“Aromë vjeneze”, tregim nga Enver Kushi

Ky tregim botohet me rastin e 75-vjetorit të prozatorit
Enver Kushi, lindur më 14 mars 1949, në Ditën e Verës

Avioni i linjës Paris-Vjenë lëvizi ngadalë në pistën e qullur nga shiu i qetë, i cili nga mesdita, kishte përfshirë jo vetëm qytetin, por edhe rrethinat e tij. Përtej dritares së vogël, vështroja avionët e tjerë, që dukeshin si të përgjumur, në pritje për t’u ngritur dhe për të fluturuar nëpër qiej. Kur avioni u shkëput nga pista, hodha për herë të fundit vështrimin jashtë. Qyteti i madh, nga lart, dukej i zhytyr në grinë e tij dhe shiun që binte e binte njësoj si në romanet e Heminguejit.

Në aeroportin e Vjenës nuk binte shi, por ndjeva menjëherë ajrin e ftohtë dhe të thatë, si dhe një aromë pragdëbore… Pashë orën. Ishte katër e pasdites dhe pasi përfunduan veprimet rutinë dhe ne u ngjitëm në një nga katet e larta të aeroportit, ora kishte shkuar pesë. Duheshin edhe pesë orë të tjera pritje, për t’u nisur më pas me avionin tranzit për në Rinas. Edhe pesë orë, mendova, ndërsa u ula në një nga ndenjëset e gjata pranë hapësirës së xhamtë, nga e cila dalloheshin qartë pistat e gjata të aeroportit dhe avionët që ngriheshin dhe uleshin në të. Tutje, në horizont, dallohej autostrada, e cila lidhte aeroportin me Vjenën dhe më tej, atje ku po binte muzgu që do të zgjaste shumë, hapësirat periferike të kryeqytetit austriak. Ndoshta andej, nëpër ato hapësira, shumë shpejt do të fillojë dëbora, që do të bjerë flokë-flokë mbi kurrizët e avionëve, thashë me vete, ose butë-butë dhe ëmbël. Dëborë e ëmbël, qesha me vete nga epiteti i papritur që më erdhi në mendje.

Në ndenjësen përballë ishte ulur një çift i ri, që nga veshja e vajzës, me siguri duhet të ishin nga Lindja. Vajza, me shaminë e lehtë hedhur mbi flokët e zinj, herë-herë, se ç’i thoshte djalit… Ndërsa vështrimi i syve të saj të bukur, mbarte një melankoli a trishtim tërheqës… Jashtë kishte rënë nata dhe me siguri do të ishte bërë ftohtë, ndërsa brenda ishte ngrohtë dhe dëgjoheshin valset e famshme të Shtrausit. Hapa çantën e vogël dhe prej andej mora një libër me tregime të Markesit, që çuditërisht e për rastësi, sytë më shkuan te tregimi “Avioni i bukuroshes së fjetur”. Qesha me vete, sepse e njëjta gjë më kishte ndodhur edhe tre vite më parë, në aeroportin “Fiumiçino”, ndërsa prisja avionin për në Nju Jork dhe me vete kisha të njëjtin libër të Markesi.

Përballë meje, bukuroshja me shaminë e hedhur lehtë mbi kokë, vërtet po flinte, e mbështetur në supin e djalit, të cilit dukej se edhe atij po i vinte gjumë. Pak më tutje, në fund të të njëjtës ndenjëse, një çift të moshuarish, ushqenin njëri-tjetrin me çokollata. Burri i moshuar, me borselinë të vjetër, dukej si aktor i filmave neorealistë italianë, ndërsa gruaja, me fytyrë tejet të zverdhur e shkëlqim të dylltë, dukej sikur kishte dalë nga romanet e Balzakut. Ku po shkojnë vallë, thashë me vete. Për ku do të fluturonte ky çift të moshuarish, në këtë natë të ftohtë dimri, ndërsa kënaqeshin si fëmijë, duke ushqyer njëri-tjetrin me çokollata? I lashë ata në lumturinë e tyre, duke iu rikthyer leximit të “Bukuroshes së Fjetur”. Minutat kalonin dhe në pistën e aeroportit të Vjenës, vazhdonin uljet dhe ngritjet e avionëve të qiejnetëve. Çifti i të moshuarve nuk ndodhej më në vendin ku ishin ulur më parë. Me siguri, të ulur pranë njëri-tjetrit, të lidhur me rripat e sigurisë dhe duke ushqyer njëri-tjetrin me çokollata, ishin duke fluturuar kush e di se në ç’hapësira qiellore. Vetëm bukuroshja kishte mbyllur sytë e saj të zgjatur si bajame dhe flinte e mbështetur në supin e djalit, i cili kishte zgjatur këmbët dhe si i përhumbur, vështronte natën përtej xhamave. Ndoshta jashtë kishte filluar dëbora, sepse djali ma bëri me shenjë që të ngrihesha dhe të shihja… E lashë librin e Markesit mbi ndenjëse dhe u ngrita… U ngrit edhe djali dhe pas tij, e trembur, edhe vajza e bukur nga Lindja. Ajo se ç’tha në gjuhën e saj që më tingulloi si ajo e poezive të Khajamit: e ëmbël dhe e brishtë.

Jashtë binte borë. Mijëra e miliona flokë të mëdha, nën ndriçimin e prozhektorëve të fuqishëm që rrethonin aeroportin, qetë-qetë e me delikatesë, dukej sikur vallëzonin nën shoqërinë e muzikës së valseve të Shtrausit. Bukuroshja nga Lindja, befas përplasi pëllëmbët e duarve nga gëzimi. Dhe më pas, dhjetëra pasagjerë të tjerë, që kishin dalë në hapësirën e madhe të xhamtë, bënë të njëjtën gjë: duartrokitën dëborën që binte, si në ritmet e valseve të Shtrausit…

Pashë orën. Po afronte koha që të lija sallën e madhe të aeroportit e të shkëputesha nga vallëzimi magjik i dëborës… Me hapa të shpejtë kalova përmes sallës së madhe dhe kur u gjenda nga mesi i saj, qëndrova dhe ktheva kokën pas. Vajza e bukur nga Lindja vazhdonte të qëndronte në këmbë e magjepsur nga dëbora. Ndoshta do të qëndrojë gjatë atje  mendova. Ndoshta deri në orët e para pas mesnate, kur të vinte avioni, që do ta çonte atë në vendin e saj me qiej pa re dhe diej përvëlues. Ngrita dorën për ta përshëndetur. Dora më mbeti e ngrirë në ajër, sepse bukuroshja nga Lindja, e përqendruar duke vështruar jashtë, po këndonte në gjuhën e saj të ëmbël si të ëndrrës. Ndoshta po i këndonte dëborës.

Ndërsa po bëhesha gati që të zbrisja pas pasagjerëve të tjerë, në ca shkallë hekuri, dëgjova zërin e një zonje, që vinte mes frymëmarrjes së rëndë.

– Zotëri! Zotëri! Të lutem…

Qëndrova. Zëri i saj ishte i butë dhe i ëmbël dhe akcenti i gjermanishtes, nuk ia prishte ngrohtësinë apo brishtësinë e të folurit… I zgjata dorën për ta ndihmuar që të zbriste shkallët.

– T’ju ndihmoj zonjë? Jeni për në Tiranë?

– Jo. Jo… Tirana. Nuk shkoj… Tirana, – tha me zërin e butë e akcentin gjerman, përmes frymëmarrjes së rënduar.

E vështrova me vëmendje portretin e saj, lëkurën e lëmuar, tepër të lëmuar, gati-gati si të pasqyrtë, ndërsa sytë e hirtë ruanin ndriçimin e largët të viteve të rinisë.

– Unë quhem Ana. Ana Knut. Jam vjeneze, – heshti pak dhe shtoi: – Nuk shkoj… Si i thoni? Nuk vij… Tirana. Unë jam shumë sëmurë. Vite sëmurë…

Pa pritur që ta pyesja se ç’kërkonte nga unë, ajo nxori nga çanta një pako të vogël, të mbështjellë me një letër kartoni të trashë ngjyrë gri dhe të lidhur me një fjongo të kuqe.

– Këtu… adresa, zotëri, – tha. – Ai quhet… Më fal… Po. Po. Ai quhet…

– Ç’të bëj me këtë pako? – pyeta, duke parë orën dhe pasagjerët e fundit që nxitonin të zbrisnin shkallët e më pas të hipnin në avion.

– Ai quhet Amir… Amir… Këtu adresa… Edhe telefoni im, zotëri…

Mora pakon në duar, e futa në çantën e vogël dhe nxitova, duke dëgjuar nga pas fjalët e saj të falënderimit në shqip dhe më pas në gjermanisht: “Aufidersen! Aufidersen! Shumë, shumë falënderim! Mirë u pafshim…”

Avioni u nis në orën e caktuar dhe ndërsa ngrihej, unë përpiqesha të vështroja poshtë natën dhe dëborën që binte…

Avioni i vonë i pasmesnatës, po ulej në aeroportin e Rinasit, ndërsa nga megafonët vinte zëri i përgjumur i një vajze, që shpjegonte se pas pak do të uleshim në pistë dhe duhet të qëndronim ulur… Pashë nga xhami i avionit dritat që ndriçonin pistën e aeroportit dhe shiun që binte… Arritëm, thashë me vete. Arritëm më në fund, shtova me një zë që nuk m’u duk si i imi. Nuk është zëri im, thashë prapë me vete, ndërsa vështroja shiun e pasmesnatës, që binte e binte i qetë. Si shiu i Parisit, thashë gati me zë, ndërsa po ngrihesha. Pasagjerët tashmë ishin bërë të zhurmshëm, veçanërisht gratë, që qeshnin e flisnin me zë të lartë.

Nuk nxitova për të zbritur. Përse të nxitoj? Le të zbres në fund nga ky avion i madh, që na kishte sjellë nga Vjena… Në krye, atje ku pasagjerët zbrisnin, qëndronin dy stjuardesa të gjata e të bukura, duke u buzëqeshur të gjithëve dhe duke na uruar me shqipen e çalë, “Natën e mirë!”. U thashë edhe unë “Natën e mirë!” dhe i falënderova për mirësjelljen… Prita gjatë për të marrë çantën e madhe… Pastaj hipa në taksi, ku për fat, taksisti më rastisi të ishte tip i heshtur dhe jo nga ata llafazanët, që rëndom i gjen në të gjithë botën. Të vetmet fjalë që dëgjova prej tij ishin: “Zotëri! Do të dalim në unazë e më pas në bulevardin Zogu i Parë. Në Rrugën e Durrësit po bëhen punime. Ku do të qëndroni?”

Hapa çantën e vogël, nxora pakon e zonjës nga Vjena dhe i tregova taksistit adresën… “Do t’ju lë para muzeut, zotëri, ose në krye të Rrugës së Kavajës. Të kërkoj falje, por nuk futem dot në atë rrugicë. Është diku pranë Kishës Katolike.”

E falënderova kur zbrita dhe duke tërhequr me vështirësi çantën e madhe, dola në Rrugën e Kavajës. Ndala dhe vështrova Sheshin Skënderbej, të rrethuar me kangjella hekuri, pastaj i hodha një vështrim rrugës, në të cilën lëviznin vetëm pak makina dhe pastruesit e natës. Vazhdonte të binte shi i lehtë dhe në Tiranë ndihej i ftohti i lagësht i pragdhjetorit. Dola në trotuarin e mesit të rrugës, duke parë majtas e djathtas. Pastaj ndala përballë Kishës Katolike, kapërceva rrugën dhe u futa në rrugicën në krah të saj. Nxora prapë pakon e vogël dhe lexova edhe një herë adresën… Po! Po, thashë me gëzim, kur në krahun e djathtë, nën ndriçimin e zbehtë të neonit, lexova emrin e ruugicës. Me siguri shtëpia është më tutje. Më tutje. Jo shumë larg. Dhe vërtet, më tutje, ishte godina dykatëshe, fasada e të cilës, me suvanë e rënë, dukej jo vetëm shumë e rrënuar, por edhe si e braktisur… U afrova më pranë fasadës dhe me vështirësi lexova numrin e godinës. Jam në vendin e duhur, thashë prapë me gëzim dhe pasi hapa portën e jashtme, u gjenda në një korridor të vogël, përballë ca shkallëve të drunjta, që të drejtonin për në katin e dytë të asaj godine. Lashë çantën e madhe dhe me pakon e vogël në duar, ngjita ngadalë shkallët e drunjta. Qetësi. Vetëm një dritë fare e zbehtë… O Zot, thashë me vete. Si në filmat fantashkencë! Ç’punë kam unë në orën dy pas mesnate, të ngjitem në katin e dytë të kësaj vile, ku nuk banojnë njerëz, por fantazma…

– Zotëri! Zotëri… Këtej ju lutem…

– Më falni, – thashë. – Më falni që ju shqetësoj në këtë orë kaq të vonë, por ishte avioni i fundit…

– Burrat janë në dhomën përballë… – tha zonja që ishte veshur me të zeza.

– Më falni, zonjë, – thashë. – Ju lutem, më falni… Kjo është shtëpia e zotit Amir?

– Po, zotëri. Ju falënderoj që keni ardhur!

– Kam një porosi për zotin Amir… Vij nga Vjena, zonjë, – thashë dhe zgjata pakon që mbaja në dorë.

– Ah… Ah… Ah… – thirri ajo dhe shpërtheu në lot.

– Beti, motra ime… Mbaje veten… Mbaje veten!

Zonja tjetër, që doli papritur nga dhoma, e përqafoi zonjën me emrin Beti, duke iu lutur që të qetësohej.

           Zonja Beti më kërkoi të falur, pastaj më falënderoi dhe më pas, me duart që i dridheshin, hoqi fjongon e kuqe që ia dha zonjës tjetër, hapi me kujdes pakon dhe shpërtheu sërish në lot.

Nën ndriçimin e zbehtë të dritës dhe me duart që i dridheshin, zonja Beti nxori nga pakoja e vogël një palë gërsheta, një fotografi bardhë e zi, një kartolinë me pamje nga Vjena, e shkrepur ndoshta në fund të viteve tridhjetë ose në prag të Luftës së Dytë Botërore, si dhe një karafil ngjyrë rozë të tharë… Ndjeva një aromë të veçantë që vinte nga pakoja e hapur. Një aromë dashurie e vjetër vjeneze. Zonja Beti puthi fotografinë dhe gërshetat dhe mori në dorë karafilin e tharë, të cilit i mori erë.

– Më falni, zotëri. Më falni… Ju lutem, t’ju bëjmë një kafe? Jeni edhe i lodhur… Nuk di si t’ju falënderoj për dhuratën amanet që sollët nga Vjena. Sot paradite folën në telefon. Jo, jo. Jo sot. Dje në mëngjes e mori zonja Ana. Flisnin disa herë në ditë në telefon. Amiri i kërkoi që ajo t’i dërgonte me postë gërshetat e rinisë.

E ngushëllova motrën e Amirit dhe duke u larguar, e pyeta se kur e kishin lënë varrimin. Pastaj i thashë që do t’i telefonoja zonjës Ana rreth orës nëntë të mëngjesit për t’i thënë se e kisha kryer porosinë e saj, duke i shpjeguar se mund t’i telefonoja edhe në ato çaste, por ishte shumë vonë, sepse në Vjenë binte borë dhe zonja Ana…

Zbrita ngadalë shkallët e shtëpisë së vjetër, aq ngadalë saqë ndjeva hapjen e derës së dhomës ku ishte i vdekuri dhe hapat e zonjës Beti duke hyrë në të. Me siguri ajo do të vendoste te koka e të vëllait të vdekur ato që më kishte dhënë zonja Ana në aeroportin e Vjenës. Me siguri, thashë kur dola në rrugicën e ndriçuar tek-tuk nga ndonjë dritë e zbehtë. Jashtë vazhdonte të binte shi i qetë, shumë i qetë. Në Vjenë bie borë, thashë me vete, duke tërhequr çantën e madhe nëpër rrugicën me gropa të vogla, ndërsa të tjerë udhëtarë, ndoshta po duartrokasin, duke parë përtej xhamave dëborën që binte mbi avionët në pistat e aeroportit të Vjenës…