“Të gjithë i shohin mbishkrimet në mur, por askush nuk mendon se janë shkruar për tà!”
Petraqi ecte me hapa të ngadaltë. Në çantë mbante gjithnjë një palë syze dhe dy-tri libra të tij të punës. Në ato libra gjendeshin gjithnjë studime, informacione dhe pjesë-pjesë të një dije në proces, ende të paplotësuar tërësisht. Ndërsa pjesa kryesore ishte e dhënë midis rreshtave të librave që mbante. Madje shumë prej tyre ishin të nënvizuara dhe të shënuara me mbishkrime anash. Gjuha me të cilën shkruante ishte e rregullt dhe e kuptueshme. Kurse mendimet në kokë ishin të turbullta, të çrregullta e të pakuptueshme. Këto pakuptueshmëri në kokën e tij kishin ardhur pjesërisht nga dija që mbante duke zbuluar dhe studiuar, por pjesërisht edhe nga ajo e pazbuluara ende. Madje kjo e turbullonte akoma më tepër kokën e tij.
– Ç’paska qenë kjo ditë! – tha me vete – Ç’gjëra të çuditshme më duhet të mendoj. Më duhet të rikujtoj e të rikthehem edhe një herë. Të eci e të rieci, por prapë një gjë spo e kujtoj.
Është një mendim i rëndë si një gur. Nuk është gur varri, si titulli i librit që kishte në çantë, por një gur i lashtë.
Gur mistik, do ta kishte quajtur, gur misterioz, si ata të rrënojave në themelet e kishave mesjetare, që dinë të ruajnë gjithçka që kanë parë, por që nuk i tregojnë, sado e madhe të jetë shtrëngata e lumenjve që kërkon ti zbërthejë, ti shpërbëjë, këta kriptogramë të universit përhapës. Jo vetëm përhapës si zgjerim fizik, por edhe përhapës të mendimit, të një mendimi herë të qartë si diamant dhe herë të turbullt si karbon. I errët, siç ishte edhe ky mendim që shtypte në kokën e tij, si një gur mulliri, elbin e mendimit, ndërkohë që mundohej të mblidhte esencën.
Në fakt këtu nuk bëhej fjalë për asnjë gur. Nuk kishte fare gur. Këtu bëhej fjalë për një libër. Dhe për një letër. Për një letër brenda në libër.
Një letër e vjetër, e lashtë, në mes të një libri po aq të vjetër, që atij nuk i’u kujtonte se si e kishte gjetur pranë një muri të rrënuar bizantin, në një qytet po aq të rrënuar. Letra ishte shkruar për të nga një mik që as nuk i’u kujtonte fare ta kishte mik. Nuk i’u kujtonte ta kishte takuar ndonjëherë. Kishte pyetur vërdallë, por një emër i tillë nuk ekzistonte në qytet.
Për më tepër nuk e kuptonte se përse një letër e tillë, nga një emër që nuk ekzistonte, duhej të ndodhej brenda një libri që nuk e dinte se përse ekzistonte, apo ndoshta nuk ekzistonte! As këtë nuk dinte ta shpjegonte.
Një rreze drite përshkruante qiellin e kaltër duke shkëlqyer mbi sipërfaqen e detit, i cili e shpërbëri atë në qindra vegime vezulluese.
– Njësoj si ky mister – mendoi Petraqi – që vetëm duke e shpërbërë në qindra apo mijëra pjesë, mund ta zbërthesh, copë pas cope, pjesë pas pjese, si një zbulim arkeologjik mendor, duke e analizuar siç mund të analizosh çdo kuant të dritës, për të marrë mesazhet që vijnë andej nga botët e largëta të Zotit univers.
Ky mesazh kishte mbërritur tashmë. Ai mbante në dorë letrën dhe bashkë me të, edhe mesazhin e saj, të cilin kishte mundur ta zbërthente.
Megjithëse dukej të vinte nga një botë e largët, ajo ishte reale. E shkruar në një gjuhë të vështirë dhe të pakohë, ajo kishte freskinë e mendimit dhe rrjedhën e kuptimit aq të qartë, saqë dukej e shkruar si në këtë kohë.
Apo në atë kohë!? Në çilën kohë?
Nganjëherë edhe kjo kohë edhe ajo kohë duket sikur janë e njëjta kohë. Gjërat ngelin të pandryshuara për qindra apo mijëra vjet dhe njëkohësisht ndryshojnë me shpejtësinë e sekondave. Këto ndryshime të dukshme dhe të kapshme të shpejtësisë së sekondave, ndodh që i hedhë poshtë vetë pandryshueshmëria e gjatë e kohës. Duket gjithashtu sikur ke qindra apo mijëra vjet që ecën, e në të vërtetë vetëm sorollatesh në një vend. Aty zbulon se nuk ke bërë asnjë hap, as para dhe as pas.
Ja, kështu u ndjente miku Petraq nga e gjithë kjo histori fluturuese dhe turbulluese, në mendjen e tij që punonte vazhdimisht, si guri rrotullues i mullirit. Ai e quajti atë letër pa kohë, pasi i tillë ishte mesazhi i saj, i shkruar për të, që nga përtej kohës.
Në letër shkruhej:
“I dashur miku im Petraq!
Tani jam ulur mes hije pishash shekullore ku melodi tokësore godasin ndërgjegjjen tonë mëshirë plotë. Hija që ato krijojnë qenka e bekuar. Është e bekuar sepse fillimisht ato përthithin nxehtësinë dhe dhurojnë freskinë por është e bekuar sepse ato dhurojnë mjedisin e kulluar për të krijuar mendimin e përshtatshëm. Mendimi i përshtatshëm e ka munduar njeriun shekullor. Por jo pishën shekullore. As bredhin. As rrapin e lisin. Ndërsa njeriu qëndron në hijen e tyre i dobët. Mjaft i dobët.
Dikur shkruaja diçka për një njeri të lashtë nga Iliria, që koha e ngurtësoi dhe e transformoi në një shkëmb, për një qëllim të vetëm. Kërkimin e së vërtetës. Dhe unë e quajta atë njëriu shkëmb. Ai u detyrua të ngurtësohej për të zbutur ndërgjegjen. Ndërgjegjja e tij ishte dhuratë nga fisi i tij i lashtë, barbar dhe i egër. I duhej të sakrifikonte shumë. Për këtë fis patjetër që ishte e nevojshme prania e sakrificës. Nuk mund të ketë zbutje të durimit pa sakrificë. Sot, çdo shkëmb i ngurtë është një ndërgjegje ende e pa zbutur, një e vërtetë ende e pazbuluar.
E vërteta iu fsheh, ndaj ai u detyrua të qëndronte i vetmuar mbi brigje detesh në pritje të saj. E vërteta vjen tek njeriu, nuk shkon njeriu tek e vërteta. Njeriu është pjesë e gënjeshtrës, është pjesë e mashtrimit të madh.
E vërteta vjen tek njeriu nëpërmjet zbutjes së ndërgjegjjes dhe zhvillimit të arsyetimit. Dikur këtë sfidë e kishin kaluar dhe dinozaurët që kishin jetuar disa qindra mijëvjeçarë më parë. Kjo pjesë e historisë ishte shkruar nëpër libra dhe kishte qarkulluar me mjaft interes.
Para disa kohësh lexova edhe një libër me vizionarë dhe orakuj që e kishin parashikuar këtë riciklim. Por mesazhi duhej deshifruar përtej rreshtave. Ishte e destinuar të shkruhej në një gjuhë ndryshe, një gjuhë tjetër lloj. As në një gjuhë të lashtë dhe të shkruar më parë, por as në një gjuhë të re dhe të kuptueshme. Për këtë, vizionarët dhe orakujt, zgjodhën me mjaft kujdes, një gjuhë të ndërmjetme ose mesianike, siç e quanin disa gjuhologë që ishin marrë thellësisht me rolin e saj, edhe pse teza e tyre nuk u vërtetua kurrë shkencërisht. Ku ishte gabimi!? Ajo ishte e destinuar të ishte e tillë, pasi mesazhi duhet të ruhej pikërisht kështu. Kjo nuk ishte aspak rastësi.
Eci nëpër rrugica të ngushta ku porta me harqe hapen dhe rreze drite burojnë përtej dërrasave të vjetra mbuluar me myshqe dhe bimë kacavjerrëse.
Tregtarët kishin zbrazur forumin e tyre dymijvjeçar duke lënë kolonat e rrumbullakëta në heshtje të rëndë, si hija që mbanin. Atje nuk gjeje më as amforat me verë as tavernat me ushqime dhe as arkat plot me frutat të freskëta mesdhetare me lëngun e tyre të ëmbël e marramendës, që dikur na trullosnin e na bënin të kërcenim vallot e mëdha, deri sa gjunjët mos të mbanin më trupat e dehur nga eliksiri i dhuratave të natyrës.
Po aty, pikërisht aty, kishte kaluar ajo, vajza e bukur e detit, me flokët e saj të lëshuara si krishtat e pambukta me gjerdanin e saj koralor që shkëlqente. Këmbët e saj të lehta duket sikur rrëshqisnin mbi gurët e lëmuar të rrugicave, derisa humbiste duke lënë pas imazhin e saj dehës. Ky imazh nuk humbi, as nuk u vanit, të paktën këto shekujt e fundit por u kthye në këngë sirenash të cilën e përhapnin valët e detit në perëndimet shumëngjyrëshe. Këto valë më pas e kishin marrë dhe e kishin çuar atë në çdo cep të brigjeve të thyera, ku përzihej me cicërimat e zogjve. Herën e fundit dëgjova të thuhej se një princeshë e bukur nga lindja e largët luante e pavetëdijshme me lirën e saj, të njëjtën melodi të vajzës së bukur të rrugicave të forumit. Thuhej se ishte rastësi, por ne e dimë mirë që nuk ka gjëra të rastësishme.
E kërkova të ma kthenin atë imazh, por pikërisht te ajo porta e drunjtë shekuj më pas takova plakun e urtë. Më tha se e kishte dëgjuar këtë histori vite më parë, nga një këngë që e këndonin disa njerëz me karvanë. Ata i kishin dhënë ujë të freskët. I kishin folur në një gjuhë të huaj, të ndryshme, të pakuptueshme. Kur ky i kishte falenderuar në gjuhën e tij, atëherë njëri në fund të karvanit me mjekrën e bardhë tha se vinte nga jugu. Vetem ai e kuptonte këtë gjuhë.
– Duhet të jesh krenar! – më tha – Me këtë gjuhë kanë folur perënditë.
Më pas më tregoi histori këngësh, më tregoi rrëfenja për luftëra, heronj, varre dhe mbishkrime. Më tregoi për këngët e dashurive dhe të verës, për festat pa mbarim, për lutjet dhe dëshirat, për natyrën dhe paqen, për jetën dhe virtytin, për shenjtorët dhe për parajsën e përtejme.
Në fund më foli për mbishkrimet që kishte gjetur, të gdhëndura mbi gurë dhe mure, për mesazhe që duhej të sillte. Këtë detyrë ja kishin ngarkuar si një mision.
Ai fliste për historinë e një murgu që kishte jetuar këtu shekuj më parë. Këtë histori e kishte zbuluar nga vargjet e një këngë pa rimë, të gdhendur, me një gjuhë me prejardhje të lashtë e të pakuptueshme në ditët e sotme. Por dikur thuhej se kjo gjuhë kishte patur misterin e vet. Ajo nuk shkruhej por vetëm flitej. Disa e kishin interpretuar si një fonetikë me prejardhje hyjnore. Sot, duke qenë se ka një largësi nga gjithçka hyjnore, është ende më e vështirë për ta interpretuar e për të hyrë në brendësi të kuptimit të saj. Kjo është lidhur me diferencimin spiritual.
Thuhej se nëpërmjet këtij komunikimi, një poet i quajtur Daniel Arnaut, nga brigjet perëndimore të gadishullit Ilirik, i paska folur për dritën dhe për këngën e saj, për trishtimin dhe shpresën, Dante Alighieri, dy shekuj përpara se ai të lindte. Po në ç›gjuhë të mistershme i paskësh folur!? Në gjuhën e ferrit a të parajsës!? Ç’shpirt poetik paskëshin trashëguar këto anë të një Ilirie sa luftarake aq dhe pagane!?
Thuhet se ekziston edhe një libër që qarkullon në mënyrë enigmatike nëpër qytetet e Ilirisë ku mund të gjendet bazat e lirikës dhe të gjuhës, kurse figura e tij do të projektohet diku në të ardhmen, në mos qënkësh projektuar në shënime apo afreske të mbetura mbi tempuj. Ndërsa tempujt do vijojnë të vuajnë, në mos do të shemben, duke marrë me vete shenjtërinë e tyre. Me shembjen e tyre do të shembet dhe historia.
Këto po vijoja të diskutoja me mikun tim fatmbarë, kur thonim se gjëra të rëndësishme janë zhvilluar përgjatë historisë. Dhe pse është po kjo histori e mbushur me mistere. Kjo histori fsheh mistere. Ajo i mbulon me pluhurin e padukshëm dhe askush nuk arrin ti zbulojë po nuk gjeti çelësin e dobishëm të arsyetimit magjik. Këtë ma kishte përmendur disa herë, ti miku im Petraq.
Nëpërmjet arsyetimit magjik mund të hysh në brendësi të mendimit hermetik dhe më pas të deshifrosh kodet që mbartin të dhënat e të vërtetës.
Në ëndrrën e lashtë mu shfaq murgu bizantin, ku më shpuri në një mur të vjetër. Fëshfërima e gjetheve aty, ende vijonte të luante melodinë e psalmeve të Shën Astit. Në atë mur trupin e tij e kishin e goditur me gurë, derisa kishte dhënë shpirt.
Në një nga tullat e murit, në një vend që mezi dallohej, lexova të shkruhej:
“Unë Poliandër Mele
Pasardhës Ilirie nga Isidor Mele
Në kujtim vëllai të tij Kostandin, të rënë në luftë,
Varrosur nën tokën e qytetit antik
Deklaroj rimishërimin e shpirtit të tij
Dhe rëndësinë e kësaj zbulese”
Mikut tim Petraq Bubarit!
Përtej kohës,
Poliandër Mele
Dyrrachium, Iulius MMXXI”
*Pol Milo është autor i librit “Shtegtimi i dinozaurëve fluturues”
