përktheu nga suedishtja Entela Tabaku
-Gjithçka, gjithçka durohet, – tha Ela me zë të këputur. – Por përbuzja dhemb më shumë se gjithçka. Ç ‘kuptim ka durimi kur ai më përbuz!
Tjetra shqeu sytë blu e indinjuar.
– Po ky është kulmi, – shpërtheu ajo. – Po kjo nuk durohet! Ai të përbuz?
Dy gratë ishin ulur përballë njëra-tjetrës, në tavolinën pranë dritares. Ajo që ishte në shtëpi të vet, e zbehtë dhe e hollë, me kryet e bukur, flokët e zinj të krehur ngjeshur, kishte mbledhur duart mbi punëdoren në gjunjë. Punëdorja ishte një këmishë për t’u arnuar dhe duart nuk i kishte të bardha si prej qëndistareje, por të forta dhe të ashpra, të mësuara me gjithfarë punësh. Vizitorja ishte e veshur si për shëtitje, me petk blu dhe kapelë. Qëndrimi i sigurt deri në majat e flokëve të verdhë dëshmonte për një grua të pavarur.
– Ja ku po ta them, – tha e pavarura, – se Arvidi flirton me të tjera.
– Nuk ka nevojë të ma tha thuash, e di se flirton me të tjera. Por kjo nuk më mundon shumë.
Për një çast ra heshtja.
– Përveç kësaj je e detyruar ta mbash, jo vetëm me punën tënde të zakonshme, por edhe me një sërë punësh të tjera që atij të mos i mungojë gota dhe të tjerat!
Ela vuri buzën në gaz me hidhërim.
– Po të isha unë në vendin tënd, do ta kisha flakur jashtë me kohë! E pse iu lejuaka poetëve të sillen si t’ua dojë qejfi? Jo se nuk kam respekt për talentin e Arvidit, por gjeni nuk është. Mandej, edhe po të ishte, a nuk mundet me qenë edhe i njerëzishëm? Por mbi të gjitha, përbuzjen pse ia duron?
Ela tundi kryet e lodhur.
– Përfytyro sa të mbarë do ta kishe jetën pa të! Punën e ke, e vetme do t’ia dilje kaq mirë! Do të kishe kohë të lirë dhe do të udhëtoje, përfytyro sa mirë do të bëhej për ty!
Edhe të tjera u thanë, më së shumti nga Astrida, e cila u ndinjua dhe u revoltua pa u zmbrapsur nga mungesa e reagimit të tjetrës. Ela nuk u ankua, vetëm psherëtiu e lodhur dhe buzëqeshi hidhur. Kur Astrida u bë gati të shkonte, u ndal në derë dhe përsëriti fjalët e veta:
– Nuk di nëse je idiote apo shenjtore, ndoshta të dyja bashkë. Por një gjë është e sigurt, ai burrë është me fat që të ka ty për grua. Por sa keq që një fat i tillë i takoi një qelbësire si Arvidi! Sepse ai nuk të meriton.
Ela iu rikthye këmishës duke buzëqeshur, por jo me të njëjtën buzëqeshje të hidhur dhe të nënshtruar si e mëparshmja. Ishte një buzëqeshje e butë dhe mirënjohëse, sikur të kishte gjetur një shpërblim për durimin e gjatë dhe të rëndë. Në mendje iu shfaq pamja e së ëmës, e ulur në karrigen e vet të madhe si në vizitën e djeshme: e dobët, e munduar nga pikëllimet e jetës dhe dhimbjet e moshës, por me sy të kthjellët dhe me të njëjtat vija të rrepta rreth gojës, siç i mbante mend Ela që nga fëmijëria. E rreptë kishte qenë gjithmonë e ëma, ndaj vetes dhe të tjerëve. “Mbaje atë që merr përsipër”, thoshte gjithmonë. Ajo vetë mbante shumë, e gjora mëmë!
Sa ishte e vogël, Ela nuk e dinte ku qëndronte problemi i të atit, por e kuptonte se diçka nuk shkonte. Dallohej se e ëma e dinte shkakun, po ashtu edhe vetë i ati. E tërë qenia e tij vërtetonte se e ëma kishte të drejtë. Ai ishte gazmor, miqësor dhe në fillim kishte edhe shoqëri, por kjo e fundit u zhduk me kalimin e kohës. Ela kishte ndjesinë se ai vetëm donte të gjente një vrimë ku të futej, por pa ia dalë. Nuk kishte skutë ku nuk depërtonin sytë e kthjellët të së ëmës, që zbulonin pamëshirshëm çdo gabim, edhe pse në heshtje. Më vonë, Ela krijoi përshtypjen se i ati ishte nga ata për të cilët gjindja vinte buzën në gaz, jo me dhembshuri, por me përbuzje dhe ajo shpesh e kishte parë atë shprehje në buzët e së ëmës. Nuk kishte gjë më të frikshme se ajo buzëqeshje. Më mirë t’i ndodhte çfarëdo, se të ndeshej me të. Prandaj i bindej me kujdes urdhrave të së ëmës, ashtu si bënin edhe vëllezërit e motrat. Të gjithë e kishin frikë atë grua të vogël, të rreptë e të heshtur që kishte fituar pushtet me buzëqeshjen e vet përbuzëse. Një herë, kur Ela ishte ende në shkollë, ndodhi diçka që i dha të drejtë së ëmës në mënyrë të dukshme: i ati erdhi në shtëpi i dehur. Nuk kishte ndodhur kurrë më përpara, por të gjithë vetëm prisnin se kur do të ndodhte. Tensioni mes prindërve, i parë mbrapa në kohë, i shfaqej si një proces gjyqësor në të cilin akuza dhe mbrojtja nuk shquheshin fort mirë, por në të cilin padia më në fund kishte shtënë në dorë dëshminë vendimtare, mbas shumë vitesh të gjata durimi. I ati e kishte humbur davanë. Moralisht e kishte humbur me kohë, por tashti në një farë mënyre edhe juridikisht.
Vetëm një herë nuk i ishte bindur së ëmës Ela: kur ishte martuar me Arvidin. Tashti nuk do të dinte ta shpjegonte si kishte guxuar, por ishte përfshirë nga një si dalldi. Kur dalldia i ishte davaritur dhe e përditshmja kishte rinisur, papritur kishte vënë re se edhe para saj dhe Arvidit gjendej i njëjti defter i padukshëm me një faqe debiti e një faqe krediti. Ishte tmerruar. Cili prej tyre do të kishte të drejtë në fund, cili do të dilte gabim? Prandaj nuk dëshironte tjetër veçse ta kishte defterin në favor të vet, të bënte atë që duhej, siç e kishte paralajmëruar e ëma. Ela nuk kishte ndër mend t’u ikte detyrimeve të veta. “Mbaje atë që merr përsipër”.
Punëdorja i shpëtoi nga duart, ndërsa para syve iu shfaqën pamje nga fëmijëria dhe rinia. Të gjitha me një hije gri, gjithmonë kishte pasur një peshë në zemër, gjithmonë ndonjë detyrim që duhej plotësuar. Lehtësimi vinte vetëm nga pëlqimi ose mospëlqimi i së ëmës. Kështu ua kishte shënjuar jetën fëmijëve të vet ajo. Edhe kur nuk e kishin pranë, ishte e kudondodhur. Edhe kur të ndërronte jetë, edhe atëherë do të vazhdonte t’ua drejtonte vendimet, ashtu si kur ishin fëmijë. “Ti bën atë që do, sigurisht. Ti e di mendimin tim.” Sigurisht. Dhe bëhej si donte e ëma.
Rreth pasdites u dëgjua kërcëllitja e çelësave, dera u hap dhe hyri Arvidi. Ai iu afrua dhe e kundroi një copë herë ndërsa qepte. Ela bëri sikur nuk e vuri re ardhjen e tij. Vetëm sa shpejtoi ritmin e qepjes dhe në buzë iu shfaq një shprehje ironike, sikur po mblidhte qymyr të ndezur mbi kryet e një mëkatari.
– Mirë bën, – tha Arvidi, – vazhdo qep derisa të më kapë turpi për sjelljet e mia të këqija. Por ja ku po ta them, ai pe që ke nuk të mjafton.
Hoqi xhaketën duke vërshëllyer dhe veshi setrën e vjetër të punës. U ul përpara makinës së shkrimit që ndodhej afër dritares tjetër dhe filloi të shtypte në të pastër një novelë të sapopërfunduar. Por nuk vonoi shumë dhe u ngrit në këmbë rrëmbimthi duke përplasur grushtin në tavolinë.
– Bushtër tinëzare! – ulëriu me tërbim. – Ti e qelb dhomën, e ndyn, si mund të punoj në këtë atmosferë?
– Mos do të ta arnoj këmishën në kuzhinë? – pyeti Ela ftohtë.
– Hidhu në plehra, që të më hiqesh sysh! – u përgjigj ai me zë të dëshpëruar. – Oh, sa i vrazhdë, ky burrë i neveritshëm! Në ndryshim nga Ela vogëlushja, që preferon të ushtrojë zënien e ngadalshme të frymës, kjo krijesë e vogël dhe delikate!
– Do hash? – tha Ela dhe u ngrit në këmbë.
– Jo nëse e gatuan ti! Më mirë vdes nga uria! Dhe meqë ra fjala, kam ngrënë.
– Atëherë, të kërkoj falje, por unë po e ha një rriskë bukë, – tha Ela. – Të prita ty për të ngrënë.
– Të fal! – u skërmit ai dhe u ul sërish përpara makinës së shkrimit, ndërsa ajo shkoi të merrte diçka për të ngrënë.
– Më duhet të punoj ekstra sonte, prandaj do dal sërish, – tha ajo. (Gjë që ishte e vërtetë, ajo nuk rrente kurrë.)
– Dhe tashti pret që të bie në gjunjë dhe të të falënderoj që ke ndjenjën e sakrificës, që rropatesh për hatrin tim, e tjera, e tjera, – u përgjigj ai me zemërim. – Por nuk do ta bëj. Sepse ti nuk ke ndjenjë sakrifice. Ti ke vetëm dëshirë të më marrësh frymën me ndjenja faji.
– Si guxon! – murmuriti ajo me dëshpërim ndërsa dilte.
Në ora nëntë mori rrugën e shtëpisë nëpër terr. Lodhja dhe terri e mbështollën me një ndjesi gjumi dhe lumi i kujtimeve të paradites e përshkoi sërish. Por këtë radhë kujtimet ishin të një lloji tjetër, të ndryshme nga ato të mëparshmet. Ishin pamje nga mbrëmjet e para me Arvidin. Shtator qe edhe atëherë, terr por më ngrohtë. Kishin shëtitur në periferinë e qytetit, përgjatë ndërtesash moderne dhe kopshtijesh me lulet e fundit të dahliave që lulëzonin nën dritën e llambave. Terri i ngrohtë, lodhja, rrethinat e panjohura e kishin përgjumur edhe atëherë në një atmosferë ëndrrash, kurse burri që kishte përkrah ishte gjithë jetë. Ai ishte diçka e re dhe e shtynte drejt së resë. Sendet ishin të reja, bota ishte e re. Gjethet e zverdhura të lulegroshëve të kacavarura në gardhet e lyera me të gjelbër të kopshtijeve, hijet që thelloheshin nën dritën e llambave të pakta të rrugës, kundërmimi i topitur që paralajmëronte vjeshtën, gjithçka frymonte një aventurë të re dhe të bukur. Ajo ishte çliruar, e gatshme të hidhej në një det me mrekulli të panjohura. Sonte kjo po e mundonte më shumë se zakonisht: gjithë ato premtime ishin shuar me llafe dhe grindje, Arvidi nuk i kishte dalë ai burrë që shpresonte… Dhe njëkohësisht, ndiente thekshëm etjen për të shijuar edhe një herë jetën, të renë, lirinë, fletën e pashkruar…
– Nuk vazhdohet më kështu, – murmuriti me vete e hidhëruar. – E ka një kufi edhe durimi.
Mandej mendoi e lehtësuar: ndoshta, ndoshta do të përjetoj një liri të re.
Në vend që të kthehej për në shtëpi, mori të përpjetën që të çonte te e ëma. Ku të shkonte përndryshe? E ndiente se ndodhej në një udhëkryq. Kush mund ta ndihmonte më mirë se ajo që kishte qenë gjithmonë ndërgjegjja e saj? Do t’ia shpaloste asaj defterin, mëma le të gjykonte nëse ishte mbushur apo jo kupa. Në qoftë se ajo do të thoshte “Ende jo!” – atëherë nuk e kishte kryer detyrën e vet deri në fund dhe do të vazhdonte të duronte. Por në qoftë se thoshte “Boll!” – atëherë do ta dinte më në fund se mund të çlirohej. Rruga merrte një të përpjetë të theksuar, por Ela ecte me këmbë të lehta. Po shkonte tek e vetmja që mund t’i jepte fund dyshimeve, vendimit të së cilës ishte gati t’i nënshtrohej, para syve të së cilës parakalonte e gjithë jeta e saj.
Mbërriti. Dera ishte e mbyllur në këtë orë, por meqenëse kishte dritë në dritare, trokiti. Plaka hapi dritaren dhe këqyri në terr. Kur shqoi të bijën i hodhi çelësin. E bija hapi derën, hyri në dhomën e vjetër dhe u ul në qoshen e saj të zakonshme, pranë stufës së qeramikës. E ëma nuk kishte shtruar ende për të fjetur, trokitja e kishte ndërprerë në punën me grep. E la mënjanë punën e grepit dhe ia nguli sytë e kthjellët së bijës përballë. Ela ia mbajti vështrimin. Ndihej në faj, kishte nevojë për këshilla dhe udhëzime për të vepruar, prandaj sa më shumë të zbulonin ata sy të kthjellët, aq më mirë. Por, për herë të parë në jetë, Ela pat përshtypjen se kthjelltësia e tyre po e tradhtonte, sikur nuk e dallonin atë që ndodhej në dhomë, sikur shihnin përtej, drejt diçkaje tjetër që i tërhiqte më shumë.
– Po mendoja për fëmijërinë tuaj, – tha e ëma, para se Ela të arrinte të hapte gojën për t’u rrëfyer. – Nuk ishte vetëm çështje gjenesh të mira, nga t’i merrnit? Nuk ka pasur nënë më të vendosur t’i edukonte drejt fëmijët, sepse fëmijët kanë gjithmonë dy prindër. Ja ti, për shembull, Elë e dashur! Biskotën më të madhe e doje gjithmonë vetëm për vete. Por këtë ta kam luftuar. Që nga fillimi ta kam vënë në dukje se kështu nuk bën. Për hatrin tim, ndryshove. Jani mandej erdhi një ditë nga shkolla me gojën plot me fjalë të ndyra. Nuk e harroj kurrë. Atë mbrëmje qava dhe më erdhi turp për fëmijën tim. Por edhe atë e shërova, me durim dhe vullnet të fortë. Kisha vullnet të fortë, po, pikërisht çfarë nevojitej. Kam luftuar për fëmijët e mi si një luaneshë dhe fitova në fund, ia mbërrita asaj që synoja. Trashëgimia e mëmës mbizotëroi tek ju, por vetëm në sajë të përpjekjeve të mia të vazhdueshme. Si do t’ju kishte vajtur halli përndryshe?
Ela vërejti si plaka gërmonte me sy në të kaluarën për të gjetur ato fitore që e bënin krenare dhe papritmas u mbush me një lloj dhembshurie për të ëmën. Ai gërmim në të kaluarën! Ndihej e detyruar t’ia përsëriste vetes gjithë kohën se kishte bërë gjënë e duhur, se duhej të ishte krenare, se ishte njeri i mirë në fund të fundit? U prek. Dobësia njerëzore është prekëse. Por Ela kishte nevojë për një njeri të fortë, një që e kuptonte fëmijën e vet dhe dinte si ta ndihmonte. Ndërsa plaka me punën e saj të grepit nuk e kuptonte, ajo as që e vërente, e zënë e tëra me vetveten. Nuk i kishte ndodhur kurrë më përpara me të ëmën. Por, nga ana tjetër, kurrë më përpara nuk kishte ardhur për të kërkuar ndihmë në këtë mënyrë.
Zëri i plakës kishte një ton të hidhur.
– Askush nuk më ndihmoi, mendoje, nuk kisha asnjë ndihmë, – tha. – I kam ndihmuar të gjithë, por mua nuk më ka ndihmuar kush. Isha krejt e vetme, prandaj jam munduar shumë. Dhe tashti gjithçka ka marrë fund. Por të paktën kam bërë gjënë e duhur, do të doja ta pranonin të gjithë.
Elës i erdhi turp që e kishte mendjen vetëm te hallet e veta. Megjithëse e njëjta gjë vlente edhe për tjetrën. E meqenëse plaka ishte kaq e përqendruar te padrejtësitë dhe drejtësitë e veta, Ela ndjeu se nuk ishte koha të përmendte të vetat. As nuk ishte koha, as nuk do të përfitonte gjë. Perëndia e vet e kishte braktisur. Dhe për më tepër: perëndia ishte rrëzuar nga piedestali përgjithmonë dhe ishte shndërruar në një krijesë të dobët, të dobët, njerëzore.
Ela u ndje menjëherë krejt e vetme në botë. Gruaja plakë, të cilën e kishte pasur kaq frikë dhe kishte dëshiruar ta kënaqte, papritmas ishte tërhequr në vendin e indiferentizmit. Fjalët dhe këshillat e saj tashmë as nuk trembnin, as nuk ngrohnin. Është e çuditshme të qëndrosh në mes të botës dhe të jesh krejt vetëm.
Njëmend kishte ardhur për të dëgjuar dhe për t’iu bindur këshillave të së ëmës? Pse? Ishte vetëm. Askush nuk do t’i thoshte: “E ke për detyrë të durosh.” Askush nuk do t’i thoshte: “Po të çliroj nga detyrimet e tua.” Ajo mund të vendoste vetë. S’kishte pse të pyeste kënd tjetër.
Një hop ia vuri një gjysmë veshi ankesave dhe vetëlavdërimeve të plakës. Mandej e puthi kalimthi në faqe, një puthje nga keqardhja e lodhur, dhe u nis për në shtëpi e mbushur me vetmi dhe me një liri të sapozbuluar veprimi.
Arvidi ishte shtrirë në divan dhe lexonte i paqtë një libër. Kur hyri ajo, ngriti sytë dhe e përshëndeti me krye. Asaj nuk i bëri përshtypje, do t’ia zbrazte çfarë kishte ndër mend.
– Arvid, – tha qetë dhe iu ul te këmbët. – Arvid, dua të ndahem.
Ai la librin mënjanë pa u ngritur dhe ia nguli sytë. Në sy nuk kishte asgjë nga tallja e tij e zakonshme. E kishte kuptuar se ajo e kishte seriozisht.
– Po, tha ai. – Po, e kuptoj.
Nuk shtoi tjetër, por nuk ia ndau sytë, ashtu serioz. As ajo nuk tha më tepër, shkoi në dhomën e gjumit dhe u zhvesh. Mbas pak e dëgjoi si shtronte divanin për të fjetur.
Në mëngjes hëngrën nga pak në heshtje. Sapo mbaruan, ndezën nga një cigare dhe u rehatuan për të folur seriozisht.
– Do të ndahemi pra, – tha Arvidi. – E di se jam sjellë poshtërsisht. Shumë poshtërsisht. Njëkohësisht që e di sa e rëndësishme je për mua.
– S’ka problem, – tha Ela, çlirimi e kishte bërë papritmas zemërgjerë. – Puna është se nuk vazhdohet më kështu.
– Ashtu është, – pranoi ai, me zërin e mbushur me pendim të respektueshëm dhe ankth të fshehtë, aq sa Elës iu rrëmbushën sytë. Kjo kishte qenë gjithmonë një nga anët më joshëse të Arvidit: me një thjeshtësi të papritur e të sinqertë e kuptonte çfarë kishte bërë dhe e shihte çështjen me sytë e palës tjetër. Kjo e shpjegonte atë që nuk kishte arritur ta kapte kohët e fundit, se pse ishte dashuruar ashtu me një burrë, që në një farë mënyre nuk ishte rritur kurrë.
– Para se të ndahemi, dua të të them diçka, – tha ai dhe i mori dorën. – Ato fjalët se ti qenke e qelbur dhe se të përbuz e të këtilla, nuk janë të vërteta. Përnjëmend. Ti je e vështirë nganjëherë, në një mënyrë dinake dhe hipokrite, më fal, por kjo është e vërtetë. Por e kam ditur gjithmonë si je. Dhe të kam dashur për këtë.
Ai kapërceu pështymën dhe heshti. Ajo e dëgjoi si dëgjohet një i panjohur. Para njëzet e katër orësh ato fjalë do ta kishin trazuar. Nga njëra anë do ta kishin plagosur, nga ana tjetër do t’ia kishin lehtësuar plagët e hapura. Por plagët ishin mbyllur brenda një nate dhe nuk kishte të reja. Nuk e çante më kryet nëse ai e përbuzte apo e admironte. Ajo ishte vetëm.
– Ti ndoshta nuk e di sa e rëndësishme ka qenë për mua prania jote gjithë këto vite, – vazhdoi ai. – Ma merr mendja se pa ty do të isha fundosur.
Të fundit e tha me gjysmë zëri. Ela priti që ai ta luste të mos shkonte, t’i qëndronte pranë edhe në vazhdim.
– Nuk doja që të ndaheshim dhe t’i merrje përnjëmend ato fjalë fyese që thashë, – tha ai mbas pak. – Doja të dije çfarë mendoj në të vërtetë.
Ai u ngrit dhe filloi të vërvitej nëpër dhomë. Ndërkohë fliste për planet e veta: së pari do të flinte te një shok i ngushtë, i cili banonte në anën tjetër të qytetit, mandej do të kërkonte ndonjë apartament në periferi, ku çmimet ishin të lira. Ajo do të vazhdonte të banonte këtu, kuptohej, kohët e fundit gjithçka ishte paguar me paratë e saj.
Po të mos kishte qenë vetëm tashmë, po të ishte ende e trazuar, ende në kërkim dhe gjetje fyerjesh për t’u shënuar në defterin e fajeve, ajo do ta kishte vënë re lehtësimin e fshehtë në zërin e tij. Do ta kishte vënë re zellin e papërshtatshëm për ta hequr qafe sa më parë dhe do të lëndohej. Tashti vetëm dëgjonte si e huaj ndërsa ai përpiqej të përmbante pa e thënë, për të mos e rënduar edhe më tepër, ankthin e madh të vetmisë. Nuk kishte dyshim se ai burrë ishte i pabesë, por njëkohësisht ishte edhe njeri i mirë, në një mënyrë krejt tjetër nga ajo vetë, më thellësisht dhe më sinqerisht.
Para së pathënës edhe Elën e kapi ankthi. Ai kishte të drejtë kur thoshte se do të ishte fundosur pa të. Jo sepse ajo e kishte mbajtur mbi ujë. Përkundrazi, e kishte shtyrë në det të hapur me durimin dhe dëshirën torturuese për të pasur gjithnjë të drejtë. Ai e kishte mbajtur vetë veten mbi ujë duke menduar për të. Po tashti që po ndaheshin? Por nuk ishte koha për këto mendime, një njeri i rritur ia del vetë. Një burrë i rritur nuk ka nevojë për dado.
Ai nisi të mblidhte sendet e veta. Nuk donte të merrte gjithçka, vetëm gjërat më të domosdoshme. Por edhe kjo i mori shumë kohë dhe mënyra si përgatiste valixhet ishte torturë më vete. Po sikur ta ndihmonte? Megjithëse atij nuk do t’i pëlqente, do t’i dukej si qortim, pikërisht tashti kur kishte nevojë të ndihej i lirë dhe i pavarur.
Ai do të fundosej, pa dyshim. Jo moralisht. Çfarëdo të bënte, ambicia e tij si poet do ta mbante lart në një nivel, ku nuk mbërrinin as vlerat e virtyteve të së ëmës. Por do të fundosej ekonomikisht dhe praktikisht. Në një çast ajo e pa qartë çfarë pasojash do të kishte në të gjitha nivelet. Sa shqetësime dhe pengesa do t’i shkaktonte punës së tij, sa kohë do t’i harxhonte, sa përpjekje të pafrytshme! Ambiciet e tij letrare do të thyenin kryet në ato thepa. Ai kishte nevojë për të edhe pse nuk e thoshte.
Sikur të kishte ndier në ajër një fllad të ngrohtë, ai u kthye papritmas nga ajo. Sytë e tij vulëhumbur, të mbushur me lutje, takuan sytë e saj. Iu afrua sërish dhe i mori duart, uli sytë dhe tha me zë të ulët e të qetë:
– Ela, po sikur të të premtoj se do ndërroj, a mund ta provojmë sërish të jemi bashkë edhe pak?
Ajo nuk u përgjigj dhe ai ia lëshoi duart e i ktheu shpinën.
– Jo, jo, – tha i nënshtruar, – e di se të kam trajtuar keq. E kuptoj se nuk e bën dot. Mos mendo se nuk e di.
Në të njëjtin çast që ai i kishte kërkuar të qëndronte, asaj ia kishte zënë frymën trazimi. Mos po e detyronte ta mëshironte? Ajo i njihte mirë përpjekjet e tij për t’u përmirësuar. S’kalonte një kohë e shkurtër dhe ai i rikthehej sjelljes fyese. Tashti i thoshte se e vlerësonte, por mbas një muaji nuk do t’ia kursente përbuzjen e hidhur. E si nuk i paska përnjëmend fjalët e këqija, por vetëm ato të mirat? Ai i ka të gjitha përnjëmend. Dhe ajo ishte e lirë. Nuk e çante kryet për përshtypjet e tij. Nuk do të mund ta detyronte të bënte një gjest mëshire, që sidoqoftë do të mbetej vetëm një gjest i bukur.
Por sidoqoftë! Ajo vuri buzën në gaz. Çfarë do t’i kushtonte nëse ai i rikthehej përbuzjes, nëse e thërriste me fjalë të shëmtuara? Ai nuk ishte i rritur. Nuk do të mund ta prekte. I erdhi të qeshë me veten e vet që e kishte vrarë mendjen për fjalët e tij. Nëse e lejonte të qëndronte do ta bënte se nuk donte që ai të fundosej më shumë se duhej. Se nuk donte që puna e tij të pengohej nga një vetmi e padurueshme, që të mos lidhej nyjë nga probleme të vogla të kota. Se çfarë mendonte për të, kjo nuk hynte këtu. Vazhdonte të ndihej si e huaj, si spektatore dhe e dinte se ai burrë, i dobët dhe i adhurueshëm, ishte kaq i vlefshëm për të sa nuk mund t’ia merrte dobësitë si fyerje vetjake.
– Përnjëmend ke dëshirë të rrish me mua? – e pyeti e buzëqeshur.
Ai iu afrua dhe kundroi me vëmendje e dëshirë shprehjen e fytyrës së saj.
– Po, përnjëmend…
– Rri atëherë, Arvid, ia fillojmë edhe një herë nga fillimi, për të njëqindtën herë.
Ai e përqafoi fort, i heshtur dhe falënderues. Nuk do të ishte e njëqindta herë, por NJË HERË E RE, i premtoi vetes. Siç i kishte premtuar edhe më parë.
Kurse ajo mendoi se të paktën për të ishte hera e parë. Sepse ajo ishte vetëm, vetëm dhe e lirë. Ndoshta edhe prandaj e ndiente atë kaq pranë vetes këtë herë.
Në krye i lindi mandej një mendim qesharak dhe i largët:
– E gjora mëmë, nesër do të grindet e do më qortojë për Arvidin si zakonisht dhe do më thotë se asgjë nuk ka ndryshuar! Kurrë nuk do ta kuptojë se gjithçka ka ndryshuar.
