Ai gdhihej çdo mëngjes në qytet, duke ardhur nga larg me atë hapin e madh, me një ecje karakteristike krejt të tijën, sikur të kaptonte shkrepa edhe në asfaltin e rrafshët, si t’i ngjitej Shpinagrit, pastaj ulej këmbëkryq te Kafja e Dino Çamit. Çdo ditë që kishte bërë Zoti! Këputej nga Kamçishti dhe nëpër natë, vinte aty të gjerbte kafenë e trazuar me pak sheqer, duke u menduar thellë, përzier edhe me ëndërrimet që s’i ndaheshin, duke vështruar lumin nga dritarja që binte përbri tij. Pikërisht kjo e trazonte pa masë. Lumi ecte o shtruar, o me vrull të paparë. Si të qe dita, moti dhe dëshira. Sepse përziheshin edhe brenda tij të tria këto gjëra dhe padyshim që treteshin në mendim. Aty çlodhej, jo shaka! Klithmat, të sharat, të qeshurat, kalimtarët që nguteshin, të tjerë që ktheheshin dhe atij veç i mbetej të lëshonte një psherëtimë të madhe, të çuditshme. Ishte e veçantë ajo psherëtimë. Pastaj nxirrte nga trasta e guntë fyellin me gjithë takëmet e holla e të gjata në vendin e tyre brenda trastës. Do t’i binte lehtë aty në këndin e tij. Nganjëherë i bëhej se fyelli binte edhe kur rrinte i vetmuar dhe si i fshehur brenda. Ai vishej thjesht, me rroba të lehta, mbante një kapelë prej doku në krye, që pothuaj nuk e hiqte fare, dhe e harronte kurdoherë ku ndodhej, sapo shkelte në kafenenë e Dino Çamit në cepin më të largët të saj, duke dëgjuar shpartallimën e lumit, herë-herë edhe zdërhalljen e tij, sidomos kur qëllonte që vinin ciganët, tre vetë, me qemanet nëpër duar.
– Ku është Dinoja? – pyeti.
Kamerieri, i cili dinte t’i jepte çdo gjë, duke qenë se ia kishte mësuar dëshirat, nuk i dha përgjigje, por e pa në sy. Dhe kamçishtari lëshoi psherëtimën e zakonshme, krejt të çuditshme dhe nisi t’i binte fyellit, hollë e me dhimbje, që i rrinte mirë uturimës së ardhur nga lumi. E dëgjoje melodinë e fyellit dhe sikur të qeshej përbrenda me të, të vinte dhe keq, po më fort të linte pa mend shëmtia e tij, sidomos hunda kërrute. Aty kishte shumë ndjenjë të lindur, brengë e patjetër edhe hare, që natyrshëm të krijonin keqardhje, po edhe mbillnin një buzëqeshje të pavetëdijshme. Shì atë çast dukej sikur tallej me gjithë botën. Dhe gjithkush mendonte se fajin e kishte hunda e tij kërrute. Por ama fyelli edhe kur vajtonte, edhe kur qeshte e donte hundën e tij, e cila trupëzohej me të. E thërrisnin Kame Fyelli.
Po emrin e vërtetë e kishte Kaman Vapa. Sidoqoftë askush s’e thërriste me emrin e tij. Kame Fyelli po dhe ky emër sikur ndillte ca ndjenja dalldisëse. Sa tha për herë të parë se fyellin e kish bërë prej dru panje, i përshtatshëm për çdo lloj gjëje, na i rriti edhe më tej dëshirat për ta ndjekur. Ç’nuk pat sjellë te kjo kafene, gjer dhe lesh deleje për flokje, velenxa dimri që i kish selitur e më pas shtruar vetë anës vatrës e mbi nimat anë e kënd kafenesë. Kur shkelte mëngjeseve në kafene ai i puthte anët dhe xhufkat e tyre. Dhe shtrohej në muhabet me Dinon për Çamërinë dhe delet e saj me lesh të gjatë dhe qumësht për ajkëtuar. Kur dëgjonte tregimet e Kames tronditej Dinoja, edhe të tjerët me të, se edhe fjalës i binte me të hedhur, disi moskokëçarës, duke të nxitur më shumë në sy, si për t’u treguar të gjithëve, se ai e përçmonte të keqen dhe mahitej duke përfillur të mirën, avazet e tij dhe sidomos femrat e bukura që kthenin sa herë dëgjonin fyellin e tij magjik. Nuk kish dashuruar dhe kjo ia kishte kafshuar keq psherëtimën, aq sa Dino Çami thoshte shpesh se nga psherëtima e tij dridhej edhe Mangalemi. Të vjen vërtet keq kur mendon se askujt nuk i sëmbon zemra për ty…
Kame Fyelli vinte çdo mëngjes në qytet dhe një ditë u tha të gjithëve sa qenë në kafene, gra e burra vajza e djem se i ftonte vinin siç qenë në Kamçisht, një orë e pak larg nga qyteti, në këmbë. Se edhe ai në këmbë vinte. U shënoi emrat të gjithëve Dinua dhe u tha se të nesërmen do të gdhiheshin në të hyrë të kamçishtit. Ashtu ndodhi. Bëheshin njëzet vetë, tri vajza, dy djem katër gra, dhjetë burra me Dino Çamin, të njëmbëdhjetin në krye. E dëgjuan fyellin e tij në kreshtë të kodrës, ndërsa agimi zbardhëllente tej e tej me një harlisje të habitshme. Dukej sikur agimi shkapetej brinjave dhe qumështonte mbi kreshta dhe pemë, duke krijuar një peizazh mahnitës. Të merrte sytë drita e pakët. Fyelli dhe melodia e tij e ëmbël bëhej më e afërt. Atyre u dukej sikur binin dy fyej. Dhe vërtet dy binin. Kame dhe qeni i tij i madh ngjyrë hiri. Një çudi më vete. E rëna e fyellit nga qeni ishte e njëtrajtshme, e lehtë sikur një zë qiellor vinte thellë nga toka, me një valëzim të lehtë. Teksa i dëgjoje ngjetheshe i tëri. Madje nuk dije ç’emër t’i vije. I shtangur dëgjoje një gjë që s’kish ndodhur kurrë. Drita shtohej ngadalë dhe mund të dalloje shtëpinë e rrethuar me lisa të mëdhenj e me pjergulla, stanin, kosheret e bletëve, oborrin e madhe me shumë trungje të prera nëpër të. Të gjithë u ulën nëpër to. Tepruan dy trungje. Një për Kame Fyellin dhe tjetri, ngjitur, për qenin e tij. Tani dëgjoni, u tha. Në këtë orë vjen gjithnjë. Ka pesëmbëdhjetë vjet që shtëpinë e vjetër e mori rrëshqitja dhe e çoi në përrua me gjithë mure, pemë dhe… njerëz. Që atëherë dëgjohet në këtë orë të agut kjo psherëtimë rrëqethëse. Përditë që ka bërë Zoti. Dhe u dëgjua një shungullimë e madhërishme, krejt njerëzore, e largët, si frymë e si erë, si amë dhe kumbonte lart duke u ngjitur në qiell. Më ikën të gjithë: gjyshërit, nëna e babai, motra e vëvvezër, dy xhaxhallarë me fëmijët e vegjël,dy qentë e stanit si Vraku që kam pranë. Ky ishtre i vockël atëherë, mezi e mbanin këmbët. Ky m’u bë njeri. Unë asaj dite isha çuar dhe kisha dalë ja këtu ku më shikoni tani duke ledhatuar këtë Vrak të zemëruar se me kë nuk dihet. Qante ky i uruar, dhe e qara e ndoqi pas kësaj bote. Ashtu si e kupton. Në të qarën e fyellin. Ja, shikojeni, i shtrembëron buzët si unë, e takon cepin tjetër të tij me hundën… Anash oborrit dërrasa të hirta të prera me një masë. Mesi i mureve të shtëpisë prej guri dukei i prerë si një strehë të gjerë me hije të madhe. Në anën tjetër një vatër me zjarr ku ziente një kusi e madhe me qumësht e varur në çengel të lidhur me një shinë hekuri. Kame Fyelli hoqi kusinë e madhe ku vlonte qumështi dhe u vuri nga një susak të bërë nga kungullishtet… Të pije qumësht me susak! E gjithë kjo skenë shoqërohej përplot madhështi nga zëri i psherëtimës…
Dhembje e pafund. E duroi Kame Fyelli dhe Vraku i tij. Të nesërmen ai erdhi pa gdhirë në kafenenë e Dino Çamit. Ky e priti vetë, bashkë me gruan dhe fëmijët.
– Ishte diçka madhështore e djeshmja, – i tha Dinoja dhe e përqafoi. – Ti je njeri i madh Kame! Je miku im i përjetshëm!
– Faleminderit, or mik!
Dhe psherëtima e tij e tundi kafenenë, ndoshta edhe më tej Mangalemin. Sytë e Kame Fyellit shndritën fort. Ai pa një burrë që i la patericat dhe eci pa to. Edhe Dino Çami e vuri re. Kame Fyelli nxori fyellin dhe filloi të binte. Burri ndali, kërkoi patericat , por s’u kthye. Ndenji pak, hoqi thellë dhe nisi të kërcente. Një valle të vjetër, thoshte. Një valle! Ashtu ndodhi. Deri vonë Kame Fyelli i tregonte Dino Çamit se nëna e tij i shëronte njerëzit me frymë. Ka shëruar plot dhe kjo duket një çudi më vete. Edhe tani kur fryn psherëtima e shenjtë kur ajo të prek si frymë ta heq me dorë të padukshme të keqen. Ajo Kreshtë kërkon njerëz…
– Do të ndërtoj një tyrbe, – tha Dino Çami. – Te shtëpia jote!
Pas pak u kthye burri që hodhi patericat dhe u ul pranë Kames dhe Dinos. Një nga vajzat që punonte te kafeneja, u afrua pranë tyre.
Po vjen Xhoxhi Xhimitiku, – tha. – Do bëj një fotografi. Dhe, Dino, dua që ti të bëhesh shkes i familjes sime… Do të jetoj me këtë burrë. Dhe edhe unë si ai do të vij ta pi kafen çdo mëngjes te kafeneja jote…
Xhoxhi Xhimitiku erdhi. Bëri disa fotografi që edhe sot janë të rralla.
Mot mot pas dasmës së madhe lindi një djalë. Atë ditë mbylli sytë Vraku. Atë ditë dha shpirt edhe Dino Çami. Prej një viti ishte në këmbë Tyrbja e Psherëtimës… Kohët e fundit, kur vatra e zjarrit në oborr është mbushur plot me fëmijë. Sa shkrep agu bie fyelli dhe fryn një shpirt i madh: Psherëtima e çuditshme e Brengës së pambyllur…
Tiranë, më 29 nëntor 2019
