Fragment nga romani, Ombra GVG 2023
Përktheu Adrian Beshaj
I
Jam i sigurt se që në verën e 1957-ës kur Gaston Springeri u shndërrua në të pabesueshmin Sringer.
Asokohe Punta del Este ishte një vend shumë i ndryshëm nga ç’është tani. Unë isha dymbëdhjetë vjeç, dhe atë verë kisha dalë nga shkolla dhe ndihesha si pronari i padiskutueshëm i gjithçkaje që më rrethonte. Hapësira ku dallgët thyheshin dhe zhbëheshin në breg, cektinat, pyjet me pisha, rrugët e vjetra me zhur të pushtuara nga degët dhe me fole të stërmëdha dhe të vjetra milingonash në të dyja anët; të gjitha këto ishin të miat. Dhe askush rreth e rrotull. Nuk kishte asnjë që të ndalonte dhe ta drejtonte gishtin nga njëra anë dhe pastaj nga tjetra dhe të më thoshte se të gjitha këto i përkisnin atij. Jo. Unë ecja dhe ecja dhe në asnjë çast askush nuk vinte drejt meje për të më detyruar të ikja. Një herë, për shembull, isha futur në klubin e golfit në mes të natës. Do të rrija për të gjuajtur ndonjë nuselale, apo ndoshta duke bërë një shëtitja, vetëm për të qëndruar natën larg shtëpisë dhe asgjë më tepër. Bënte pak vapë; unë isha zbathur dhe ndieja në shputat e këmbëve freskinë e kullotës. Nuk dukej pothuajse asgjë, por në njëfarë çasti, nga siluetat e disa pemëve në mes të një fairway-i, doli një siluetë tjetër që m’u afrua si të kishte tashmë një copë herë që po ecte me mua.
– Mirë… – më tha.
Do të ishte një përshëndetje normale, nëse do të ishte ditë dhe do të ishim në rrugë. Unë iu përgjigja dhe atëherë vazhdoi të fliste:
– A mund ta dimë se ç’po bën këtej në këtë orë? Kjo është pronë private, e dinit?
Mendova se burri do të më jepte një dru të mirë aty në vend. Megjithatë nuk ndodhi shumë më tepër se kaq. Ndezi një puro dhe ma ofroi pastaj që ta tymosja. I thashë se jo, se nuk tymosja, dhe më pyeti se nga isha dhe se kush ishte babai im. Iu përgjigjja se isha i lagjes, prej aty pranë, dhe i thashë se si quhej im atë. Tim atë e njihnin të gjithë.
– Ai është babai yt?…
– Po…
Vazhduam të ecnim, dhe kur mbërritëm rrëzë një pjerrësire ku fillonte një tee, burri u nda dhe më paralajmëroi që të mos bëja ndonjë dëm. Pastaj u zhduk nga ndonjë anë e natës.
Tani nuk është kështu. Dëgjova se rojat e natës, nëse shohin që lëviz diçka, në fillim shtien lart dhe pastaj hyjnë të të marrin në shenjë. Por kjo është diçka e kuptueshme, sepse gjërat tashmë kanë pronar, dhe për të gjithë është e rëndësishme që të kenë pronar. Kjo është çështja.
Tim atë, siç thashë, e njihnin pothuajse të gjithë në Punta del Este dhe, nëse e njihnin atë, me siguri më njihnin edhe mua, sepse kur ai dilte për të shpërndarë peshk nëpër gadishull, dhe sidomos nëse bënte kohë e mirë, hipja në pjesën e pasme të biçikletës. Unë kapesha fort pas belit të tij dhe i hapja mirë këmbët sepse e kisha tmerr që këmbët të më futeshin midis telave të rrotës. Një herë, kur dola nga shkolla, pak blloqe ndërtesash më larg, pashë një grumbull njerëzish rreth një biçiklete. Një vajze të vogël i kishte ngecur këmba në rrotën e pasme dhe askush nuk guxonte ta prekte. Po prisnin që një fqinj të vinte me një pincë për të prerë telat. Ndërkohë vajza qante, e ëma qante; pothuajse të gjithë ata që ndodheshin aty bërtisnin të dëshpëruar. Sakaq fqinji nuk po vinte me pincën. Një tjetër afrohej dhe përpiqej t’i këpuste telat me duar, por vajza e vogël ndiente trysninë dhe bërtiste më shumë. Kishte gjak në këmbën e vogël dhe pak në rrugë. Ishte gjëja e fundit që arrita të shihja, sepse nëna ime më tërhoqi për krahu dhe më detyroi të vazhdoja rrugën. Ndaj më pas, kur im atë më merrte të ulur në skarën mbrapa, unë i hapja këmbët sa më shumë të mundesha dhe nuk më interesonte nëse më pas kisha dhimbje në rrëzë të kofshëve. Kur im atë e vinte re, ndalonte së pedaluari dhe kthente kokën një sekondë për të më bërtitur:
– Mos e ekzagjero!…
Ose:
– Rri ulur si njeri sepse do të ngecim pas ndonjë gjëje për fajin tënd!…
Im atë ishte një burrë që mund ta merrje për çfarëdolloj gjëje, përveçse për të pashqetësuar. Lëvizte midis njerëzve pothuajse me mospërfillje të plotë, e megjithatë ishte i sigurt për çdo gjë që ndodhte rreth tij. Ishte i hollë dhe i gjatë, dhe ecte kaq drejt sa gjithnjë ishte dikush që ndalonte për ta parë të kalonte. Ishte tip i veçantë. Siç thashë, kishte një pamje të patrazuar që vihej re në secilin prej gjesteve të tij. Ky ishte natyrisht qëndrimi i tij kur më fliste në biçikletë, por thjesht sepse atij i dukej se kishte gjëra që nuk mund të ndodhnin kurrë. Si fakti që unë të fusja këmbët në rrotën e pasme. Që nga vendi im në biçikletë vëzhgoja figurën e tij të dobët dhe të drejtë që priste ajrin e mëngjesit, duke çuar para njërin sup dhe menjëherë tjetrin në përpjekjen që bënte për të pedaluar në një të përpjetë. Herë pas here unë rrija i përqendruar duke parë se si rritej në shpinën e tij njolla e djersës që e errësonte pak këmishën. Pa parë anash, unë ndonjëherë e dija se ku ndodheshim: vetëm nga madhësia e njollës. Si atëherë kur mbërrinim në shtëpinë e Springerëve. Njolla ishte e madhe, por i mbetej edhe pak që të arrinte te supet. Ishte pothuajse fundi i rrugës, sepse nëse babai duhej t’u çonte peshkun Springerëve, e linte pothuajse të fundit.
Springeri ishte një burrë trupmadh. Herën e parë që e pashë po rrinte në tremenë prej druri, me këmbët të kryqëzuara dhe të mbështetura mbi parmak dhe duke lexuar gazetën. E kishte këmishën të hapur përgjysmë, dhe gjëja e parë që më tërhoqi vëmendjen ishte një sasi e madhe qimesh të verdha në gjoks. Dukej si diçka e bërë me qëllim. Asaj here, Springeri u ngrit, hoqi syzet dhe i bëri një shenjë të shpejtë tim eti duke e mbajtur dorën lart. Pastaj u fut brenda në shtëpi dhe tha diçka me zë të lartë. Atëherë doli një grua e bukur. Ishte e rrumbullakët ngado që ta shikoje, dhe mbi gjithçka kishte flokët e mbledhur si në një kon të vogël. Kaçurrelat e zeza dhe të gjata i binin mbi faqet e mbushura me preka. Vështroi tim atë dhe qeshi duke hapur sytë e mëdhenj të gjelbër dhe të tejdukshëm.
– Peshk, zotëria!… – bërtiti, dhe hyri në shtëpi për të kërkuar paratë.
Menjëherë zbritën nga shkallët dy fëmijë flokëverdhë të veshur vetëm me pantallona të shkurtra. Njëri duhej të ishte dhjetë ose njëmbëdhjetë vjeç; tjetri kishte moshën time, gjashtë vjeç. Ai ishte Gastoni.
Springerët ishin francezë dhe kishin ardhur në Punta del Este disa muaj para se nazistët të hynin në Paris. Besoj se kurrë nuk e mora vesh mirë se çfarë ishte apo ç’gjëje i kushtohej Springeri. E dija që kishte para’, sa madje kishte mundësi të shkonte në klubin e golfit fundjavave dhe të lexonte qetësisht gazetën para se të hante drekë dhe më pas të merrte një sy gjumë. Herë pas here mësoja nga im atë se kishte blerë disa prona dhe se ia kishte shitur për shumë më tepër para’ një të huaji tjetër. Por nuk munda dot kurrë të mësoja diçka më shumë se kaq.
Po vazhdoj. Gruaja bënte rrëmujë në koshin e biçikletës në përpjekje për të zgjedhur një peshk të mirë, duke ndarë letrën që mbetej e ngjitur pas luspave nga shkrirja e kallëpeve të akullit. Springeri ndizte një cigare të gjatë dhe të zezë, i ofronte tim eti një tjetër dhe zinin të flisnin për ndryshimin e erës apo të baticës. Fëmija më i madh shikonte nga gjiri dhe hynte përsëri në shtëpi. Ndërsa ndodhnin të gjitha këto, fëmija tjetër zbriti shkallët e tremesë, m’u afrua dhe më bëri një shenjë me dorë që ta ndiqja pas. Aty, në kopshtin që mbetej midis tremesë dhe trotuarit, ishte një gropë sa një top futbolli. Në fillim e pata të vështirë të arrija të shihja diçka brenda saj, por një çast më pas po nëpërshihja format e një kafshe që dukej sikur ishte bërë me karton.
– Breshkë… – tha fëmija.
Nuk kisha parë kurrë më parë një breshkë toke, të vetmet që njihja deri në atë ditë ishin të gjitha breshka uji të ëmbël, ca breshka me qafë të gjatë dhe lëkurë të shndritshme të gjelbër që im atë nxirrte me një kallam peshkimi ndërsa fillonte të shante. Breshka e Springerëve më la pa fjalë. Kur u afruam kishte zgjatur pak kokën si të priste diçka për të ngrënë dhe drita e diellit e goditi drejt e mbi kokë. Hapi dhe mbylli sytë nja dy herë me ngadalësi dhe pastaj qëndroi e qetë, pa bërë asgjë. Koka kishte mbetur pezull mbi errësirën e gropës dhe unë nuk ia ndava sytë derisa im atë më thirri dhe më detyroi të hipja në biçikletë. Por kjo nuk ishte e gjitha. Kur po ktheheshim në rrugë, breshka doli nga strofulli i saj. Aty vura re se ishte një kafshë e stërmadhe. Madje edhe im atë u habit pak. Atëherë fëmija u spraps drejt shkallëve të hyrjes dhe Springeri filloi të qeshte në një mënyrë të pazakontë, njësoj sikur gjithçka të kishte qenë një shpikje e tija. Kishte marrë gazetën dhe po i afrohej kolltukut të tij kur na tha:
– Ajo ishte e tim eti kur isha djalë. Do të jetë një breshkë gjigante… dhe kur unë të vdes ajo do të jetë gjallë…
E thoshte këtë dhe vazhdonte të qeshte. Derisa arriti ta bënte edhe tim atë të vinte pak buzën në gaz. Këto ishin gjëra njerëzish të rritur. Mua më mbeti mendja vetëm te fjala gjigant. Nuk e di nëse e kisha dëgjuar më parë, por asaj here fjala mbeti duke punuar vetë në një vend të mendjes sime. Të gjithë kemi një çast në jetë kur dëgjojmë një fjalë për herë të parë, dhe ajo fjalë ka gjithnjë, nga ana tjetër, një histori. Përgjithësisht ajo histori rrjedh në fëmijëri. Në rastin tim ishte fillimi i fjalës gjigant. Donte të thoshte të kujtoja atë fjalë dhe të shihja menjëherë breshkën duke braktisur strofullin e saj për të përshkuar kopshtin nën diellin e asaj vere, si të kishte qenë gjithë ajo kohë pjesë e diçkaje tjetër më të madhe dhe papritur të shkëputej për të jetuar një jetë të pavarur. Diçka e tillë.
Dhe ajo ishte në vetvete çka ndodhi herën që njoha Gastonin, të cilin të gjithë do ta thërrisnim “i pabesueshmi Springer”. Ndonëse për këtë do të duheshin edhe disa ditë.
Kur erdhi nata i kërkova tim eti që të nesërmen të më çonte një copë herë në shtëpinë e Springerëve. Nuk dinte ç’të më përgjigjej. Im atë nuk kishte aq afrimitet me Springerët sa t’u kërkonte diçka të tillë. Ai ishte njëri prej klientëve të tij, por ishte gjithashtu i sigurt se unë isha një barrë një verë. Nëna ime nuk mund të merrej me mua. Ishte kuzhiniere në një bungalow[1] dhe ishte gjithë ditën duke shkuar e duke ardhur. Im atë kishte punën e peshkimit në mëngjes dhe klubin e golfit pasdite, kështu që ai mund të merrej me mua gjatë fillimit të ditës, por në orët e para të pasdites duhej të më çonte në shtëpinë e nënës së tij. Për mua nuk ishte zbavitëse të rrija me gjyshen. Duhej të qëndroja me të duke duruar gjatë gjithë kohës nxehtësinë që zbriste nga tavani dhe duke e vështruar të ulur në një kolltuk të vjetër me një mace në prehër. Sapo dilnim në trotuar kur vinte ora e muzgut dhe ajo nxirrte një karrige për të pirë mate-n. Por në atë çast mërzitesha edhe më shumë, sepse vinin gra të tjera të ngjashme. Atëherë, në çastet e para të natës, shihja një hije që zbriste nëpër të tatëpjetë dhe kuptoja se ishte im atë me biçikletën e tij. Nuk e di nëse ishte dëshpërimi apo thjesht rastësi, por unë nuk gaboja kurrë. Im atë shfaqej në çastin më të keq, kur gratë fillonin të flisnin me zë më të lartë sepse nuk kishte më dritë. Njëra gjë nuk kishte të bënte fare me tjetrën; megjithatë, kështu ishte.
Të nesërmen shkuan deri te ajo shtëpi edhe një herë tjetër dhe im atë më la në trotuar që të shkoja të trokisja në derë. E hapi gruaja e Springerit. Që nga vendi ku ndodhesha mund të shihja gjestet që bënin ata të dy për t’u marrë vesh. Në fillim më shikonte njëri, pastaj më shikonte tjetrit, dhe do të vazhdonin kështu gjithë mëngjesin nëse nuk do të dilte vetë Springeri për të ndihmuar në përmbledhjen e të gjithë çështjes. Një çast më pas gruaja më buzëqeshte dhe im atë më bënte shenja që të afrohesha.
[1] Shtëpi njëkatëshe
