Në librin e vet Cuneus Prophetarum (1685), Pjetër Bogdani boton dhe 10 poezitë e tij kushtuar dhjetë Sibilave, një cikël poetik që kurr nuk e ka patur vëmendjen e merituar të studjuesve a të njerëzve tanë të letrave.
TS Elioti vë në krye të “Waste Land” – poema më ndikuese e poezisë botërore të shekullit të XX- një shënim për Sibilën e Cumaene-s, ndersa Mikelangjelo, shekuj para TS Eliotit, pikturon ne Kapelen e Sistinës Pesë nga dhjetë Sibilat- ato të Cumaenen, Delfiken, Eritrean, Persianen dhe të Libisë. Ndërkohë ka me dhjetëra piktorë të Rilindjes europiane të cilët kanë dhënë variantët e veta të këtyre figurave misterioze.
Interesi im për Sibilat lindi vite më pare, prej leximit të poezive të Bogdanit tonë kushtuar Sibilave, këtyre pasardhëseve të Kasandrës dhe Orakulllit të Delfit. Siç dihet, Sibilat janë gra-vajza Profete të Greqisë së Lashtë, të cilat profetizonin në një vënd të ngujuar ( shpellë a yrt i shkretë), fillimisht në Delfi dhe Pesino, dhe të cilave u ishte dhënë nga Apollo jetëgjatësia e përjetshme, por jo rinia e përjetshme. Në shekujt e mëvonshëm, shkrimtarë të ndryshëm dëshmojnë për Sibilat në Itali ( Cumaene është një vendndodhje afër Napolit të sotëm), dhe në Azinë e Vogël ( Turqia e Sotme).
Pjetër Bogdani mbetet një figurë pak e vlerësuar tek ne- çka ndodh shpesh herë me figurat e shquara të kulturës e të historisë tonë. Edhe pse te poezia e Bogdanit mund të vesh re pika takimi me poezinë e Shën Françeskut të Assisit Laudes Creaturarum dhe me poetë të tjerë të Rilindjes europiane.
Ky cikël poetik është shkruar si një replica bashkëkohore e poezisë së Bogdanit, a si një përkujdesje kujtese e krijimtarisë së tij të hershme poetike, e krijimtarisë së njërit prej figurave më të shquara të kombit shqiptar.
SIBILA CUMAENE
‘’ Sepse Sibilën e kam pa me sytë e mi në Cumaene të varuru në një qelqurinë, e kur fëmijët e pyesnin: Sibila, çka don? Ajo gjegjej : Dua me dekë!,, – Tokë e Shkretë, T.S. Eliot
Koha ka mbajtë mirë, të korrat kanë qënë të bollshme,
Asnjëherë tjetër Pema e marrëzisë nuk ka dhënë fruta aq shumë sa këtë vit,
Varur në degët e reve, sipër rrëpirave të maleve, buzë honesh.
Tani, kur Klima e zemëruar
Arriti ta gjejë ekuilibrin prapë ,
Ujqërit kanë zbritë mes njerëzish, duke folë për paqen dhe mirësinë,
Ndersa vetë ligësitë kanë komplotuar në çertifikatat tuaja të lindjes.
O Bir i Njeriut, veshur më lëkurën e fishkur të vetvetes,
Engjëjt të kanë braktisë prej shekujsh,
Të thanë se Shtëpinë e ke në Bankat me shkëlqim, brenda kasafortave të hekurta,
Dhe ti nuk dite as me qa;
E dashura jote ka shkuar në konstelacione të largëta,
Dhe ti vazhdon t’i shkruash letra dashurie,
Dhe vetë fëmijët e tu kanë kohë që as emërin nuk ta dijnë,
Nuk lozin me dhitë e egëra, majë shkëmbinjëve
Dhe u pëlqen elektronika edhe kur qielli asht mbush me yje,
Dhe librat e tu kurr nuk i lexojnë.
E prapë ti pret që mrekullia të ndodh.
Lavdi marrëzisë së bollshme të këtij viti,
Se dhëmbja këtë rradhë nuk do shoqërohet
as me rënkime e as me lotë !
SIBILA E DELFIT
Njerëzit vdektarë duan ta shpëtojnë botën nga vdekja,
Të ndrymë në një shishe qelqi duan të luftojnë kundër stuhive,
Dhe të arrijnë pavdkesinë.
Biri i Njeriut dhe Cjapi dhe Dragoi
Do shfaqen në majën e malit duke qarë së bashku me dënesë.
O kohë që je e vetmja gjë e përjetshme,
Si mund t’u flasësh ti vetë vdektarëve
Për murtajën, kovidin dhe tërmetet shkatërruese?
E përzunë Birin e njeriut që mbërriti mes tyre,
e gjuajtën me gurë rrënojash
Sepse nuk u premtoi sekretet e pasurisë e të pavdekësive,
Atyne që më parë vdesin se arrijnë të festojnë ditën e lindjes së vet,
Dhe që pasurinë e vetme e kanë rregjistruar,
Në Bankën kurr të munguar të Nekrologjive.
SIBILA E SHKODRËS
Mjegulla që fsheh kafshimet e moteve,
Dhe Liqeni që u sjell ujë plagëve për lehtësim;
Emni jem asht Rozafë, a Teutë, a vetë Zoja që e fyeme ka ik
Ose vetë Trishtimi që pikon si qumështi i Rozafës
Pikë -pikë, pikë-pikë!
Këtu Kalvari asht si vetë lindja
Me dy lumenjt që kryqëzohen si dy heshta përballë
Dhe Golgota një shëtitore poshtë mureve të Kalasë
Me një kujtesë dardane të ardhun si mall.
Në Kalanë tande ka më shumë Porta se Mure,
Ma shumë dhëmbshuri se urrejtje që vjen nga larg,
Ma shumë fëmijë që lozin në pluhun se pleq të moçëm
Ma shumë dritë që i bishton si metaforë errsinës në natë.
Dhe trishtimi që rrjedh çdo ditë si ritual.
Kujtesa këtu dhëmb përherë e më shumë çdo ditë,
Edhe pse ushtarët e dikurshëm ngjiten malit drejt Kalasë,
Dhe zbresin në muzg asnjëherë pa arritë.
SIBILA E TIBURTINES
Veshur me Diell, mathur me hanë
Shfaqet Biri i Njeriut në rrugën e madhe.
Demodè, natyrisht. Jashtë katalogëve të modës
Veç një grusht fëmijësh të palamë i shkojnë mrapa
Kanalet televizive e kanë lajmëruar prej kohësh
Trendin e fundit të veshjeve të Botës.
Biri i Njeriut ka humbë, mes Ekuinokseve
E kush mundet ta kuptojë marrëzinë globale
Të paprekur nga stuhitë deri vone?
Klimat e zemëruara nuk do arrijnë ta kërcënojnë
Fatin e marrëzisë tonë!
SIBILA E TIRANËS
Ja tek vjen Biri i Njeriut!
Nga maja e rrokaqiejve të Tiranës zbret në muzg
Por qyteti është pa hije pemësh, pa prrenj dhe lumenj,
Pa një hije të vetme ku të ndalësh të kujtosh se kush je.
Zbret me shkallë resh në trafikun e zhurmshëm,
Mes pluhurit që varet mbi kaosin modern.
Askush nuk e njeh; tek tuk policët shohin me dyshim,
Kujtohen befas se Romakët e Ponc Pilatit kishin uniformë tjetër.
Bir Njeriu- Juda Iskariot pret të të puth treqind herë
Pastaj do shkojë në Bankën Kombëtare të thyej çekun!
Në lagjen e Bllokut thonë se rubinetët kullojnë gjak
Nga qëngjat e therrur.
Dhe Engjëllin që lajmëronte ardhjen tënde
E morën në pyetje në një Këshillë Pleqsh.
Vetë Pons Pilati do shfaqet ditën e djelë
Për t’i predikuar një populli ateist Biblën e vetëvrasjeve.
SIBILA E PRIZRENIT
Biri i Njeriut u shfaq në malin e Pashtrikut,
Një rrethnajë yjesh mbulon qiellin e natës,
Me të njejtin shabllon të përpikt gjeometrie, si gjëmbat në kunorën e ardhshme.
Vera është Stinë e Thatë.
Në ditët e fundit të Gushtit do mendojmë të shlyejmë borxhet,
Pa pasë kohë që të lutemi për shiun.
Shumë nga ditët e mira do të jenë të njajta,
Me një diell të pluhurt si një penel piktori
Që bën dhe ribën peisazhet e shkreta të Anadollit.
Të gjithë e harruan Birin e Njeriun
Në majën e malit të gjelbërt të Pashtrikut,
Veç lulës së terfilit me pesë fletë,
Që lind njëherë në pesëqind vjet,
Edhe atëherë për t’u shkelë nën kambën e këmbësorit të verbër.
Një erë e nxehtë ka për të fry prej viseve të largëta
Do të djegë më kot pemët dhe gurt,
Lakrimorja e fundit që u gjet në Kalanë e Prizrenit
Është si një sy prej qelqi që nuk mbajti lotë kurr.
SIBILA E LIDHJES SË SHKRIMTARËVE
Nuk e pamë Birin e Njeriut, ishim të zënë më shkrimet tona.
Lajmësit e dhanë më vonë ardhjen e tij,
Por ne ishim të ftuar në gostinë e Pons Pilatit.
Çdo vit na kërkon të hapim një tunel tjetër,
Në intrigën e subjektit që shkruajmë,
Në Labirinthet e ngatërruara të jetës tonë.
Më kot përpiqemi të shtojmë
Një kapitull tjetër në fundin e librit
I cili kurr nuk do t’i mbyll fletët.
Bibiotekës së Alekasandrisë iu vu zjarri,
Nga lexuesit e zemëruar që kërkojnë një Fund të Lumtur
Si ajo puthja e Judës që kujtohet në shekuj.
SIBILA E PARLAMENTIT
Terrori ka fytyrë të pafajshme,
Flet me elegancën e ajërt e plot dritë;
Është e kotë përpjekja për të dëshifruar koded e vrasjeve,
Shkruar me alfabetin primordial të Kainit.
I ngritën prapë Tempujt me gjakun e të pafajshmëve,
Stallat e Augeas-it nuk ka kush t’i pastrojë,
Ferri është një destinacion turistik,
duhesh të paguash që të hysh në të.
Në një botë të rrafshët
Dhëmbja për të jetuar sanksionohet me ligje.
O njerëz të fuqishëm, çfarë arritën der më tash,
Veç shtizave, iluzioneve, xhelozisë dhe zilive?
Erdh koha të derdhni lotë për veten tuaj!
Hosanna- për Kainin dhe filistinët e Tempujve
O Bir i Njeriut
Kryqëzimin tënd kërkojnë pa gjetur prehje kurr.
SIBILA E DASHNISË
Kam qënë trëndafili i Sharonit, zambakui i luginave të Jeruzalemit,
Dhe lulebora e kopshteve të fshehura të Shkodrës.
Zemrat janë vende të rreme si mirazhet,
Në një botë të rrafshët ku askush nuk arrin.
Në cilat shtylla prej hejesh të akullt
Varen lajmërimet e vdekjeve të dashnive?
Cila muzikë alegre do luhet në vdekjen e saj?
O qytetnim pa dashni,
Dhe dije pa rrahje zemrash,
Si një aeroplan me dy krahë të destinuara të thyhen
Në lartësi marramendëse pa shpresë shpëtimi.
Në një shfaqie bamirësie, në Amfiteatrin e Veronës
Rolin e Xhuljetsë e luan një transgjender e bukur vjeneze,
Me flokët e verdha Aryane, dhe me sytë në ngjyrë blu.
Nuk mund të gjesh krime me prova të mjaftueshme për flakët e përjetshme!
KËNGA E SIBILËS QË NUK ËSHTË LINDUR
Mëshira është mrrolë në trajtën e skeletit të çvarrosun
Në elegancën gjithë përkujdesje të rrathëve të sintaksës
Tek vallëzon mes ngjyrave të ikonografive të modës më të fundit.
Zotat më të fuqishëm predikojnë Biblat e veta,
Profetët e rinj shkrujanë me variantet më të reja të teknologjisë.
Rrethuar me flakët e Ferrit që ngrihen der’ në qiej,
E kanë më të lehtë të flasin për Ngrohjen Globale,
Për shkrirjen e ajsbergëve të Antraktitës, dëborën e Himalajit,
Dhe të predikojnë se së shpejti vetë Arinjt polarë
Do japin shfaqje me arixhinjt e Ballkanit.
Në Ngrohjen Globale, rrethuar nga Flakët
Që ngrihen me një familjaritet sistematik deri natën vonë,
Bir i Njeriut, ja ku shfaqesh mes posterve të mëdha:
The most wanted fugitive in the World !
