Gjithmonë në ditën e Kërshëndellave kisha një dëshirë e zjarrtë të ndodhesha në shtëpinë e fëmijërisë në fshat. Bëja plane. Mendoja me detaje; kërkoja dorezat e meshinit ku ishin e ku s’ishin nëpër çanta e baule; hekurosja kapuçin e xhupit të madh dhe zgjidhja shallin më të trashë, atë që më kishte bërë dhuratë mëma, të punuar me shtiza.
Pastaj i lutesha me ditë të tëra Perëndisë që të binte dëborë. Atëherë, pasi kisha mbyllur veshët ndaj ankesave të sime shoqe; “Shko, shko, ndofta mbetesh andej rrugëve”. “Nuk dëgjon, që Qafa e Thanës është e bllokuar! Vetëm me zinxhirë!?
Dhe pastaj isoja që i mbante çupa; “Ç’lodhesh kot mama!? E ka vendosur! Edhe ta lidhësh vetë me zinxhirë, nuk mbahet.”
Atëherë vija buzën në gaz. Përqafoja time bijë, pasi ky pohim i saj ishte si të thuash një lloj leje për mua dhe të nesërmen që pa gdhirë porosisja vendin në fugonin e linjës Tiranë – Bilisht.
x x x
Kur zbrita në të dalë të qytezës së vogël dhe morra udhën tek kryqëzimi i fshatrave të Devollit të Sipërm, frynte një thëllim i egër dhe ngrinte dëborë. Isha kredhur brenda xhupit prej lëkure dhe çanta më trokonte pas shpine në çdo hap.
Sapo kishte kaluar mesdita dhe rrugët e ngrira të qytezës ishin thuajse të boshatisura.
Herë- herë kalonte ndonjë kamion që vinte nga përtej kufirit dhe tek kthesa e Lapidarit;- siç i kishte mbetur emri që në kohë,- shkundte dëborë nga mushamaja e ngrirë.
-Paska rënë më shumë andej nga greku!
-Nga greku erdhi dëbora…s’është pe neve! Tha një zë i ngjirur. Ktheva kokën dhe vura re se tek stacioni i vogël i Devollit të Sipërm, kishte dhe dy- tri njerëz që prisnin për ndonjë makinë të rastit.
Nga dera e një pijetore, mbi trotuar doli dikush që i thirri bashkëfolësit tim!
-Gëzkë, hajde -hajde pi një luftarake, pa do dalë ndonjë makinë për lart. Shpejt është!
Ai që quhej Gëzkë u mrol. Shfryu bulçitë U kthye nga unë dhe tha duke tundur kokën.
-Për raki, thotë! Dhe si një njeri që bezdiset edhe po t’i bëje fresk me lule, por që e dëshiron fshehtazi dhe heshtur, u fut brenda pijetores. Mbeta vetëm në rrugë..
Nëpër degët e pemëve të ngarkuara me dëborë sa mend po thyheshin, harabelat cicëronin ngeshëm. Përgjonin që lart ndonjë vend me tokë të errët, nën avllitë e shtëpive dhe lëshoheshin vrik tatëpjetë.
Nga një oborr aty pranë, fëmijët luanin me topa bore dhe gëzonin duke vrapuar sa nga njëri cep në tjetrin..
I vështroja tërë kërshëri sikur të isha unë në vend të tyre. Kisha një lloj padurimi, ja si ai i atyre fëmijëve!
Me zi prisja të dilte ndonjë makinë që merrte rrugën përpjetë Devollit. Fundja deri ku të shkonte pastaj do ta nisja udhën në këmbë për në fshat, tek nëna që priste…
Ra telefoni dhe iu përgjigja.
-Në Bilisht jam. Ja sa të dalë ndonjë makinë dhe erdha..
-Epo mirë, more bir i nënës! Bje dëborë dhe këtej! Kanë therur derrat. Do ndonjë gjë për darkë?! Verë kam pe tonës…
-As gjë, moj nënë, as gjë…
U hap dera e pijetores pas kurrizit tim. Ai që kishte emrin Gëzkë, erdhi dhe me zgjati një gotëzë me raki.
-Pije edhe po nuk erdhe brenda!? Se kushedi e ke me ngut? Pije se të ngroh gjoksin,-dhe u kthye me fytyrë nga pijetorja si për t’i thënë sa ishin aty brenda rreth tymit të cigareve dhe tavolinave të rakisë që; “unë e bërë timen!”
– Prandaj i themi luftarake…Buzëqesha. Po të mos isha në një ditë të tillë plot gaz, do ta kisha refuzuar por …E mora dhe e ktheva menjëherë.
Më dogji gjoksi dhe i dhashë kapuçit pas qafe. Era më përcëlloi veshët.. Po bëhesha gati të hyja tek pijetorja dhe t’i qerasja të gjithë sa ishin aty pranë një pori me qyngjet deri në tavan, por një makinë u ndal tek këmbët e mia dhe ata tri katër -njërës që prisnin rendën pas saj.
-Për ku?
-Për në Miras?
Shoferi ishte një djalosh me mjekër të parruar dhe i veshur me një pulovër që ia nxirrte në pah muskujt e krahëve. Ishte i njohur për pasagjerët se ata të vonuarit, që nuk e dëgjuan përgjigjen e tij e pyetën?
-Meti, do shkosh lart, o!
– Jo, jo jam këtej, nga Bozhigradi!
-Për andej nga ty është !? -më tha Gëzka duke hapur derën e pijetores.
I thashë ku doja të shkoja dhe ai tha;
– Hip!
Sa u nis, me mua në vendin e parë, e lëshoi gazin ngadalë dhe vështronte për ndonjë pasagjer mbi trotuar. Shikonte me një sy vëngërosh. Nuk e kuptova në e kishte të tillë apo, teksa zgjatej për të parë pasagjerët, i zvogëlohej syri i majtë në një përpëlitje qepallash tërë sklepa.. Ende nuk merrte rrugë; por paçka, unë lëshova çantën mbi prehër dhe sytë mu mbushen me dritë të bardhë. Tani, po! Po shkoja tek nëna për kërshëndellat, ku zjarri bubulak kërciste në sobë dhe një gjym me misra të zier, shfrynte avujt më nge.
Ai ecte ngadalë. Le të ecte!. Tani unë isha në rrugën drejt shtëpisë!.
-Për lart!? Ka njeri! Pyeste, përmes xhamit të hapur të derës gati duke u përkulur mbi mua, djaloshi shofer!
U ktheva dhe unë nga trotuari.
Një vajzë rreth të 20 -tave si vështroi shoferin, ktheu kurrizin dhe eci për nga pijetorja.
-Për ku je ti? E pyeta unë që isha më afër se shoferi, në krah të saj!
-Për në Menkulas,-tha vajza dhe eci më tej si të donte të thoshte;- ç’më pyet? Nuk vij…!
-Epo hajde! Të shpiem ty, pastaj kthehem e lëmë këtë xhaxhanë! Vura re kur foli se dhe goja iu shtrembërua në të majtë.
Ajo vështroi nga unë, pastaj nga shofer vëngëroshi, dhe në mëdyshje, kapi dorezën e makinës.
I kisha buzëqeshur vajzës pa të keq!. Kushedi se si më ishin ndritur sytë atij çasti. Dhe ajo kishte hipur në sedijen e pasme të makinës si ato kecat e vegjël, që pasi mendohen gjatë në buzën e kanalit, kërcejnë pupthi sapo shohin shoqen e vet që është hedhur përmatanë!
Për të isha bërë unë dorëzënë !
Kur hyri brenda i thashë unë shoferit;
-S’ ka gjë more bir se zbres tek kthesa unë, pse do mundohesh…
-Si e ke emrin?
Lëvizi në sendilje dhe tha;
-Ina!
-Edhe unë nga këto fshatra jam. Komshinj jemi! Studente?
-Po. Për anglisht, në Korçë,- dhe e zgjati ‘ë’-në fundore siç bëjmë zakonisht ne të zonës tonë!
-Ah kam plot miq. Se edhe unë jap mësim në universitet…Në Elbasan. Po bëj 15 vite! Jap në gazetari.
Nuk pushoja së foluri. Shofer vëngëroshi, vështronte vajzën nga pasqyra e mesit.
Makina ngrinte anash rrugës llohën e dëborës dhe linte një zhurmë të mbytur, pas saj. Nga xhami i hapur i shoferit, që ndoshta ishte në një moshë me studenten, hynte thëllimi dhe vajza, ndoshta prandaj la mesin dhe u fsheh pas sendiljes time.
Kisha qejf të bëhesha llafazan në atë kabinë, deri sa të vinte çasti të zbrisja në xhade dhe e pyeta:
-E kujt je, nga Menkulasi! Se një moshë duhet të jem me babain tënd.
– E Myrto Lukut, por nuk e besoj ta njihni…ka punuar tërë jetën në minierë. Përmenda një emër dhe ajo tha.
-Kushëri e kemi! Doja t’i tregoja ndonjë histori nga jeta ime kur isha në moshën e saj dhe bridhja Devollit.
-Kam dashur një çupë kur isha në shkollë si ju! Nga fshati juaj…Ka tridhjete vite që atëherë…Nuk di ku jeton tani…Rei e kishte emrin. U ktheva i tëri nga ajo.
Vajza ngriti supat dhe përveshi buzët. Kishte ca sy të mëdhenj të bukur dhe flokët mbi ballë i kishin krijuar një strehëzë si ato të beretave franceze ngjyrë kafe. Ballin e kishte të gjerë dhe në anën e majtë, mbi buzë kishte një nishan të zi. Në vijë me të, deri tek cepi i syrit kishte dhe dy të tjerë; një mbi mollëzën e faqes dhe tjetrin më të madh tek bishti i syrit. Vetullat e zeza i të holla i shkonin deri afër tëmthave. Kur i hidhte flokët pas kokë, shkundeshin pikla uji që më binin mbi fytyrë. Ishte e re. E bukur. Kishte një buzagaz jo për të gjithë, se kur foli shoferi; “-Shkollat e leshit!” – u ngrys në fytyrë dhe heshti.
Kur kishte folur, shoferit me emrin Meti, iu shtrembërua syri dhe buza në të majtë dhe iu duken dhembët e verdha në cep! Mundohej ta shihte në pasqyrën e mesit vajzën me flokët kapelon, por ajo ishte strukur pas meje dhe frynte bajluket, me buzën e poshtme si një bezdisje.
Picërrova sytë. Se si mu duk ai njeri!
Dikur kishin sjellë në fshat një ujk që çobanet kishin vrarë në Morave. E kishin tërhequr zvarrë nëpër dëborën e ngrirë deri në sheshin e shkollës. Ne fëmijët kishim rendur ta shihnim. Njërën buzë e kishte të përveshur dhe i dukeshin dhëmbët e frikshëm. Syrin e majtë ja kishin ngrënë qentë dhe, edhe i ngordhur ngërdheshej me kërcënim…
Kërkova sytë e vajzës, që quhej Ina, pas meje.
Makina kishte hyrë në pyllin e Dumbravës dhe brenda kabinës ishte bërë gati errësirë. Pylli i mështeknave shushurinte nëpër degëzat e zhveshura. Kaçubat ndanë udhës, shkundnin dëborën dhe degëzat e përkulura deri atij çasti, lëshoheshin përpjetë në liri dhe dridheshin një copë herë nga cikna e ftohtë.
Pas dy kthesash do dukej tabela e fshatit tim, dhe nga aty, një vrap pele e kisha…
Me zor prisja të zbrisja.
“E ç’të shkoj deri në Menkulas dhe të kthehem mbrapsht?! Lëviza sërish dhe sendilja kuisi me ankim. Makina u lëshua në tatëpjetën e fundi. U duk që tej tabela “Ziçisht” me shigjetën e kaltër drejtuar nga udhëza. Deri sa të venim në Menkulas, unë kisha mbërritur në shtëpi..!
Djalosh shoferi, frenoi në anë të xhadesë dhe unë hapa derën.
U ktheva nga vajza për ta përshëndetur për herë të fundit dhe…Sytë e bukur i ishin zmadhuar. Koka i ishte mbështetur pas në ndenjëse. Shtrëngoi çantën mbi gjoks dhe tha me zë të mekur…
-Po, ju sikur do vinit deri në Menkulas dhe pastaj… Fjalët mi tha si kisha dalë nga kabina dhe po paguaja…
-Po, ja! Mblodha supet dhe nuk dita ç’të them.
-Epo çdo bënjë varavinga, -tha me zë të trashur djalosh shoferi dhe ktheu kokën nga udha. -Ja ku është. Arriti!
Nuk ja pashë as syrin vëngërosh dhe as buzën e shtrembër… Mugëtira jashtë ishte shtruar deri në këmbë të malit dhe mbi luginën e lumit të Devollit ishte davaritur një mjegull e dendur. Këngëzonin proskat nën dëborë. Zogjtë që kërkonin strehë më fluturuan mbi kokë.
Hapi derën e pasagjerit dhe tha:
-Hajde përpara!
-Jooo! Tha Ina dhe u shtrug edhe më shumë në ndenjëse duke ngjeshur çantën e librave mbi gjoks, sikur të donte ta mbulonte dhe mbronte nga ndonjë e keqe!
-Si të duash! E mbylli me forcë. Unë mbeta në udhë. Nga xhami i pasmë, në atë gjysmë terr, pashë sytë e zinj të vajzës që kishin marrë një llahtarë që ia bënte edhe më të bukur. Flokët i hodhi në anë dhe më ndoqi me sy.
Ngrita dorën përshëndetëse në gjysmë dhe e lëshova tej poshtë si të ma kishin prerë me sëpate. Nuk lëviza nga vendi. Makina shkonte me zigzage nëpër udhën e dëborës.
Përpara se çobanët ta kishin vrarë ujkun vëngërosh atyre moteve, na kishte rrëmbyer dhe neve qengjin motak, Syskën në plevicën në të hyrë të fshatit.
E kishte mbytur dhe e kishte lënë pas portës në dëborë. Nëna nuk donte të na linte ta shihnim.
-Ehh. Ç’ta shohin fëmijët.. Do t’u mbetet mendja atje…! Qanim. E kishin kullotur dhe shëndoshur tërë beharit dhe vjeshtës nëpër mezhdat ndanë lumit!
Babai nuk fliste. Shfrynte. Mblidhte zorrët e Syskës dhe pastronte kashtën e gjakosur…
-Më i dhjefsha temën! Më të mirat zgjedh o muti! Hë pse nuk rrëmbeu atë kërmën, dhinë e vjetër, por çau Syskën ! Nuk kuptohej me kë e kishte inatin me ujkun vëngërosh apo me Dhinë e vjetër që gërzittë degët e thata të dushkut në grazhd?!
Mora rrugën për në fshat. Pashë dhe njëherë për herë të fundit nga xhadeja ku troshitej makina e djalosh shoferit, në atë mugëtirë të natës së kërshëndellave dhe eca kuturu. Ngrita kokën nga qielli i vrenjtur. Më digjnin tëmthat. Flokët e dëborës më ranë mbi fytyrë dhe ndenja plot çaste ashtu drejtuar nga qielli.
“Do ta mbysë, thua?!” Thashë nëpër natën që po mbulonte dhenë.. Kur u duken dritat e fshatit ende nuk vija dot në vete. Më ishte tharë pështyma në fyt. Mora dëborë dhe e futa në gojë. Dëborë e ftohte dhe pa shije.
“Do ta çajë!” Isha gati të qaja si dikur për Syskën tonë, që pat mbytur ujku vëngërosh me sy dhe buzë të copëtuar nga qentë..
x x x
Sa herë marr udhën e fshati në prag të dimrit me dëborë më kujtohet ajo ditë e largët e kërshëndellave dhe kam një peng të madh me veten; Nuk di ç’u bë me atë studenten e anglishtes me emrin Ina në atë dimër të largët…dhe tëmthat më skuqen, më nxehen njëlloj si atë ditë në kur bota festonte kërshëndellat.
