori ka dashur t’i japë veprës.
Për të qenë i sinqertë, unë nuk besoj se autori ka dashur të thotë diçka tjetër dhe lexuesi nënkupton diçka tjetër. Por nga ana tjetër, e kuptoj se vepra letrare dhe artistike është e pashmangshme nga lexuesi.
15. Në të ashtuquajturin laborator krijues të shkrimtarit, duket se ju keni mjetet që i japin detajit madhështi. Detaji a është pikënisja, udhëtimi apo pikëmbërritja e poezisë suaj?
R.M. Është e njohur shprehja se Zoti i mirë qëndron tek detaji. Detaji është, mbi të gjitha, sekreti i krijimtarisë. Në fund të fundit, detaji është vetë krijimtaria! Do të isha tepër i lumtur po qe se kjo që thoni ju, që unë i kushtokam vëmendje detajit, të jetë e vërtetë.
A.D. Ka disa poezi ku i lini hapësirë një vendi, një qyteti real duke e treguar me emër, pas të cilit zakonisht fshihet një metaforë. Pse kjo zgjedhje nga ana juaj?
R.M. Zakonisht, unë shkruaj Poezi kur kam një përshtypje konkrete nga diçka reale. Nga një përjetim, kujtim, kujtesë, emër vendi a njeriu. Pikënisja e oezisë për mua është gjithmonë realja. Ajo çfarë ka ekzituar apo ekziston realisht. Pastaj, gjatë shkrimësisë, ky fakt real mund të kthehet në një metaforë metafizike. Në fund të fundit, ky është vetë sekreti i procesit krijues.
Mua nuk më pëlqejnë ato lloj Poezishë që nisin si traktat filozofie pa pasur në fillim atë detajin konkret. Kjo nuk do të thotë se këto Poezi nuk janë disa herë më të bukura se këto Poezi që preferoj unë. Çdo autor ka preferencat e veta dhe shkruan Poezi në mënyrën e vet.
A.D. Në fund, do të më interesonte të dija: Si është një ditë juaja dhe çfarë pjese ka në të letërsia?
R.M. Në vitin 1994, në korrik, kam patur fatin të vizitoj shtëpinë ku ka jetuar Emily Dickinson në Amherst, Massachusetts. Emily Dickinson është njëra ndër Poeteshat më delikate dhe më të sofistikuara të Poezisë botërore.
Hyj në dhomën e saj të punës. Ajo ka lënë një letër të shkruar me dorën e saj. Afrohem me shumë emocion te letra e shkruar me shkrimin e saj dhe lexoj: Dy kokrra qepë, Një thelp hudhër dhe një vezë. Kjo nuk ishte ndonjë zhgënjim për mua. Kjo është përditshmëria, edhe për një Poeteshë kaq delikate sa ajo ishte. Dua të them se përditshmëria e shkrimtarit është përditshmëria e njeriut të zakonshëm, por përceptimi i brendshëm i realitetit është ajo që e bën të dallueshëm shkrimtarin nga njerëzit e tjerë.
Faleminderit shumë për bashkëbisedimin dhe urime të përzemërta për çmimin!
Andreas, të falënderoj për pyetjet gjithë kulturë dhe për bisedën kaq interesante që zhvilluam së bashku.