Përktheu nga origjinali: Diana Kastrati
Tregimi i mëposhtëm “Përbindëshi i rrumbullakët” i Alberto Moravias botuar në 1976 nga Mondadori, bën pjesë në përmbledhjen me 30 tregime të titulluar “Boh” (në proces përkthimi nga unë, D.K.). Boh është shprehja tipike italiane që përdoret më fort me gjuhën e trupit, shprehje e cila në këtë libër përmbledh gjithë dyzimet, moskuptimet, keqkuptimet që shekujt ia kanë akumuluar e depozituar në nënndërgjegjen e saj e që vështirë se do të arrijë ndonjëherë t’ia shpjegojë partnerit të saj. 30 tregime me 30 profile të ndryshme psikologjike grash! Njohës i thellë i dinamikave cerebrale e të pandërgjeshme të gruas, Moravia na jep një afresk sublim të vizionit të tij “feminist”. Dhjetëra nuanca të holla të psikës femërore të treguara me një gjuhë të prerë, pa zbukurime, lakonike, gdhendëse, me raste mizore deri aty ku secila grua duke i lexuar do ta gjente veten tek të paktën njëri prej tyre. Filli i kuq që i përbashkon e i përshkon këto tregime, ai i botës asnjëherë të njohur saktësisht të gruas, na vjen me ngjyrat më të gjalla të një narrative mbresëlënëse.
Ka njëzetë vjet tashmë që e kam lexuar Platonin, pikërisht atëherë kur isha studente dhe po diplomohesha në mjekësi. Nga ai lexim më ka ngelur në kujtesë veçanërisht njëra prej përrallave, ajo e hermafroditit, sipas së cilës në zanafillat e njerëzimit ka ekzistuar një përbindësh i rrumbullakët me dy kokë, me katër krahë, katër këmbë, dy palë të ndenjura dhe dy sekse. Zeusi, i shqetësuar për forcën e përbindëshit vendosi ta dobësonte forcën e tij kështu që e ndau në dy pjesë të barabarta, siç thotë Platoni, ashtu siç ndahet një vezë e zier me një teh të mprehtë. Që nga ajo kohë, këto dy gjysma seksesh, njëri femëror dhe tjetri mashkullor, shëtisin nëpër botë si të ndërkryer duke kërkuar gjysmën e seksit të ndryshëm që t’i plotësojë dhe në këtë mënyrë t’i lejojë që të rikrijojnë përbindëshin e fillimit. Pse më ka mbetur në kujtesë kjo përrallë? Sepse sipas meje kjo nuk është një përrallë, por një e vërtetë. Megjithë profesionin, kulturën, zgjuarësinë dhe përvojën time, unë jam përjetësisht në një kërkim të ankthshëm e shkatërrues të gjysmës time mashkullore. Ky kërkim i vazhdueshëm dhe i dëshpërueshëm më çon të bëj marrëzira si për shembull tani teksa jam duke ngjitur shkallët e një shtëpie popullore në kërkim të një farë Marioje, një djalosh i ri që punon si kamarier në plazh në krahët e të cilit jam ndjerë e plotë dhjetë ditë më parë ndërsa pushoja në një hotel të Cirçeos.
Natyrisht që ashensori është i prishur kështu që kur arrij në katin e gjashtë pasi kam bërë me vrap dymbëdhjetë palë këmbë shkallë, mbetem të paktën për një minutë pa lëvizur para derës duke u mbushur me frymë. Mbi pllakëzën prej tunxhi tek dera e jashtme është shkruar me shkronja korsive “Elda-moda”, ndoshta për t’i dhënë paksa elegancë. Elda është emri i nënës së Marios. Ajo pllakëzë mendjemadhe dhe naive kontraston me thjeshtësinë e derës prej druri të lyer me një ngjyrë hiri të shëmtuar, me dyshemenë e ngushtë të mbytur nga një diell i egër, me shkallët e ndyra, me gjithë shtëpinë brenda. Ja, tani nuk dihas më. Zgjas dorën dhe i bie ziles.
Dera hapet menjëherë si për të vërtetuar vogëlsinë e apartamentit. Një grua me përparëse të zezë prej rrobaqepëseje, me një metër prej dylli të verdhë mbi sup dhe me fije peri të bardhë të shpërndarë kudo mbi gjoks, pa dyshim nëna e Marios, shfaqet në prak. Është një grua e bukur, por me një bukuri të rrënuar dhe të zymtë. Amësia, puna, ushqimi e kanë deformuar dhe rënduar. Duhet të ketë moshën time ose disa vite më pak, por midis nesh sigurisht që unë dukem më e re, edhe sepse flokët e mi janë të lyer, ndërsa të sajtë janë të thinjur.
Më shikon me mosbesim dhe më pyet se çfarë kërkoj. I përgjigjem me një gënjeshtër që gjithsesi mban një të vërtetë. – Djali juaj është duke u kuruar tek unë. Më telefonoi mbrëmë duke më thënë se nuk ndjehej mirë dhe donte që unë ta vizitoja, prandaj erdha.
Pse them që është një gënjeshtër që mban një të vërtetë? Sepse kështu filloi dashuria jonë, në një dhomë shërbimi të hotelit në të cilin qëndroja unë dhe ku të zihej fryma. Mario gjendej i shtrirë mbi një shtrat portativ të bërë rrëmujë nën përpëlitjet e një krize kolike. Unë rrija në anë të shtratit dhe i mbaja dorën. Ai mundohej të kontraktohej sa më pak që të ishte e mundur dhe, ndërkohë, me sytë e tij të ankthuar kërkonte gjatë gjithë kohës të mitë.
E ëma që duket si e mësuar me këto lloj gjërash, nuk çuditet as nga prania ime, por as nga preteksti. Thotë me një zë të nënshtruar: Po shkoj të shoh nëse është në shtëpi. Më kthen shpinën pa më ftuar të hyj brenda dhe zhduket pas një perdeje prej stofi që ndan hyrjen nga pjesa tjetër e apartamentit. E mbetur vetëm, ngurroj pak e pastaj hyj brenda. Hap perden, shikoj: një korridor i vogël me një derë prej xhami në fund që pa dyshim duhet të jetë banjoja; pas saj ka tri dyer. Llogaris: njëra derë është e kuzhinës, njëra për dhomën e provave, njëra për dhomën e Marios. Po e ëma ku flen? Sigurisht në dhomën e provave mbi një divan. Duke menduar, si të themi, topografikisht, mbaj vesh. Dera, që sipas meje i takon dhomës së Marios ka mbetur e hapur përgjysmë nga ku dëgjohet qartazi zëri i tij që mbyturazi diskuton me të ëmën. Papritmas, ajo shfaqet sërishmi aq sa unë nuk arrij as të kthehem edhe njëherë tek hyrja. Me zërin e saj të trishtë më thotë: Më vjen keq, por im bir nuk ndodhet këtu! E shikoj drejt e në sy. Ajo i reziston shikimit. Duke u dridhur e gjitha, bërtas: Ju gënjeni, djali juaj është këtu, ia dëgjova zërin! Ndërsa them këto fjalë turrem për nga dera e dhomës së Marios. Në këtë moment Mario del nga dhoma dhe më qëndron përballë.
Flokët e zinj e të ndritshëm i ka të shpupurishur; është në brekë e kanotiere dhe duket që sapo është ngritur nga shtrati. Vë re që mban nën sqetull një peshqir. Budallallëkshe mendoj se nuk e mbaja mend kaq të shkurtër, kaq të përpjestuar mirë dhe kaq leshatak. Por, në të njëjtën kohë provoj një si ndjesi të shtyrjes drejt tij, si e çmendur dhe me urgjencë, aq sa, nëse nuk do ta përmbaja veten, me siguri do të vrapoja tek ai për ta përqafuar, për t’iu ngjeshur trupit të tij me timin. Pikërisht ajo gjysma platonike që, pas një kërkimi të gjatë, ka gjetur më së fundi gjysmën tjetër. Hap gojën, shqiptoj: Mario… Ndalem si e paralizuar nga një mendim i menjëhershëm që Mario, për ndonjë arsye që nuk e di, as nuk do t’ia dijë për mua dhe, si pasojë, kam bërë gabim që e ndërmora këtë aventurë për të ardhur deri në shtëpinë e tij me pretekstin e marrë të vizitës mjekësore. Është pikërisht kështu. Mario më shikon një moment i ngrysur dhe ja ku nga ajo gojë aq e dashur shpërthen përulëse dhe e shëmtuar e shara, të themi nga ato tradicionalet e një burri të ri ndaj dashnores më të madhe në moshë. Shtoji gjithë kësaj edhe ndryshimet e shtresës shoqërore, të kulturës që, në imagjinatën time platonike, i kisha konsideruar si elementë të destinuar për t’u integruar reciprokisht. Shtoji, së fundi, të folurën e pagdhendur romane e përshtatshme për të asgjësuar sa hap e mbyll sytë edhe lidhjen më të fortë dashurore, me fraza dialektore të tipit: Ej, ç’dreqin don? Po kush të njeh ty? Je parë në pasqyrë ti, apo jo? Pa shih plakën njëherë, na dashka… – e të tjera si këto.
Frazat e tij më ndjekin e më mbështjellin ndërsa, e përhumbur, rrekem të tërhiqem si një pulë e frikësuar dhe e gafrruar që ikën për të shpëtuar nga goditjet e fshesës së amvisës të tërbuar. Në këmbë tek dera, e ëma shikon me dyshim por edhe e qetë, herë mua herë Marion, mund të thuhet si me një simpati të njohur për mua. E kapërcej dhe dal në shkallë, por jo me aq nxitim sa të mos shoh fyerjen e fundit ndërsa Mario futet në banjo duke përplasur me zhurmë derën me xhama.
Pas kësaj skene, më ndodh diçka e pazakontë, por e saktë; çdo mëngjes, aty nga ora pesë, më del gjumi e tronditur dhe menjëherë filloj të mendoj Marion, ose më mirë, nuk mendoj atë në kuptimin e shprehjes “të mendoj gjithmonë” që në fund të fundit do te thotë të mos mendosh, por t’i lëshohesh ndjenjës. Jo! Më ndodh që me imagjinatë përsëris skenën aq poshtëruese të dëbimit tim nga shtëpia e tij. E shoh veten tek i bie ziles së derës, tek gënjej të ëmën dhe tek hyj në shtëpi. Shoh Marion tek shfaqet duke më mbërthyer me një shikim nga koka tek këmbët, tek zbrazet kundra meje dhe tek futet ne banjo duke përplasur derën. Pikërisht në këtë pikë, mendoni pak, sillem në anën tjetër dhe, më zë gjumi. Ja pra, nëse arrini të kuptoni këtë do ta merrni vesh cili është dallimi ndërmjet të kujtuarit dhe ripërjetimit. Të kujtosh do të thotë të nxjerrësh nga kujtesa një person, një ngjarje, t’i kundrosh ashtu siç bën me një gjerdan të vjetër që rrinte i mbyllur në një sirtar e pastaj ta vendosësh përsëri aty, do me thënë në atë të kujtesës dhe të mos e mendosh më. Të përjetosh përsëri, do të thotë të provosh e të riprovosh, pa fund, ndjesitë që ai person apo ajo ngjarje kanë ngjallur tek ne ndërsa i përjetonim. E në fakt, kujtohet vetëm një herë, por përjetohet pafundësisht. Me një dallim ama: askujt nuk i bie ndër mend të ripërjetojë ndjesitë e pakëndshme. Përjetohen vetëm ndjesitë e pëlqyeshme, të tjerat sforcohesh t’i harrosh. Si shpjegohet atëherë që unë, çdo mëngjes, me qindra herë, kthehem të kujtoj skenën e dëbimit nga shtëpia e Marios duke u ndalur veçanërisht në detajet më poshtëruese e më të pamëshirshme? Pse ngurroj, e topitur dhe e mahnitur që të shijoj sërishmi atë dhimbje të thekët si të ishte një kënaqësi turbulluese? Mendohem gjatë dhe, në fund i them vetes që faktikisht, gjatë atyre rikthimeve të kujtimeve mëngjezore, një si alkimi psikologjike ma shndërron gjithë atë dhimbje në kënaqësi. Mund të thuhet: mazokizëm. Ndoshta.
Po si është e mundur që të pajtohen mazokizmi me këtë dëshirë të ankthshme për të gjetur gjysmën tjetër, për të formuar edhe një herë përbindshin e rrumbullakët mitik të Platonit? A mund të quhet i plotësuar një person i ndarë në dy pjesë, njëra prej të cilave poshtëron, ofendon e degradon tjetrin? Me sa duket, po. Ajo dhimbje e imja epshore, më së fundi, pas disa muajsh, shndërrohet në një diçka të pashijshme, të dobët. Skena e dëbimit tim nga shtëpia e Marios zbehet, fillon të fshihet përgjysmë ashtu si një film i vjetër i konsumuar nga koha e nga përdorimi. Por, fatkeqësisht, tashmë jam mësuar me atë ëndje të kobshme, kam nevojë absolute të provoj çdo mëngjez vuajtjen e atyre pak minutave rrënqethës. Kështu, marr një vendim ndoshta të pabesueshëm por, në gjendjen në të cilën ndodhem më ngjan mjaft logjik. Do të paraqitem përsëri në shtëpinë e Marios, do t’i nxjerr të njëjtin pretekst të pafytyrë të vizitës mjekësore. Do të dëbohem sërishmi në të njëjtën mënyrë fyerëse, madje ndoshta Mario do të më kapë për flokësh e do të më plasë për tokë tek hyrja e apartamentit e pastaj duke më shqelmuar do të më hedhë për shkallësh. Ashtu si ai i droguari që ka marrë dozën e preferuar të tijën, do të kthehem në shtëpi me goxha “furnizim” poshtërimi aq sa më duhet për ta zgjatur akoma edhe për një kohë të gjatë.
Pa ngurruar e vë në jetë planin. Herët në mëngjes paraqitem në pallatin “popullor”, i ngjes në këmbë (ashensori është ende i prishur) të gjashtë katet, i bie ziles, e ëma ma hap derën, dhe recitoj gënjeshtrën e vizitës mjekësore. Pres që mamaja e tij të më shtyjë me atë trishtimin e saj të dellëzuar me simpati. Pres që Mario të shfaqet dhe të hakërrehet kundër meje. Asnjë prej këtyre. E ëma, gjithmonë me atë pamjen e trishtë më fton: Mund të shkoni drejt e në dhomën e tij. Është në shtrat. Dera e fundit djathtas! – dhe largohet. Më shumë e vdekur se e gjallë bëj disa hapa dhe trokas në derë. Nga brenda më thuhet që të hyj. Ja, dhoma e vogël dhe e veshur me figura artistësh e lojtarësh futbolli të prera nga revistat. Mario është i shtrirë në shtrat, në shpinë ndërsa duart i ka të mbledhura poshtë zverkut, në brekë e kanotiere ashtu si herën e fundit. Nuk ngrihet, nuk lëviz, kufizohet të më thotë me një zë sa të ashpër aq edhe të sjellshëm: A mund ta di pse nuk u bëre më e gjallë? Apo ngaqë atë ditë isha pak i ashpër? A e di që je vërtetë e çuditshme?
Papritmas impulsi për t’u hedhur tek ai për ta përqafuar, për ta ngjitur trupin tim me atë të tijin më kalon si një magji. Më pas, ndodh diçka automatike, mekanike. Ulem tek bordura e shtratit, i marr pulsin dhe i numëroj të rrahurat. Ai proteston, në fillim i pasigurtë pastaj me më shumë vendosmëri. Nuk i vë vesh. Me ftohtësi profesionale e refuzoj përpjekjen e tij për të më përqafuar. Ngrihem. I them që nuk është në gjendje të mirë. Marr bllokun e recetave, shkarravis një dhe ia jap. Kësisoj, pa i dhënë kohë që ta rimarrë veten nga habia, dal nga dhoma e pastaj nga apartamenti dhe zbres shkallët.
Ndërsa hip në makinë për të filluar xhiron e zakonshme të vizitave të mia, papritmas më vjen për të qeshur. Në fakt, më vjen ndër mend që përbindëshi i rrumbullakët i Platonit duhet të ketë ecur në mënyrë qesharake duke u rrotulluar me ato katër krahët e tij dhe me katër këmbët, ashtu si akrobatët apo si disa hyjni indiane. Pikërisht kështu! E ç’mund të bëjë tjetër një qenie kaq e çuditshme e cila bashkimin e saj ia detyron ndarjes, forcën e saj ia detyron dobësisë dhe gëzimet, dhimbjeve?!
