Përktheu nga origjinali Myzejen Shapllo
Tryeza ishte mbushur me bollëkun e të varfërve: gjithë ushqimi i shtruar mbi të nuk qe pergatitur nga ndonjë dorë, po ishte blere në Zejbars, në kulinarinë e shtrenjtë 81, dhe e kish mbajtur Vera në kurriz nëpër gjithë Nju-Jorkun deri në Kuins, pastaj e hodhi me nxitim në pjata të thjeshta e të cekta kineze. Ushqim kishte dy herë më shumë se sa duhej për tre gra që donin të dobësoheshin, kurse pija mjaftonte sa për pesë muzhikë të zotë në pije, që në të vërtetë nuk kish.
Gjithë ky bollëk në pije u krijua rastësisht: zonja e shtëpisë Vera nxori pa ndonjë trill një shishe vodke të zakonshme, një tjetër e kish në dollap, të dyja mikeshat edhe ato sollën nga një shishe, Margoja një Chery holandez, kurse Ema, moskovitja e ardhur me shërbim një shishe Napoleon jo origjinal, për raste të veçanta, solemne, që e kish gjetur në një gastronom, në rrugën Smolensk. Asaj i qëlloi që erdhi këtu me këte shërbim të paparashikuar, për të cilin as i kish shkuar në mend.
Dhe ja tani Margoja dhe Ema ishin ulur në tavolinën e shtruar nga Vera, kurse vetë ajo doli të shëtiste me qenin Sharik, i cili meqë ish i madh në moshë, nuk duronte dot gjatë pa dalë për të kryer nevojat e tij, dhe fisnikëria që kish nuk e lejonte të ndynte në shtëpi, prandaj vuante shumë nga turbullimet e brendshme… Ato rrinin ulur në heshtje para tavolinës së shtruar dhe prisnin Verën, me të cilën Margoja ishte miqësuar shumë këtu në jetën amerikane.Vera me Emën ishin njohur me njëra-tjetrën me korrespondencë. Meqë Margosha ishte llafazane, dinin shumë gjëra për njëra-tjetrën, po u panë për herë të parë këtë mbrëmje. Që mbrëmjen e shkuar midis Margos dhe Emës kish hyrë, sherri i vjetër dhe Ema përpiqej të kujtonte tani, pse në kohët e shkuara moskovite i largohej Margoshës, pastaj përsëri kthehej tek ajo si te dashnori i parë…
Ema nuk shkoi në hotel, qëndroi te Margosha, me të cilën nuk ishte parë plot dhjetë vjet. Ato kishin lindur në një muaj, jetuar në një oborr, kishin qenë ne një klasë dhe deri tridhjetë vjeç nuk ndaheshin dot as edhe për disa ditë, po pastaj kur takoheshin zbrazeshin mirë te njëra- tjetra duke treguar me hollësi të gjitha ndodhitë e kaluara. Femijët e lindur në një vit i afruan edhe më shumë; pasi i vinin në gjumë, takoheshin te kuzhina e Emkës, pinin nga një paket “Java”, ia besonin shoqja-shoqes, zakonisht, të gjitha mendimet dhe punët e tvre, gjynahet e bëra me dashje ose pa dashje dhe ndaheshin të spastruara, të ngopura me muhabet pas orës dy të natës, kur u mbeteshin më pak se pesë orë gjumë.
Tani pas një ndarjeje prej dhjetë vjetësh, ato rrinin të kapura me njëra-tjetrën dhe ndienin një lumturi e mirëkuptim të atillë, që e njohin vetëm muzikantët në një kompleks të mirë xhazi, ku çdo ndërrim teme e nuhat që përpara me një shqisë të veçantë, ndërkohë që të tjerët nuk janë në gjendje. Ato dinin çdo ngjarje te jetës së njëra-tjetrës, ndonëse nuk këmbenin letra shpesh, po rregullisht. E megjithatë, mbeteshin plot gjëra që në letër nuk shkruhen, po kuptohen vetëm nga zëri, nga buzëqeshja, intonacioni…Margoja kishte tre vjet që ishte ndarë nga pijaneci i saj Venik Govenini, siç e quante, dhe jetonte tani epokën e daljes nga errësira egjiptiane. Shkretëtira ku kishte rënë tani, i jepte të drejtën e një lirie të pakufizuar, po ajo nuk ndihej e lumtur, sepse vendi që zinte me përpara Veniku me shishet boshe të rrasura në çantë, në gardërobë, midis lodrave të fëmijëve, me egërsinë e seksit në gjendje të dehur, me vjedhjen e paràve të familjes, të fëmijëve, të shtëpisë, të gjitha ç›kishte, pra, ky vend bosh u mbush nga grindjet e tmerrshme me djalin e madh gjashtëmbëdhjetë vjeçar Grishka dhe tjetërsimin e plotë të Davidit nëntëvjeçar. Dhe të gjitha këto ajo ia shpjegonte Emës, kurse Emka vetëm gargariste, tundte kokën, ofshante, edhe pse nuk i sillte ndonje dobi, me aq shpirt vuante për të, sa Margosha sikur lehtësohej nga kjo. Dhe pastaj Ema e mburrte për sukseset që kish arritur në jetën si emigrante, heroizmat e mëdha që Margo i kish bërë vërtetë, duke i vënë në jetë përpjekjet e bëra më parë, pati fatin ta kapi peshkun e artë dhe të bëhet asistente në klinikën private onkologjike, me një të ardhme të mirë për të marrë licencën dhe të tjera… shkon gjatë po të shpjegohen.
Tri ditët e para, mbrëmjeve, meqë ditën shoqet shpëmdaheshin në punët e tvre, i qenë kushtuar thashethemeve për Venik Govenin dhe Ema vetëm habitej pse edhe kur mungonte burri ishte njësoj si të qe i pranishëm. Me sa duket, është torturuar kaq vite me atë burrë të keq, madje edhe pijanec, trembej të ndahej, siç e kanë gratë e lindjes, po mori kurajë u nda dhe mendoi se do të gjente qetësi. Po jo, tani vuan pse e ka duruar kaq kohë… Po aq gjatë dhe me hollësi i shpjegon të gjitha… Dhe një mbrëmje Margoja, më në fund e pyeti Emën:
– Po, nga ty ç›kemi? Si i ke punët me atë heroin tënd? Dhe në zërin e saj u ndje një interesim i çiltër.
– Çdo gjë mbaroi, – tha Ema dhe psherëtiu. – U ndava. Përfundimisht. Po filloj një jetë të re.
– Ke kohë që je prishur me të? – u drodh Margoja që tashmë ishte ndarë me jetën e vjetër, po e reja nuk po niste.
– Një ditë para nisjes. Më tetëmbëdhjetë.
Dhe ajo i tregoi me hollësi takimin e fundit me Goshën. Kur shkova tek ai në punishte, e mbushur me figura njerëzish të bërë prej hekuri të përdredhur, dhe që ishin aq tragjikë, kupton, sikur kishin humbur në hekurishte, rastësisht morën jetë jo si shpirt, por në metalin e ashpër dhe vuanin nga pa përsosmëria e ndryshkur…
-Më kupton?
– Më duket se po. Pastaj ç›ndodhi? U takuat…
– Pa rrugë dalje. Ne u futëm në një qorrsokak dhe s’dinim nga të shkonim. Gruaja e tij debile, një budallaqe e pazonja, njëra vajzë e sëmurë, tjetra një psikopate, ai s’di ku të fshihet prej tyre, kurse unë i thelloj edhe më shumë të gjitha… Dhe për shkak të lidhjeve tona të gjithë e pësojnë. Ai pi nga që s’gjen rrugëdalje…
Margoja e shikonte Emën me një vështrim armeno-azerbajxhanas dhe frika e lehtë po kthehej në neveritje të heshtur deri sa u prish nga një pyetje e pahijshme:
– Ema, po ti a fle me të, me pijanecin? Margosha, gjatë tetë vjetëve, esëll, ndoshta, vetëm dy herë e kam parë. Ai kurrë nuk është esëll.
– E gjora, – dhe Margoja mbylli sytë e zmadhuar së tepërmi – të kuptoj…
– Nuk kupton ti asgjë, nuk kupton, tha Ema duke vërtitur kokën. Ai është i hatashëm, s’ka asnjë rëndësi nëse është i pirë apo esëll, është ashtu siç i duhet çdo gruaje. Ai është burrë me të gjitha. Thjesht, u ndodh në një rrethanë të tmerrshme edhe mua aty më tërhoqi dhe më futi. Ndaj meje s’ka asnjë faj. Rrethanat… Por, unë nuk lëviz nga e imja, kam vendosur. Do të largohem. Nuk duhet ta pengoj, ai është krijues, i veçantë. Nuk ngjan fare me një inxhinier të zakonshëm. Ka një botë krejt tjetër. Natyrisht, nuk do të takoj më njeri si ai, qoftë edhe t’i afrohet pak, është e qartë.
Po ai ka qenë për mua pjesë e jetës sime tetë vjet të mira, dhe askush nuk do të mund të ma shkëpusë. Kjo më përket mua.
– Pse mendon se je ndarë përgjithmonë me të? Ti më ke shkruar tre herë se je ndarë, dhe çdo herë je kthyer. I kam ruajtur të gjitha letrat e tua – ia kujtoj Margoja me një zemërngushtësi.
– E di ti, që më përpara mendoja si mund t’i bëhej më mirë atij, kurse tani e pash këtë gjë nga ana tjetër, ndryshe, mendova edhe për vete, për jetën time. Mbusha dyzet vjeç…
E di këtë, edhe unë aq jam, – theksoi Margoja.
– Ja pra, është tamam koha për të filluar një jetë të re. Ne u ndamë, sipas skenarit tim, kupton? Isha unë ajo që zgjodha kohën dhe vendin. Ne e kaluam bashkë natën e fundit… dhe nuk do ta harroj kurrë, sepse ajo i kalon caqet e asaj që ndodh zakonisht në seks. Ajo i tejkalon. Para qiellit. Edhe ato figurat e njerëzve prej hekuri që i kish farkëtuar ai vetë, janë dëshmitarë… S’e merr dot me mend se çdo të thotë të jetosh me një piktor…
– Jo, nuk e perfytyroj. Venjka është hartues programi. E vërteta, shume i zoti. Ai s’ështe aspak fisnik, ti e njeh. Është egoist i pashoqi dhe përveç kompjuterit e vodkës nuk ka nevojë për asgjë tjetër… Ti, Emka, gjithmonë ke qenë e rrallë edhe dashnorët i ke pasur të veçantë. Ç›ishte ai hungarezi! Si e quanin, bukurosh?
– Ishtvan.
– Edhe ai burri yt, Sanjek, sa njeri i mirë ka qenë… Ti prapë do të gjesh ndonjë edhe do të martohesh… Po unë…
– Margoja i futi gishtat e mëdhenj nën sutjen, i ngriti lehtas dy bukuritë e saj paksa të varur. E, megjithatë… U ngrit, u kthye, tundi vithet që të vinte në pah më mirë gjithë gjoksin e bukur si dy shtamba, belin e hollë, rrotullimin e prerë, bindës të shtatit të saj… – po, askujt, as djallit nuk i duhen! Gjatë gjithë jetës, që tetëmbëdhjetë vjeç nuk kam fjetur me asnjë tietër, përveç Venik Govenit… Ma shpjego, Emoçka, pse ndodh kështu: ja, ti ke trup të vogël, cickat s’mbushin dot as sutjenët me numër dysh, këmbët, më fal, i ke të shtrembëta, dhe, megjithatë, ti githmone ke një vargan dashnorësh…
Emka qeshi me një mirësi pa u zemëruar aspak. – të dua Margosha, – për këtë çiltërsi. Megjithatë, mund edhe të të jap përgjigje, ta kam thënë me kohë. Ky është konflikt armeno-azerbajxhanas. Ti zgjidhe brenda vetes, je grua lindore apo perëndimore? Në qoftë se je lindore, mos u nda me burrin, nëse je perëndimore, gjej një dashnor dhe mos ça kokën…
Papritur Margoja u zemërua:
Unë e njoh gjithë familjen tënde, nënën, gjyshen, çkanë ato çifutkat e tua rnë të mirë se mamaja ime arrnene? Pse ju duket vetja më perendimore se ne?
– Gruaja perëndimore e respekton veten. Të kujtohet gjyshja ime?
Margoja, natyrisht, e mbante mend. Si nuk i kujtohej. Sesilia Sollomonovna ka qenë një grua e shtresës së lartë. Mbretëreshë. Po këmbët, megjithatë, edhe ajo i kish të shtrembëta… Ndoshta, vërtetë, ishte grua si perëndimoret? Me këtë ton bisedoje pakuptim, Margoja i mblodhi enët nga tavolina, mori frymë thellë mbasi pa orën, sepse po ashtu, sipas orës së Moskës kish kaluar nga dyshi dhe duhej të ngriheshin në shtatë, kështu që u shpërndanë nëpër dhoma për të fjetur. Margoja shkoi në dhomën e gjumit, ndersa Ema në dhomën e pritjes, ku kish edhe një divan për miqtë, që e kishin blerë mbasi kishte ikur Veniku, dhe kur në shtëpi kishte aq para, si mbas një fitimi të madh në llotari…
Vera hyri e skuqur, me një fytyrë të rinuar, po me rrudha dhe me flokë të Iyera keq. Mbas saj ecte Shariku duke u lëkundur pleqërisht, dhe u ul në të majtë të kolltukut të Verës me një moskokëçarje të shtirur ndaj ushqimeve që qenë mbi tavolinë.
– Ja ky është çift, që nuk e fsheh moshën e vet, – mendoi Ema me simpati. Vera u lëshua me tërë peshën mbi kolltukun e thurur, i cili dha një piskamë të hollë. Zgjati dorën të merrte shishen:
– Nuk është datë e plotë, po unë i llogaris me muaj: sot mbushen shtatëmbëdhjetë muaj që ka vdekur Mishka. Ajo u hodhi vodkë në gota pa i pyetur dhe Ema vuri se ato ishin prej kristali, të kohës së Stalinit.
– Të ndrittë shpirti, Mishenka! – thirri me gëzim Vera dhe e ktheu gotën. Pastaj psherëtiu.
– Një vit e gjysmë… Sikur ka ndodhur dje…
Mori një copë pulëdeti të tymosur dhe ia hodhi qenit.
– Shqepu, Sharik, kv është helm i pastër për ty. Qeni e vlerësoi gjestin e zonjës dhe i ndodhur në mëdyshje midis dy dëshirave të forta, t’ia lëpinte pa u vonuar dorën në shenjë falënderimi apo ta gëlltiste copën e pulës së skuqur me shije hyjnore, – u përpëlit… Shariku kish karakter të vështirë.
– Do të zhdëpemi tani… – shqiptoi duke ëndërruar zonja e shtëpisë. Jepini vajza, jepini! Që kur nuk është më Misha, më duket, nuk kam gatuar asnjë herë… Nëpër mezeritë kam shkuar. Margo! Hë, është kështu? U sulëm mbi ushqim duke harruar për sjelljen, pirunët dhe pushimet gjatë ngrënies, ndoshta, sepse na kish marrë me të vërtetë uria, apo ndoshta ngaqë qeni rënkonte plot zjarr mbi kockën e mishit… Ishim të uritura. Madje as edhe një fjalë të mirë për gatimin nuk thoshim, përtypeshim në heshtje dhe pa u përmbajtur, shtonim, mbushnim pjatat. Shariku nën tavolinë u gjallërua, se edhe atij i hidhnim. Të gjitha ishin aq të shijshme, dhe peshku kuq, sallatat, byreqet, pashtetet… Edhe gjellët nuk kishin shije si të amerikanëve. Këtë e tha edhe Margoja. Vera nisi të qeshë:
– Natyrisht që s’kanë shije si të amerikanëve! Këto gjellë kanë shije si të çifutëve. Dyqani Zajbars është i çifutëve. Unë me Mishën e pëlqyem kur erdhëm. Ishte ca i shtrenjtë. Atëhere nuk kishim para, blinim nga njëqind gram forshmak[1], pashtet, edhe bukë të zezë gjenim vetëm atje, meqë në ato vite ende nuk kish në Amerikë. Këtu, në Amerikë, çifutët e Rusisë i quajnë rusë, mirëpo rusët si unë çifutëzohen pa shpresë, – qeshi Vera duke iu drejtuar Emës, e cila nuk i njihte kushtet e vendit. – Gjyshja ime e shkretë vdiq para dasmës sime, ndoshta nga hidhërimi që mbesa e saj e dashur po martohej me çifut… Kurse mamaja gjithmonë thoshte:
– S’ka gjë që është çifut, mjafton që, të paktën, një dhëndër nuk do ta kem pijanec!
-Vera qeshi me zë të lartë dhe rrudhat iu mblodhën në dy buqeta, në njërën faqe dhe në tjetrën. E çuditshme! Ato e rinonin më shumë.
– A pinte shumë? – pyeti Ema. Kjo gjë tepër i interesonte.
– Pinte, edhe si, – u shtrembërua Margoja. – Oh, dhe ç›të pirë që bënte! – Vera ktheu fvtvrën e saj të qeshur nga portreti i madh i të ndjerit burrë. Portreti ishte bymyer në krahasim me fotografinë e vjetër të pasluftës. Cilësi e dobët. Ishte ushtar i ri me një tufë flokësh të dredhura që i dilnin nga kapelja, me cigare në qosh të buzës.
– I mirë ishte, ë? Çdo gjë e kishte të mirë, edhe pinte mirë. Vdiq nga ceroza e mëlçisë, Ema.
Margoja e vuri kokën flokëshumë mbi dorën e bardhë si mermer e me damarë. Ajo ishte perëndeshë, një perëndeshë e vërtetë, me një hundë romake, që niste te balli, me ca sv të një madhësie të paparë dhe me buzë të mëdha, hark, të dala:
– Veroçka, Misha vt ishte njeri i shkëlqyer, tërheqës dhe në tërësi një personalitet i shquar. Mirëpo ti je torturuar me të se pinte. Unë e di! Ç’të mirë mund të kesh nga të pirit? Veçse humbet fytvrën njerëzore! Apo s’është kështu?
Vera e shtvu shishen bosh të vodkës, si pa u vënë re u largua, mori shishen e dytë dhe po me atë buzëqeshje tha:
– Marrëzira! Të pirët të çliron… Kur është njeri i mirë, i dehur bëhet edhe më i mirë, po kur është mut, bëhet hale. Besoi fjalës sime, i di mirë këto! Prit! Diçka më mungon dhe Vera kërceu në këmbë, rrëmoi në një sirtar, gjeti kasetën, e vuri për ta dëgjuar. Zëri lajkatar dhe ngulmues buçiti: samogonin[2] e mora zero tetë, kos-hailva, dy shishe birrë të markës Riga dhe peshk të regjur të Kerçit..
– Mishka e donte… Ishin shokë të gotës, miq… Po askush nuk e dëgjonte kitarën e
shkretë, dhe zëri që vinte nga e kaluara varej në ajër, secila fliste për të vetën dhe pinin, Vera vodkë, Ema konjak jo origjinal, kurse Margoja pak nga të gjitha, duke i përzier.
Dhe, çuditërisht, ato vinin e ndryshonin dalëngadaIë, të gjitha në drejtime të ndrvshme: Vera bëhej gjithnjë e më e gëzuar, Margoja ngrysej, zemërohej edhe sikur acarohej që Vera ishte aq e qeshur, kurse Ema i shikonte dhe i dukej se tani do të zbulonte diçka të rëndësishme që do ta ndihmonte të niste një jetë të re. Dhe i kish hapur veshët katër, më shumë heshtte, aq më tepër që sot alkooli nuk po e zinte.
– Thuaj ç`të duash! – Vera bëri me dorë një lëvizje ruse, sikur desh të kërcente vallen “Barinja”[3] – Në Rusi gjithë njerëzit më të talentuar, gjithë njerëzit më të mirë, prej kohësh kanë qenë pijanecë! Petri i Parë! Pushkini! Dostojevski! Musorgski! Andrej Platonovi! Veneçka Jerofejevi! Gagarini! Mishka im!
Margoja turfulloi:
– Po Mishka yt ç›hyn në këtë mes, Vera? Mirë, e lëmë Gagarinin, punë e tij, po Mishka, Mishka ç›do këtu?
Vera u përkul pakëz, mori një pamje serioze dhe tha qetë:
– Ai ka qënë nga njerëzit më të mirë në Rusi… I ndershëm…
Po Margosha ziente përbrenda dhe nuk e ndalje dot:
– Petrin e Parë ç’e fut te këta? Një i çmendur ka qenë! Sifilitik! Epo, mirë, ishte perandor! Mishka yt ishte çifut. Ku e gjeti ndershmërinë? Ku e ka? Sa mut ke ngrënë nga shkaku i tij? I ndershëm!
Margoja nuk i drejtohej më tani Verës, po Emës :
– Na doli i ndershërn! S’mund ta` dëgjoj! Sa fëmijë të tij ka dështuar, të atij të ndershmit? Sa gra janë regjistruar tek ai, kur ti përpëliteshe e mhledhur kruspull në abortoret? Midis shoqeve nuk ka asnjë që ai të mos jetë ngatërruar. Pfu! – Po ty, s’të ka ngacmuar? – turfulloi Vera.
– Po si s’më ka ngacmuar? Të gjithave u është qepur, vetëm se me mua nuk i eci – ja preu krenare Margoja.
– Budallaqe, të kishe fjetur me Mishkën, se, ndoshta, edhe me Venikun do të kishte ecur më mirë!
– Pusho. Veniku im ishte një hale, po dhe Mishka vt nuk shkoi shumë larg. Qejfli me damkë! Shariku mezi u ngrit, iu afrua Margosë dhe lehu si me plogështi. Vera ia plasi gazit:
– Vajza! Margosha! Emoçka! Mos e shani Mishkën në sy të Sharikut. Do t’ju copëtojë! Shariku e kuptoi se e lavdëruan, iu afrua të zonjës, hapi gojën e zezë veshur me një shtresë si të kuqërremtë në pritje të shpërblimit. Vera i hodhi një copë djathë francez.
Margoja, pasi u qetësuan gjakrat, piu një gotë të vogël me konjak:
– Mua, Vera, më vjen keq se ai ka bërë si ka dashur, tradhtonte në të djathtë e në të majtë, kurse ti e doje, ia falje të gjitha. Unë do ta kisha vrarë! Në qoftë se kam një burrë dhe e dua, kurse ai më tradhton, unë e ther, në djall vaftë!
Si është e mundur që në Amerikë, në anën tjetër të botës, në qytetin e Nju-Jorkut, në njëmijë e nëntëqind e nëntëdhjetën bëhet një bisedë e tillë e pakuptimtë grash, muhabet kuzhine që mund të përfundojë deri në rrahje, – çuditej Ema, duke e shikuar me vëmendje shoqen e saj të vjetër, që, pothuajse, s’kishte ndryshuar fare. Margoja siç kishte qenë, ashtu kishte mbetur – një armene me mbiemër azerbajxhanas, që ishte bërë shkak ta shihnin shtrembër i gjithë farefisi i saj armen. Kurse babai, Gusejnov Zarik, kish rënë nga mali kur Margoja ishte vetëm gjashtë vjeç… S’ke nga t’ia mbash, pasaportën vërtet e ke amerikane, kurse truri prapë mbetet kaukazian: ajo ka për borxh t’i ushqejë të gjithë, të falë çdo gjë që ka, po provo të mos ta urosh për ditëlindjen, do të beje një skandal të tillë, sa nuk do ta harrosh nje vit të tërë… Do – ta – theee-rr!
– Margo, ti nuk kupton asgjë! Gjithë puna qëndron tek ty! Thjesht, ti nuk di të dashurosh! Kur dashuron të gjitha ia fal… Për çdo gjë lëshon pe…
– Po, jo deri në atë shkallë! – klithi me piskamë Margoja dhe tundi kaçurrelat simetrike. Jo deri aty!
Vera hodhi vodkë në gotën e ujit, po nuk e mbushi plot, përgjysëm. E kredhur në rnendime e mbante gotën, vështronte portretin tërthorazi dhe dukej sikur shikimi i Mishkës djalosh, me baluken lëshuar pas luftës qe drejtuar nga ajo. Me këtë pamje u njoh më vonë, kur ia mori Mishkën gruas së dytë, të pasluftës, për ta pasur, si të thuash, vetëm për vete. Dhe u gabua, oh, sa u gabua! Ai shkonte edhe te gruaja e parë Zinka, që e kish që në luftë, dhe këtë kjo e dinte, edhe te gruaja e pasluftës Shuroçka, edhe te një tjetër…Ajo e shikonte me një vështrim të ndritur portretin, Margon…
– Budallaçkë. Më dëgjo. Mishkën e kam dashur me të gjitha forcat e mia, me gjithë qenien time, dhe me shpirtin tim. Edhe ai më donte. As edhe mund ta kuptosh se sa e donim njëri-tjetrin. Duheshim edhe kur ishim esëll dhe të dehur. Dhe sidomos, të dehur. Ishte një dashurues i madh. Ai nuk më tradhtonte, thjesht, flinte me gra të tjera. Dhe unë nuk bëhesha xheloze aspak. Pothuajse nuk bëhesha xheloze, – u korrigjua. – Vetëm në vitet e rinisë, kur ende nuk kuptoja… Kishte talent për të dashuruar. Por kur ju shpif ceroza, atëherë duheshim si të çmendur, sepse s’kishte më kohë… Ne e dinim të dy… Në spital zuri një vajzë, infermiere, që e dashuroi në fund. I di të gjitha, ai nuk m’i fshihte. Fjeti me të. Pastaj tha: nuk dua më asnjë. Ka mbetur pak kohë, më nxirr nga spitali, dua të vdes ne shtëpi. Me ty. Dhe shqepeshim në dashuri – deri në dehje. Gjithmonë thoshte: sa i lumtur që jam. Që tetëmbëdhjetë vjeç, nga dyzet e treshi, kam qenë në front dhe mbeta gjallë. Kalova gjithë luftën, nuk vrava asnjeri. Isha në repartin e remontit, rregulloja tankse … Gratë gjithmonë më donin. Në dyzet e nëntën më burgosën, nga instituti më morën, – dola i gjallë. Dhe prapë më donin gratë. Edhe ti, gëzimi im… ashtu më thoshte, gëzimi im! Edhe ti gëzimi më dashurove. E re, vajzë ende e parritur mirë, u kape pas cjapit plak, nuk e le të të iki ky rast, e mençura ime… Mi jep, thoshte, t’i prek shpejt e shpejt napat e gjizës… çfarë gjunjësh ke, çfarë krahësh, nuk di ç’të kap më parë.. Dy ditë para se të vdiste i thoshte këto… Kurse unë tashmë i kam kaluar të pesëdhjetat! Asgjë nuk ka mbetur nga krahët, shalët e atëhershme… Je budallaqe, budallaqe, Margo, e humbe rastin, të gjitha të kaluan pa i provuar… Ti nuk di të dashurosh, kjo është fatkeqësia jote. Dhe Veniku yt s’ka faj! Nuk i eci Venikut tënd. Ndoshta, një grua tjetër do ta dashuronte dhe do ta mësonte edhe atë të dashuronte… Po, çfarë gruaje je, ti je një gjë e thatë, pemë pa frut… Margoja nisi të qajë e goditur nga e vërteta dehëse. Ndoshta… po? Çështja ishte te vet ajo? Ndoshta Veniku s’do pinte po ta donte si Verka Mishkën? Ndoshta edhe do të pinte, po Margon e donte marrëzisht… dhe nuk do të kish nga ato turpet e orgjive të dehjes, kur e shtrirë je mbushur me urrejtje dhe mbi ty lëvizin nëntëdhjetë kile, e të bien si mbi hu të thatë, dhe gjinjtë me njolla mavi, si mbas një beteje, që duan një vit të zhduken. Qelbet nga alkooli, dhe era e keqe nga poshtë të jep të përziera, lëkundesh si në vapor dhe mezi pret të arrish deri te banja gjithë bardhësi e shkëlqim, që ta nxjerrësh të gjithë… Çfarë? Pak? Akoma do? Hiqe pistonin tënd të pangopur! Ku të shkojmë? Edhe ç›dashke?
Edhe Emka ja plasi të qarit: Çfarë ka bërë? Goshenka im! Të dua ty si s’kam dashur kurrë njeri! Të dua si askush nuk të ka dashur kurrë ndonjëherë… Jo, jo, nuk më duhet jeta e re. Le të jetë kjo që kemi, me Goshën gjithmonë të dehur, me dëshpërime të përditshme, trazira, me udhëtime me tren andej-këtej netëve, me urgjencën, me teken shpëtimtare të mëngjesit, me byrekun e nxehtë të mbështjellë në gazetë. Edhe me shikimin plot urrejtje të vajzës: përsëri po ikën? Dhe kaq, pa pasur shpresë për një jetë normale, kaq – pa dobi, pa pohim, pa falenderim, pa bërë kurrfarë llogarie, vetëm e jep dhe kaq!
– Vetëm e jep dhe kaq! Dhe nuk mendon se ç’do të marrësh në këmbim për të – deklamonte Vera, që shkëlqente nga drita e dehjes dhe nga mençuria. Dhe nuk pinte më me gotat e vogla të kristalta, po mbushte gotat e ujit, pinte cigare njëra pas tjetrës, shuante cigaren e pambaruar në taketuken e madhe, që vlente më shumë për një mjedis shoqëror të pirjes së duhanit, sesa për nevoja shtëpiake të një vejusheje të vetmuar. E shoi cigaren, u ngrit në gjithë gjatësinë e trupit, u lëkund, u kap pas qoshes së tryezës dhe ajo u tund, por nuk ra. U mbajt. Shkoi në banjë duke rrëshqitur mbi dysheme, si në një fushë patinazhi, duke u argalisur dhe mbajtur për mure.
– U deh Verka, – foli Margoja dhe nga banja menjëherë u dëgjua një zhurmë dhe një klithmë e fortë: ranë në një kohë disa sende, midis tyre një send i madh. Margosha dhe Ema vrapuan t’i shkonin për ndihmë, po nuk vraponin dot. Ato u përplasën me njëra- tjetrën duke e mbajtur vrapin e panevojshëm dhe me një pasiguri shkuan në banjë. Atje, në dysheme përpëlitej Verka duke fërkuar gjurin e famshëm dhe duke fajësuar:
– Gjithmonë hedhin në dysheme rrecka dhe pengohemi… Margosha, ç’ke bërë kështu, si lopë, o zot, m’i ke thyer gjithë parfumet.
Dhe, vërtetë, në dysheme shkëlqenin copat e lagura të xhamit dhe era e parfumit të shponte hundët, ishte e fortë si goditja e predhës antitank.
Verkën e ngritën nga dyshemeja. Ajo bënte ca sherr, po e kish me të qeshur dhe kërkonte papushim t’i hidhnim edhe pak vodkë. Po shishet ishin bosh të gjitha, dy të vodkës, e konjakut, likerit dhe shishja me verë franceze, nuk dihej se ku e kishin marrë, dhe kur e pinë, nuk e vunë re as etiketën e njohur ne botë… – Duhet të bëjmë kontroll ! Misha gjithmonë fshihte ndonjë… Në Moskë para se të niseshim, sigurimsat gjatë kontrollit gjetën të fshehura më shumë shishe, sesa libra…
Vera i hapi të gjitha sirtaret e tavolinës së shkrimit:
– Këtu, ç›është e vërteta kam kërkuar disa herë… Duhet të ketë diku! Mishenjka! Au! – iu kthye portretit të burrit duke iu lutur me duart e gjata të ngritura lart.
Pastaj u ul në gjunjë, jo para portretit, por para raftit të librave, shtyu xhamin dhe nisi të hiqte librat e sergjenit të poshtëm duke i tërhequr me togje. E zbrazi raftin e poshtëm dhe atje nuk gjeti asgjë.
Ema me Margoshën, kishin qëndruar të mbështetura te njëra-tjetra si dy pemë të përkulura anash, pema e trashë dhe e hollë. Margoshën e kish zënë lemza.
– Duhet të pish, e këshilloi Ema.
– Po kërkoj, duhet të ketë diku. – Vera ishte shtrirë mbi dvsheme në kurriz, dhe po i hiqte librat me këmbë, tashmë nga rafti i dytë poshtë. Një nga librat u hap më dysh e dha një tringëllimë. Ai dukej si libër, por ishte kapak dhe brenda kishte nje shishe të filluar me vodkë.
Vera e kapi dhe e shtrëngoi në gjoks:
– Mishenjka! Shoku im besnik! Nga unë e fshihje! Pse ta fshehesh nga unë? Ja cila jam unë!
Ato e ndanë vodkën e fundit. Vera iu tha se Misha u dërgon të fala. Më, nuk mundën të pinin. Nuk mundën fare, sepse ishin deri në grykë të mbushura me alkool, deri në cakun e sipërm të mundësisë që ka një femër. Vera, para se të shkëputej, u tha që ta çonin në kabinetin e Mishkës.
Ndërsa po e shpinin atje, nga pija i pranonte dhe gabimet e fundit, ndoshta s’ishin gabime, po vetëm ëndërrime:
– Mua më vini në divanin që është te kabineti i Mishenjkës. Unë kam zënë një kavalier, një djalosh puertorikas, i zoti. Unë në këtë divan e shtrij. Këtu vjen era e Mishkës. Kurse Mishka shikon se si ai më… ; është tridhjetë e pesë vieç, i ri… si më ngacmon ai… Mishka gëzohet… Argëtohu, thotë, gëzimi im, argëtohu! Ja si më thotë…
Pastaj Margoja e kish rnenduar gjatë, a ishte Vera që fliste për dashnorin puertorikas apo fliste pija dhe asaj i bëhej…
Verkën e plasën mbi divan. Shariku që kishte kohë këtu duke gërhitur, i pakënaqur u shty më tutje dhe Margosha me Emën u drejtuan për te dhoma e gjumit, ku qe bërë gati për ato para se të fillonin festën, krevati bashkëshortor, i gjerë si shpirti rus i Verkës, dhe, po aq i butë…
Margoja, gruaja e fundit më e rregullta në kontinent, që ende mbante këmishë të brendshme me dantella, pasi e tërhoqi me dlirësi sutjenin, u shtri me tërë peshën e saj mbi puplat që i ngjallnin nostalgji. Këto pupla i kish marrë Verka me vete, në emigracion, nga Tomilini, që ndodhej në rrethinat e Moskës, dhe ende flinin mbi të tilla pupla nëna e dy motrat e mëdha të saj. Ema i hoqi të gjitha rrobat nga trupi, ashtu lakuriq rrëshqiti nën çarçaf dhe në çast çdo gjë ju rrokullis, e ajo nisi të vërtitej herë në një anë, herë në tjetrën…
– Oh, sa keq jam, – rënkoi.
– E, kush është mirë? – ia ktheu Margosha. Kryesorja është, që të mos flesh sa të të kalojë. I shkreti Venik, pse, vallë, kaq keq ndihej çdo ditë?
– Edhe më keq, – pëshpëriti Ema. – Në mëngjes, gjithmonë, është edhe më keq sesa në mbrëmje. I shkreti Gosha…
Papritur Margoshës i hipi një dhembshuri e pashpjegueshme, madje nuk kuptohej për kë, për pak sa s’i erdhi keq për Venik Govenin, rrufiti hundët, se ishte gati të qante dhe e mbërtheu Emën pas shpinës së dobët. Ajo ishte e hollë si cironkë, dhe po aq e lëmuar, vetëm se jo e lagësht, përkundrazi, e thatë si biskotë dhe rrëshqiste nëpër duar. Dhe Margosha nisi ta lëmojë, në fillim në shpinë, pastaj lehtazi në shpatulla, dhe i hipi një valë aq e nxehtë, aq e fuqishme sa ajo mori drejtime të panjohura… Emka vetëm rënkonte, «oh» dhe «oh», po, rrinte e qetë, nuk ndihej, nuk lëvizte fare, kurse Margosha pakëz e ngritur i lëmonte gjinjtë e pakët e çuditej, pse ndjente kënaqësi kur e prekte, sikur i gjithë ky trup, si i një të miture, ishte krijuar vetëm për ta përkëdhelur. Margosha mbeshteti buzët te qafa e saj dhe lëkura nuk mbante erë parfumi nga ato të Verës, që kish mbushur gjithë shtëpinë me erë të keqe prej qumështi të djegur, por kishte një aromë që të mbërthente thellë në zemër. Po, tamam deri në thellësi të zemrës. Dhe Margosha ndjente sikur brenda barkut po çel një lule dhe tërhiqet drejt Emkës dhe ajo shkrihej nga kënaqësia, preku gjoksin e Emkës në fillim me buzë, pastaj ëmbël me gishta përreth thithës…
Kurse Emka rënkonte, lundronte në vende të panjohura, stomaku i saj tundej veçmas, desh të villej, po për këtë duhej të ndalte, të bënte një sforcim, lëkundja ishte aq e fuqishme sa nuk e ndalje dot… Ajo nuk e ndjente se disa duar e përkëdhelnin, gjithë ndjeshmëria ishte përqëndruar në stomak dhe diçka në grykë…
Lulja e Margoshës frvhej dhe nga çasti në çast ishte gati të hapej, ajo u ngiesh me barkun te brinja e Emkës, kurse gishtat e saj kënaqeshin kur prekte gjinjtë e mbushur të… sa gjëndër e fortë… pjesa e poshtme preket me gishta… peshon nga thitha.. dhe nga e majta – i dyti… një masë e fortë, edhe një gjë tjetër… tablo klasike… kancer! Mund të përcaktohet pa biopsi – mbi tavolinë. Margosha kërceu në këmbë.
– Emka! – klithi, – Emka çohu! Çohu pa u vonuar!
Pija i doli Margoshës shpejt, si asnjëherë. I doli krejt… Ajo rrinte në këmbë me kombinezonin e verdhë gjithë dantella, me gjoks të varur dhe fare të shëndetshëm, mamografinë e bënte dy herë në vit si një grua e qytetëruar, e kapte Emkën nën sqetulla, e vinte në këmbët e buta si pelte, e shkundte dhe vazhdonte të ulurinte:
– Qëndro, kukull e djallit! Rri drejt! Hapi duart ja kështu! Nuk me duhen bërrylat, më duhen sqetullat e tua! Mbaje drejt shpinën!
Dhe gishtat e forcuar i fuste në gropëzën e thatë të sqetullave, i futi shumë thellë- gjëndra limfatike nga e majta ishte forcuar, zmadhuar jo shumë. Nga e djathta gjëndra ishte e qetë. E shtypi sisën e majtë.
– O! – thirri Ema.
-Të dhëmb? – Ti kujton se… – murmuriti me inat Emka dhe u plas mbi krevat.
Gishtat e Margoshës u lagën.
– Dëgjo, sa kohë ka që të rrjedh gjiri?
– Më lër rehat, më përzihet. Më jep të pijë.
Margosha e çoi në banjë. Ema volli. Pastaj përmori. Margoja, pastaj e futi në dush të ftohtë. Sot në klinikë ështe roje Mortoni, doktori më i mirë. Plaku është me përvojë dhe simpatik. Pate fat.
Margoja e nxori Emkën nga dushi. Ajo shikonte krejt e vetëdijshme.
– Bëju gati shpejt, do të shkojmë në klinikën time.
– Margosha, ke luajt mendsh, apo jo? Nuk shkoj asgjëkundi. Sot e kam ditë pushimi.
– Edhe unë. Bëhu gati shpejt. Te gjëndra e qumështit dreqi e merr vesh se ç’ke. Duhet kontrolluar urgjent.
Emka e kuptoi menjëherë. E tërhoqi peshqirin nga varësja dhe u fshi mirë e mirë. Godiste me gisht gjirin e majtë.
– Këtu?
Margosha tundi kokën.
-Vere çajnikun dhe mos e merr punën me rrëmbim. Si mendon ti, Margosha, sikur të telefonoj në Moskë, a do të kushtojë shtrenjtë?
– Telefono, a e di si merret?
Margoja ia solli dorezën e telefonit. Ema e hapi kodin, pastaj i ra numrit të Moskës. Gosha nuk po e kapte.
– Sa do të jetë tani ora atje? – u përmend Ema.
– Këtu është pesë e gjysëm, shto edhe tetë. Një e gjysmë, – e Ilogariti Margoja.
– Gosha! Goshenjka! – klithi Emka. – Jam unë! Ema! Po, nga Nju-Jorku. I anuloj të gjitha! E anuloj ndarjen tonë! Ishte një marrëzi. Më fal! Unë të dua! Po ti, je i pirë? Edhe unë! Edhe unë jam! Së shpejti do të kthehem! Vetëm të më duash, Gosha, dhe mos pi! Dua të them, mos pi shumë!
– Gjysmë ore më duhet që të bëhem gati. Jo, dyzet e pesë minuta. Taksinë po e porosis për në orën gjashtë e pesëmbëdhjetë, dhe Margoja ia mori Emkës dorezën nga duart.
– Dëgjo, pse gjithë ky nxitim? Vërtet është kaq urgjente?
– S’ka ku të shkoj më urgjente. Te dera priste Shariku, që për shkak të pleqërisë s’e mbante dot të ligën në bark. Priste dhe sikur buzëqeshte, duke nxjerrë gjuhën me kënaqësi. Duhej nxjerrë ky budalla plak para se të vinte taksia…
[1] Forshmak – (gatim), tavë me patate me mish ose peshk të grirë
[2] Samogon – vodkë e prodhimit artizanal
[3] Barinja – valle popullore ruse
