More
    KreuHistoriAndreas Dushi: Shkalla me të cilën matet gjytetnia

    Andreas Dushi: Shkalla me të cilën matet gjytetnia

    Në Shkodrën e vitit 1907, doli në qarkullim një libër i vogël me 29 faqe titulluar “Komsiia e Kleri Katolik”, shkruar “Prej gni Méshtarit Schyptaar”.  Në një kopje që ruhet pranë Bibliotekës Kombëtare, gjendet një shënim me shkrim dore: “Nikoll bey Ivanajt… Ket veper ja kushton auktori”. Përmbajtja e tij është përgjigjja që “gni méshtar schyptar” i kthen Lirijasit, autor i një artikulli me po të njëjtin titull, botuar po atë vit në nr. 13 të gazetës “Shpnesa e Shcypniis”. Si për subjektin e librit, ashtu edhe për atë të artikullit mund të shkruhet një tjetër herë.

    Të dy këto materiale i përmënda për të ftreguar raportin e kohës me të përkohshmet, atëherë të quajtura “fletore”. Kështu, libërthi nis:

    Shkalla e ghytétniis e gni komit n’kto moté t’ona mûnnet me u mate sidomòs préje t’perhapunit e t’viejtunit t’flétorévé t’tiia; pse kto jane végla mâa e perdorshmja per me u perhape dija e shllimet e mara, per me u fortsue e dréjta e per me u thye hovi e paudhniia e mâa t’fortit, me gni fjale, per me u siélle t’maret e komévé e t’fisévé.”

    Është shumë interesant konstatimi i autorit se shkalla e qytetarisë, në kohët tona (bëhet fjalë për fillimin e shekullit të shkuar) mund të matet sidomos me fletoret e kohës të cilat përrhapin dijen dhe “qëllimet e mbara”… Po sot? Cili është mjeti që përdoret për të tillë arsye?

    Fletoret, sipas autorit kanë një fuqi shumë të madhe:

    Nieri bleen gni flétoré paa dijtë se shka kaa me u shkrue mrênne; e knoon n’gni kohe ci s’âsht as annerr as xhghanneerr, e masannéj e hjédhe m’gnâne âne paa mênne se shka kaa knnue, por, me ghith kta, kahe e knnon dite e per dite, ato fjale, ato pune  ato shllimé ci ghinnen aty t’shkrueme, i’a lâne gni ghurme kac t’kthéllet n’shpirte e kshtû i’a kthéjne mênnén kréjt préje védit, saa edhè préje knnimevé sado t’forta e t’kthéllta mâa udobisht s’kishté me iu kthye, kac gni fucii t’madhé kan flétorét n’védi.”

    Që atëherë vëmë re vetëdijen e njohjes së nënvetëdijes dhe mënyrën se si ajo formohet, edhe nga lexime të bëra as në ëndërr, as në zgjëndërr të cilëve në vetvete nuk u kushtojmë rëndësi: Çfarë lexohet në fletore, e lë gjurmën e saj te lexuesi.

    Çështja tani qëndron në përdorjen e kësaj fuqie:

    Prannej flétorsit, per n’duen gnimênn me e perdorue ket arme t’forte ci atà kan n’dore per t’miret t’niérximit, per me shperdaa térrin e mixoriin, e per me perhape t’drejten e ghytétniin, e atà do t’mûnnohen me bâa ci fletorja t’jeet enciklopédia e motévé t’ona, due me thâne, ci t’keet mrênne ghithfsre msimésh e t’gnoftunash t’nevojshme per shocnii…

    Nëse është vërtetë dëshira e atij që e boton fletoren për ta vendosur këtë të fundit në të mirë të njerzimit, në përmbajtjen e saj duhet të jenë gjithfarë mësimesh e njohurish që i nevoiten shoqërisë… Por a ndodh gjithnjë kështu?

    Kaviia praa per t’tsillen do flétoré t’sodshme s’i ghéghen xyrés s’vet t’naltueshmé, t’sillet s’kan tjéter létératyrë a dije, vech flétorét e t’shkarravitmét e veta. E kta niérx saa mâa t’padijshem ci jâne, ac mâa udobisht vêhen me shkrue mii flétoré, e ngréhen mbii tjére per ghyghtare e msuesa e mahen per prîisa komit e per atdhétare t’nnexun.

    Ky shkrim i asaj kohe ruan në një konstante të çuditshme aftësinë e përgjithhershme për të qenë aktual, duke treguar fenomene që i përkasin çdo kohe, por edhe duke kujtuar qëllime të cilat shpesh harrohen.

    SHKRUAJ NJË PËRGJIGJE

    Ju lutem lini komentin tuaj!
    Ju lutemi shënoni emrin tuaj këtu

    Artikujt më të fundit

    KATEGORITË