Nga “Profeci”
Aliu me Sy Kaltëroshë
një nga të shumtët bij të bijëve
do të zbresë prej Algjeri, nga anije
me vela e lopata. Me të
do jenë mijëra njerëz
me trupa vocërrakë e sy
të zagarëve të shkretë të etërve
mbi barka të nxjerra në Mbretërinë e Urisë. Do marrin me vete fëmijë,
bukë e djathë, në letrat e zverdhura të së Hënës së Pashkës.
Do sjellin gjyshet e gomerët, mbi triremëshet vjedhur në limane koloniale.
Do të zbresin në Krotone a në Palmi,
me miliona, veshur me rrecka
aziatike, e me këmisha amerikane.
Menjëherë kalabrezët do thonë,
si batakçinjtë kur i drejtohen batakçinjve:
«Ja vëllezërit e qëmotit,
me bijtë, bukën e djathin!»
Nga Krotone apo Palmi do të ngjiten
në Napoli, dhe nga aty në Barcelonë,
në Selanik e Marsejë,
në Qytetin e Kusarisë.
Shpirtra dhe engjëj, minj dhe morra,
me farën e Historisë së Moçme
do fluturojnë përpara vilajeteve.
Ata përherë të përulur
ata përherë të dobët
ata përherë të ndrojtur
ata përherë të ulët
ata përherë të fajshëm
ata përherë të nënshtruar
ata përherë të vegjël,
ata që s’deshën kurrë të dinin, ata që patën sy veç për t’u përgjëruar,
ata që rrojtën si vrasës nën dhé, ata që rrojtën si keqbërës
thellë detit, ata që jetuan si të marrë në mes të qiellit,
ata që ngritën
ligje jashtë ligjit
ata që iu përshtatën
një bote poshtë botës
ata që besuan te
një Zot shërbëtor i Zotit,
ata që i kënduan
kërdisë së mbretërve,
ata që vallëzuan
për luftërat borgjeze,
ata që u lutën
për betejat punëtoredes.
Madrigal madhështor
Ti, flutur shpirtërore
lehtësi bezdisëse prej rrjedhe
pranverore mes kthjelltësisë dhe flashkësisë
së plepave të dashur dhe shkurresh idhnake,
flutur, myshk i gjallë, era e të cilit
ka dy flatra të marra që pasqyrojnë
Prizmin me fytyrën e vet portokall dhe jeshil,
ti e vdekur s’ke asgjë që të të humbasë,
asgjë në të cilën të marrë flakë a t’i kallë datën
myshkut tënd vetjak, kjo re
e një jete shtazore njomëzaku.
Lumturi që gjakoset, gërthet,
mendje që digjet, nerv i shkalluar,
i Burgosuri qesh teksa të jepet
pa pikë mëshire për të ardhmen e tij të pabesë.
Përkundrazi, do të vdesë butësisht,
të shqyejë me një të fundmë ledhatim
prej gjoksit zemrën aq të dehur.
Di që dashurinë e vet tërë gaz riosh
nesër do ta presë një fund i errët,
di se do t’jetë agimi që do të shembë
natën e këndshme të së dielës.
O Parajsë ku njëmijë barka
shpalosin vela të kristalta!
ku detari i nxehtë dhe i zbehtë
prej dëshirës, shtrirë mbi bash,
këndon mbi kitarë udhëtimet që bëri,
Korrikë magjikë dhe Maje tërë afsh…
Në ty gjendet kujtimi ledhatar.
Dridhma dashurie zënë velën e mbështjellë.
Deti puth shkëmbinjtë e përgjumur.
Asnjë barkë s’niset, ani velat
erës i shpalosen butësisht.
A s’mendon dheun tënd të braktisur,
atje ku, margaritar bardhëllor në peshtaf,
vallëzon nusja shndërruar në mjellmë,
teksa flautet e një përmalljeje të kulluar
s’e krisin qetinë e detit!
Brenda zemrës sate me dëshirë trandet
një çast i vetëm, oh ju vite mrekulli,
i një vdekjeje që jeton Kohën për ty:
veten tënde mund ta sakatosh butësisht,
të tjetërsosh arratitë dhe shpresat,
qelia jote është një pushim i përjetshëm.
Po e ardhmja? Jo! Hesht zë i urryer!
Së ardhmes ai s’di tjetër veçse
t’i ikë, lumturia e tij
s’ka të ardhme, ka orekset e fëlliqura
të djaloshit mes çarçafësh të vakët,
të fluturës që rrëshqet në fluturim
për të vuajtur, të piratit të dehur
që dridhet teksa ledhaton perla dhe gjak,
s’di më të llogarisë kohën dhe fishket
në tmerrin e përulur të nuses
që i trembet njeriut dhe të rendë s’guxon.
I Burgosuri ka zemrën e një dallëndysheje
që ballë oqeanit ledhaton
udhëtimi i njohur është në dorë të dehjes.
Pas pak do t’zhduket, larg do të jetë!
Pret mbase të perëndojë dielli…
por dielli s’perëndon; mbase do t’i
japë një soditje të fundit dheut të dashur
ku meridiani shënon orët
e lumturisë dhe ngrohtësisë…
Ani, mbi meridian s’lëviz
hija përgjatë shifrave të ngecura nën diell.
Përkthyer nga Edon Qesari
Vaji i dhegërmueses
I
Veç të dashurosh, veç të njohësh
ka rëndësi, jo t’kesh pas dashuruar,
t’kesh pas njohur. Ankth ngjall
përjetimi i një dashurie
të konsumuar. Shpirti mbetet në vend.
Dhe ja në ngrohtësinë e magjepsur
të natës, që e plotë ka rënë
mes gjarpërimesh të lumit dhe vegimesh
të përgjumura të qytetit mbjellë dritash,
jehon ende me mijëra jetë,
tëhuajtja, misteri, dhe mjerimi
i shqisave, m’i kthejnë në armike
trajtat e botës, që deri dje
ishin arsyeja ime e gjallimit.
I mërzitur, i lodhur, kthehem në shtëpi,
nëpër të zezat sheshe tregjesh, rrugësh
të trishta përreth porteve lumore,
mes barakave dhe magazeve përzier
me lëndinat e fundit. Atje, vdekatare
është heshtja: por tej, në rrugën Marconi,
në stacionin e Trasteveres, e butë
ende duket mbrëmja. Në mëhalla,
në lagjet e periferisë kaluar mbi motorë
të lehtë – me tuta apo pantallona
pune, por plot afsh djaloshar –
kthehen rioshët, me shokët mbi shalë,
buzagaz e të palarë. Myshterinjtë e fundit
më këmbë, me zë të lartë llafosin
nëpër natë, tek tuk, nëpër tryezat
e bareve të pastra e gjysmë të zbrazura.
I mjeri e i mrekullueshmi qytet,
që më mësove atë çka me gazmend të egër
burrat e nxënë qysh fëmijë,
gjërat e vogla ku madhështia
e jetës së paqtë shfaqet, si
të bëhesh i fortë dhe i gatshëm në rrëmujën
e rrugëve, t’i drejtohen një tjetri
sypatrembur, të mos turpërohen
tek shohin paratë që numëron
faturinoja me gishtërinj dembelë
që djersin përkundruall fasadave që rendin
me një bojë të përjetshme behari;
që të mbrohem, të shaj, ta kem
botën përpara sysh e jo
vetëm në zemër, që të kuptoj
se pakkush i ka njohur pasionet
që kam përjetuar:
se ata dashamirës s’më janë, megjithatë
vëllezër më janë bash në pasionet
njerëzorë që kemi,
që të hareshëm, të pavetëdijshëm, të plotë
përjetojnë përvoja
të panjohura për mua. I mjeri e i mrekullueshmi
qytet që më shtyve drejt
përvojash të asaj jete
të panjohur: gjersa më zbulove
se, te secili, një botë e tërë ish.
Një hënë duke dhënë shpirt në heshtjen,
që me atë jeton, zbardh mes afshesh
të nxehta që mjerueshëm mbi tokë
ndërron faqe, me udhët e bukura,
rrugicat e vjetra, pa u dhënë dritë lëbyrin
dhe, në gjithë botën, i pasqyron
atje lart, në të dendurat re.
Është nata m’e bukur e verës.
Trastevere, me një erë kashte
prej stallash të vjetra, pijetoresh
të boshatisur, ende nuk fle.
Qoshet e errëta, muret e bindura
jehojnë nga zhurmat e magjishme.
Burra e fëmijë kthehen në shtëpi
– nën vargje dritash tashmë vetmitare –
drejt rrugicave të tyre pllakosur
nga terri dhe plehërishtja, me atë çap të lehtë
që dikur shpirtin kisha plot
kur me t’vërtetë dashuroja, kur
me t’vërtetë doja të kuptoja.
Dhe, si atëherë, zhduken duke kënduar.
III
Tash kthehem në shtëpi, i pasur me ato vite
fort të reja sa s’do të mendoja
t’i shihja të vjetra në një shpirt
të largët prej tyre, si për çdo të shkuar.
U ngjitem udhëve të Xhanikolos, ndalem
mes vilave liberty, te një shesh plot pemë,
te rrënojat e mureve – tashmë atje në fund
të qytetit mbi ultësirën e valëzuar
shpaloset deti. E më ringjallet
në shpirt – e plogët dhe e errët
si nata lëshuar në krahët e kundërmimit –
një farë tashmë tepër e arrirë
për të dhënë ende fryt, në turrën
e një jete sërish të lodhur dhe të hidhur…
Ja dhe Vila Pamphili, nën dritën
e butë që derdhet
mbi mure t’reja, rruga ku banoj.
Ndanë shtëpisë sime, mbi barin
e katandisur si jargë të ndyra,
një gjurmë mbi honet e gërmuara
sapo, në shtuf – tashmë ka humbur çdo tërbim
shkatërrimi – ngrihet arithi përballë pallatesh
të rralla e copëzash qielli, pa jetë,
një dhegërmuese…
ç’brengë më pushton, përpara këtyre mjeteve
që dergjen, shpërndarë aty-këtu në baltë,
përpara kësaj kanavace të kuqe
që varet në një kavalet, në qoshen
ku nata duket m’e trishtë?
Pse, kësaj nuance të shuar gjaku
ndërgjegjja ime i bën ballë kaq verbërisht,
fshihet, thuajse si një peng
i angshtë që gjithçka, fundja, e hidhëron?
Pse brenda meje ndiej të njëjtin kuptim
ditësh përgjithmonë të papërmbushur,
që gjendet në kupën e vdekur qiellore
ku spikat kjo dhegërmuese?
Zhvishem në një prej mijërave dhomave
ku flihet në rrugën Fonteiana.
Gjithçka mund ta rrëmihësh, o kohë: shpresën,
pasionet. Por jo këto trajta
të kulluara të jetës… Te to
katandiset njeriu, kur të nginjura
të jenë përvoja dhe besimi
te bota… Ah, ditët e Rebibias,
që të humbura i pandehja në një dritë
nevoje, dhe tani e di që të lira ishin!
Tok me zemrën, atëherë, në të vështirat
peripeci që patën humbur
rrjedhën drejt një fati njerëzor,
në zell duke fituar kthjelltësinë
e mohuar, dhe në çiltërsi
ekuilibrin e mohuar – kthjelltësisë
ekuilibrit, i shtohej, ato
ditë, edhe mendja. Dhe pengu
i verbër, gjurmë e çdo simes
luftë me botën, zbrapste, pra,
ca ide të pjekura, ndonëse të pasprovuara…
Kështu bëhej, bota, subjekt
jo më i misterit por i historisë.
Mijëra herë shumëfishohej hareja
e njohjes së saj – siç
çdo njeri, përunjësisht, e njeh.
Marksi a Gobeti, Gramshi apo Croçe
gjallë e ndienë veten në sprovat e gjalla.
Faqe ndërroi lënda e një dekade me t’errëta
prirje, se u treta dritë për të hedhur mbi çka
më dukej figura ideale
për një brez ideal;
në çdo faqe, në çdo rresht
që shkruaja, në mërgimin e Rebibias,
ndihej ajo drithërimë, ajo krenari,
ajo mirënjohje. I ripërtërirë
në këtë gjendje të re
të punës së vjetër dhe mjerimit të vjetër,
ata të paktë miq që më
vinin, mëngjeseve a mbrëmjeve
të harruara atje ndanë Burgut,
brenda një drite të gjallë më panë:
i ndrojtur, revolucionar i fortë
në zemër e në gjuhë. Një njeri po rilind.
Përkthyer nga Aida Baro
