Filloi stina e shirave dhe ne mblidheshim mbrëmjeve te kafe Van Gog. Atë e kishte një piktor manierist, i çmendur pas Van Gogut, një piktor tejet interesant, që kishte sukses me galeritë e famshme të Parisit, Athinës dhe Los Anxjelesit. Atë natë isha vetëm. Porosita fërnet branka dhe shikoja përjashta shiun në kopsht. Ai u ul pa u ndjerë prane meje, duke thithur çibukun e madh prej shqope. Dukej i menduar. Vështronte dhe ai shiun që breronte me ferrmim përjashta dhe përplasej pa zhurmeë në xhamat e mëdha të dritareve. Në krye mbante një beretë të zezë me pipth përsipeër, në llapën e veshit kishte ngecur një lule dielli prej floriri, një miniaturë e përsosur, e punuar nga ndonjë dorë mjeshtri.
— Ke patur rast të njohësh ndonjë femër krejt teë veçantë? me pyeti me një fill zëri.
— Krejt të veçantë? Pyetje e vështirë. Po, edhe kam njohur.
— Të kanë bërë përshtypje, i ke kuptuar deri në fund, ta marrë dreqi, ta marrë, se këtu qëndron e keqja, secili shikon te një objekt atë që i intereson, prandaj lindin keqkuptimet… i dashur, ne, ose e zbukurojmë botën, ose e shëmtojmë, pothuajse asnjëherë nuk e gjykojmë siç është. Kam një dhomë në shtëpi, që i thonë dhoma e diplomatit. Nuk të duket e çuditshme?
Në atë dhomë ka një kavalet dhe në atë kavalet qëndron një pikturë, një portret gruaje. Po le t’ia nis nga fillimi. Kur u ktheva nga Parisi, nuk më besuan që i kisha shitur të gjitha pikturat, të 36-të peisazhet dhe portretet. Pastaj kur u ktheva nga Los Anxhelesi dhe ju tregova gazetat që shkruanin për mua, si një fenomen post impresionist, e kaluan në heshtje. Megjithatë fama kishte marrë dhenë.Të parët e dëshmuan kushërinjtë, më dolën nja dyqind kushurinj të varfër që kërkonin para borxh. Piktorët me emër, ca të shterur prej kohësh, që s’u kishte ecur, më sollën disa punë, që i mbanin për kryevepra, për t’ua treguar galeristëve të Parisit. Ku nuk ju shkonte mendja, budallenjve, u dukej sikur unë, batakçiu, s’do t’i merrja fare me vete pikturat e tyre, nga frika e konkurimit dhe do t’i mashtroja. Bleva një kamera të mirë dhe i filmova. Këtë gjë bëra dhe atje, se e dija çdo të më gjente me ata Rembrante e Goja të pafat. Nuk thonë kot, fati të çon deri te dera e galerisë, po brënda duhet talenti. Kur u ktheva e futa kasetën në video dhe ata panë dhe dëgjuan se ç’u tha nga kritikët për pikturat e tyre të dhjera. I bëra armiq për vdekje. Po kjo ma rriti famën. Më vinin porosi nga të huaj. Çmimet ishin të kripura. Mund ta quaja veten pa frikë milioner. Paraja nuk më hynte në sy. Gruas i bënin përshtypje. Të them të drejtën, mbeta piktor. Punoja çdo ditë. S’më linte as menaxheri me telefonatat e tij të përditshme. Menaxheri im është një amerikan nga Teksasi, një djalosh i ri, një batakçi i aferave të rrezikshme. Me të s’më ka dalë keq. U mbylla brënda. Punoja orë pa orë. Nje ditë erdhi diplomati me gruan e tij. Ra zilja disa herë dhe më në fund gruaja e hapi portën dhe i ftoi të hynin brënda. Isha i pa rruar, i rraskapitur, nervoz, kundërmoja nga boja e vajit, duhani, pisllëku. Kisha disa ditë pa u larë. Flija pak orë në kanapenë e studios.
Burri ishte një biond i dobët me syze miopi. Për çudi ai dukej tejet i emocionuar. Sytë e zgjuar sapak cinik dukej sikur lëvrinin me zhdërvjelltësinë tinzare të një miushi. Kostumi i prerë me shije të holleë i rrinte për bukuri, po nuk ia mbulonte dot dobësinë, atë shëmti, që nuk fshihej dot. Gruaja, një grua e re, ishte tejet simpatike, një nga ato gratë e bukura që kanë mbushur romanet e famshëm, me aq finesë dhe sharm delikat, sa ne nuk i harrojmë dot. Mos ishte një Irene Forsajt? Apo një Margaritë Gotje? Mos ishte një zonjë Bovari?
Ajo më dha dorën duke buzëqeshur dhe nuk e fshiu njollën e bojës, që i mbeti në mollëza, ndërsa i shoqi, e fshiu për një kohë me shami. Ajo ishte e shpenguar, merrte c’ti tekej, nga piatancat me fruta dhe ëmbëlsira. Piu verë të kuqe burgonje dhe më foli për retë. S’i pushonte goja, ajo gojë e madhe sensuale, e tultë, e kuqe, si e lëngshme, që të ftonte të bëje marrëzira. Ky ishte modeli që pëlqeja. Mu ndez gjaku. O zot, këto lloj femrash nuk duhet të jenë kaq të rralla. Arti pa mëkat nuk ngjiz. Më avulloi lodhja, gjendja e rëndë nervore, isha gati të shkalloja. Ai, i shoqi, një fatlum hajdut, që na i kishte vjedhur këtë Venus, që rëndom flirton nën yjet e artistëve, rrinte si mbi gjëmba, sikur e ndiente veten të tepërt. Ajo kishte ditëlindjen. Mbushte 28 vjeç. I pëlqente pa masë piktura. Ishte e çmendur pas impresionistëve francezë. Ajo më kishte zgjedhur mua, donte një portret prej meje.
Ajo kishte veshur një kostum të karfosur, një bluzë të mëndafshtë me kravatë të gjerë, geta, këpucë me taka të larta. Flokët i kishte mbledhur me karfica. Lëkurë e brydhtë, e lëmuar, hijet e qerpikëve mbi mollëza, sytë, ah, ata sytë aq të ëmbël e dinakë prej djallushke.. jo, jo, diçka s’po më pëlqente, ajo kishte një paraqitje prej gruaje diplomati. Une do ta kisha xhveshur, do ta kisha lënë vetem në një këmishë të hapur që i zbulon thuajse përgjysmë hiret, flokët do t’ia çliroja nga karficat dhe do t’ia derdhja mbi supe.. Po sytë e të shoqit, që lëvrinin brengosës, sa nga e shoqja tek unë, nuk do të ishin të një mendjeje me një propozim të tillë. Ishte e kotë. Megjithatë unë jam idiot. E them atë që më vjen. E thashë me një valë pasioni që më tradhtoi. Sytë e tij u zmadhuan me një hutim prej fatkeqi. Si thua, iu drejtua ajo, gati t’ia shpërthente një të qeshure skandaloze. Kështu më pëlqen më tepër, tha ai. Kaq. U përqëndrova te portreti i saj, mrekullitë përplot mister të fytyrës së saj, te sytë, te goja, balli, flokët, hunda, mollëzat, lëkura, shprehja lojcake, vështrimi i drejtpërdrejt, pa komplekse, dëlirësia dhe mëkati.
Portreti mbaroi, mbeti dhe një seancë e fundit, më tepër një lexim i fundit, ata do të merrnin portretin, ende të pa tharë mirë, ndërsa unë do të fusja në xhep 2000 dollarë. Gjatë seancave më bënte përshtypje sjellja e tij tejet e kujdesshme ndaj së shoqes, një delikatesë nervoze, një hutim dhe frikë e çuditshme, aq sa më dukej më tepër si një truproje, se sa si burri i saj.
Ai erdhi vetëm. U ul në karrigen e saj dhe e këqyri për një kohë të gjatë. Nuk tha asnjë fjalë. Nuk e mori portretin. Erdhi sërish pas një jave, u ul në të njejtin vend dhe e pa portretin e saj për një kohë të gjatë. Se si më dukej dhoma, tani, pa gruan e portretit, pa imazhin e saj, që s’vinte, sa herë ishte ai aty, e thërrisja me mend, po ajo nuk donte, që nuk donte të shfaqej. Vetëm kur ikte ai, ajo pikonte, kështu më dukej, sikur pikonte nga yllësitë e artistëve bohemë dhe ishte kaq e ëmbël dhe delikate, qeshte ngapak, kur e shikonte portretin, se bukuria e saj bënte përshtypje, po kjo nuk donte të thonte se ajo ndjehej e mikluar, apo e përkëdhelur fshehtas në sedrën e saj prej gruaje të bukur. Ajo ishte e thjeshtë dhe gati e pavëmëndshme, nuk i kushtonte kujdes efektit tronditës të hireve të saj tek të tjerët.
Më falni, ju lutem, më tha ai, mund të vi ta shoh përsëri një herë tjetër? Sigurisht që pranova. Ai erdhi. U ul para saj dhe, si zakonisht, e këqyri për një kohë të gjatë. Ai filloi të vinte një herë në javë, të martave, dhe unë e lija vetëm në dhomë me portretin. Mos i kishte vdekur? Jo, nuk dukej se ishte kjo. Mos ia kishte mbathur me ndonjë tjetër? Mos kishte shkuar në vendin e saj dhe i kishte çuar një pusullkë lamtumire? Po ç’ishte ky mall e kjo dashuri prej të marri? Ai e donte, vinte dhe e shikonte në mungesë. Nuk kishte në qëndrimin e tij, as urrejtje, as zhgënjim, po përqëndrim, vetëm një përqëndrim zhbirues dhe asgjë tjetër. Ai ende s’më kishte dhënë paratë. Më në fund, i nxitur nga ime shoqe, e pyeta për gruan. Ku ishte ajo? Ndoshta më shpëtoi një mbresë banale e një kurioziteti jo fort prej ndjenjës, po prej zakonit.
Ai më pa me sytë e tij të zgjuar, që i lëvrinin prapa lenteve prej miopi, me një grimë nervozizmi dhe sikleti, sikur s’gjenin vrimë ku të fshiheshin dhe lëshoi një psherëtimë; Ju keni qëlluar ku duhet, sepse keni parë në portretin e saj, atë që unë s’e kisha zbuluar, i dashur, prandaj vij dhe e shikoj kaq shpesh..Ju e keni trajtuar psikologjikisht..keni depërtuar te shpirti i saj, unë s’isha mësuar ta shikoja kaq thellë, s’më interesonte..Ah!,.
Kaq tha ai dhe u largua.Nuk erdhi më. Unë e pres. Portreti i saj qëndron atje, në atë dhomë, ku unë ndërroj lulet, portreti i saj është ekspozuar dy herë në Londër, Paris dhe Los Anxheles, është pëlqyer shumë, por unë nuk e kam shitur..sepse e pres..e pres, atë, gruan e bukur. Sepse edhe une jam në lojë, befas dhe unë rrezikova pa pasojë, veç duke vuajtur njëfarësoj, po gjithsesi me një vuajtje artisti, është një frymëzim brengosës, prej një loje krejt të fshehtë, si të thuash, kam rënë brënda. Rri dhe unë si i shoqi dhe e këqyr gjatë. Më është bërë ritual. Nuk e riprodhoj, jo, s’ia fal askujt këtë kënaqësi. Dhe mendoj sa herë ndahem prej portretit, oh, s’ka si pritja! Ndoshta arti prej pritjes u perfeksionua. Jo prej takimit. Më mirë të mos vijë. Jo, më mirë të vijë. Si të duket, mik? Sa herë bie shi, si ky shi i kaltër nate mbi kopsht, më kujtohet ajo dhe ma shtërngon zemrën diçka si me darë, me një trishtim të ëmbël, më duket sikur do ta gjej atje, jo portretin e saj, që nuk lëviz nga kavaleti, po atë vetë. A do të vijë? Si mendon ti? A do të vijeë? Sa herë kthehem në shtëpi, më është bërë zakon të mprehë shqisat e t’i vë veshin mistikës së artistit; hap derën e dhomës së diplomatit dhe I hedh një sy mugëtirës ku shpresoj të gjej një siluetë, të paktën një siluetë..Pastaj ulem para portretit dhe mbetem pa frymë. Jo rrallë, prej marrëzisë sime, ajo sikur ngjallet, është gati të më flasë.. A do të vijë?
Dëgjonim shiun që binte me brerim mbi kopsht dhe shikonim xhamat e mëdha mbushur përplot vija gjarpërushe uji dhe vetëtima që shkrepnin në sterrnajë me drita flakëruese, por pa gjëmim.
