More
    KreuOpinionXhevair Lleshi: Zija Çela – buka e grunjtë e letërsisë

    Xhevair Lleshi: Zija Çela – buka e grunjtë e letërsisë

    Kam dashur gjithnjë ta kisha mik, të ma nderonte odën time të letërsisë. Dikur isha me të për një kafe, tek Taivani, jashtë në gjysmëhijen e tronditur nga zhegu i korrikut, diku afër dhe përtej parkut të vjetër, ndonjë pike uji që vinte nga shatërvani i tkurrur dhe kalimtarëve që mbanin në vend të kapelave nga një shami të lagur mbi kokë. Ne, sigurisht, miq ishim se të tillë na kishin bërë djemtë, dhimbja e thellë, si një dashuri e larguar prej boshtit të vet. Më dukej se ajo fole bisede qe bërë si një kasolle shtegtare vere pranë lumit të dhimbjes. Rrinte dhe më shihte plot afërì. Fjalët i buronin vetiu, duke ndërtuar aty për aty një metaforë të madhe, se ai të tilla vepra ndërton, vendos ardhacakë që i bëjnë shtëpitë shpejt e shpejt dhe me ç’t’u dalë përpara, vijëzojnë një profil të ri jete kurrë të menduar. Gjen kështu në bisedë me të personazhe të veprës së tij të gjerë, me plot emra tronditës, përshkuar nga një dashuri ekstreme dhe e bashkëshoqëruar nga një dhembje fatale. Duket sikur ka hyrë në një labirint ku estetika, morali, mendimi dhe emocioni janë kapur përdore dhe vallëzojnë plot bujë duke shkundur tym e melodi, jetë para dhe pas Krishtit, para dhe pas Virusit… Këtu nëpër rreshtat e bisedave në korpusin gjigant të veprave të këtij burri të pakët por me mendje gjeniale, kalojnë perandorë të historisë, kalimtarë të rastit, fshatarë të lodhur e me djersën mpiksur mbi fytyrë, burra dhe gra qyteti që ndihen jashtëzakonisht të shqetësuar si nën një frustrim kamxhikësh e që ndihen nën një përndjekje të tmerrshme. Dhe kurdoherë aty pranë është Dritani, i biri, dhimbja therëse dhe ndjenja e jashtëzakonshme që djeg e përcëllon. Disa herë, thotë, endem në vendin ku përplasen furishëm emocionet, ku ngjallen amazonat, fluturojnë shqiponja, ngrihen nga varri kryetrima legjendarë, buthtojnë unaza floriri, hahet bukë me uri mbi një magje druri të gdhendur bukur, ikën civil dhe kthehesh ushtar, zemërohesh kot më kot, qesh me ngulm duke rrezatuar vetë mirësi, puth me një tërbim prej burri të unshëm… Ç’nuk gjen dhe mbetesh si i rrënuar nga një katastrofë thjesht natyrore. Princeshën e një bukurie përrallore e kërkon kot aq larg, kur e ke kaq pranë, nëpër këto faqe që kanë filluar të zbehen dhe marrin kësisoj një pamje të gjallë e të fisnikëruar nga motet. Kuptohet vetiu se je mahnitur kur sapo zbulon një rubin tjetër, autentik, ke gjetur proverbin e duhur për ta përmbledhur mendimin. Në Rozafë, në ujëra liqeni e deti, në Dri, Bunë, në fusha e në male, duke rrokullisur fjalë si shkrepa, duke u endur në kopshtet e mrekullueshëm të dashurisë, Zija Çela, pa u ndjerë, pa u kuptuar ku është dhe me ata sytë shpuzë, ku digjet një zjarr i famshëm, vjen në kohë trazirash, merr mbi supe punë unikale krejt të tijat, i ngarkon mbi shpinë dhe ngjitet faqes së thepisur e cila nuk mbaron kurrë, e ndriçuar nga rreze që flakërijnë në mes të ballit dhe në dritë të syrit. Ai qëndron pak, s’lodhet, merr frymë thellë dhe vijon të befasojë e duke parë se pranë ka mijëra e mijëra shqiptarë gjaknxehtë, të etur, të mirë, maskarenj, grabitës, të uritur, punëharruar, gjigantë, të zakonshëm, punëbitisur, pis, të dashuruar, vajtues e vajtojca, krenarë… duke ecur kundër erës së tërbuar. A do ta kenë fatin të kthehen teposhtë? Kurrë! S’ka kthim prapa… Dhe Zija Çela e sheh se s’ka për të gjetur ndonjë gjë përrallore përveçse fatit që po udhëton, në të përpjetën e hidhur bashkë me vendësit e tij, në një kohë kur mund të rrinte më nge dhe të begatonte në hijen e tij…

    Zija Çela nuk është shumë larg, ulet diku dhe përkëdhel me sy, gacat e tij të mrekullueshme, si të mbetej rob i përjetshëm i shkrimit të tij, eglendisja më e madhe dhe nëpër udhën e të shkruarit të befason me atë që ndodh në mimikën e tij si të një aktori të madh, brenda lëvizjes së dramës, festës, buzëqeshjes, lotit, drithërimës, ngrysjes së vetullave dhe hapësirës së pamat të ballit të tij të gjerë… Dikush do të pyesë: e ç›lidhje kanë të gjitha këto? Dhe unë mund të them se në këtë mes është misioni ai që ka marrë mbi supe ky romancier e tregimtar që s’di ç’është heshtja. Në një nga kthinat e shtëpisë është tryeza e punës me gjurmët e gishtave të tij përmbi laptop, a thjesht mbi syprinë. Ai shkruan edhe kur fizikisht kjo nuk ndodh. Edhe kur fle, edhe kur rri ulur në kolltuk dhe sheh nga dritarja e veshur me një tis mëngjesi të përjetshëm. Ndryshe nuk shkruhej dot asnjë nga veprat e tij të mëdha që mbushin një bibliotekë të gjerë. Aty keni jetën e tij, keni të birin dhe zgafellën aq të populluar të shpirtit të madh. Ai njeh shumë njerëz, buzëqeshja e tij krejt shpirtërore i ngjitet kujtdo që kalon pranë. Fenomen. Ja tek përkëdhel një statujë, kalon i heshtur me hapin e lehtë nëpër korridore, salla me dhe pa arkada, shtrëngon dorën fort me fshatarët që janë aty rastësisht ose që e duan ta kenë afër. Sepse ky njeri bën bukën e grunjtë të letërsisë dhe fshatarit kjo i shkon shumë. Mendo tani që këtë brumë e zë dhe e gatuan, duke përhapur një aromë joshëse dhe tejet ngacmuese për një burrë nga qyteti, buzëhollë, nazeli, i këndshëm, i qeshur, i sertë sipas rastit, krenar me veten dhe jetën që ka bërë, i yshtur tek rri me orë të tëra para një fytyre engjëllore, të bryllët dhe të fshehur nën një magji të mugëtuar. Ky sikur e ka lënë qytetin bosh, madje fshehtas e ka populluar me statuja, luan në amfiteatër, ëndërron kolonada madhështore, ngre akropolë të rinj, falet në kisha e në xhami, përtyp çamçakizë si të jenë thesare të pafundmë, kujton me nderim mitik detin e Velipojës dhe Alpet që ngrihen një hap nga Shkodra e tij!… Ia keni lexuar romanet? Po? Jo? Edhe tregimet? Po  mirë. Ah edhe e keni dëgjuar, madje e keni mik. E pra, librat e tij janë shumë të dashur, hyjnë dhe dalin në shtëpitë tona pa teklif, madje edhe na shënojnë ca fjalë që aman o Zot ku i ka gjetur, jo vetëm fjalë dashurie po edhe nga ato që kanë shumë duk, që peshojnë rëndë… Ç’nuk gjen, more vëlla: tuhafë, humbameno, budallenj nga ata që janë me okë rrugëve të shumta të qytetit, nga ata që i zënë edhe me gurë. Ha si ne, ky zevzek, pi si ne, por ndryshon shumë menjëherë sa ulet në tryezë: as ha, as kundon, as bën zë por seç lodrojnë ca dritëhije mbi fytyrën e tij me tipare të theksuara dhe aq përfillëse. I dashur tek Zoti, më shumë se kushdo. E gdhin, e ngrys, java shtatë dhe ai tetë aty, mbi letra të printuara dhe mbi laptop. Dhe thotë burri i botës, ja tek jam te kjo hije plot madhështi, edhe vetëm, edhe fillikat, edhe me shokë shumë, me dritë (ah, sa më pëlqen drita!) po edhe pa dritë – sidomos të jetë muzg e mugëtirë, më ngacmon gjithnjë një zë i brendshëm e të eci natën, pale të shkruaj i kredhur thellë në qytetin tim të shkretë dhe qëndisur me një frymë të shenjtë njeriu. Po, unë ëndërroj të fle në jatakët e një miku, të ha nga duart e një nëne mali apo fushe, të pi një gotë me të zotin e shtëpisë ulur pranë buxhakut dhe të xixëlloj dhe unë me kaci prushin nga trungu i lisit në oxhak, të qesh sa të ngopem, të përqafoj sa të mbytem njerëz, pse jo të them vetëm fjalën e ëmbël që vjen vetvetiu, aman një shpirt ma di, të marr më qafë veten time për një fjalë goje, të tregoj shpejt e shpejt diçka për të qeshur, pastaj le të vdes teksa përballë meje lodrojnë sy blu e të shkruar, të them vargje përmendësh, të ngjall histori të vjetra, të humbas rrugëve dhe të gdhihem duke ecur në një pyll të panjohur. Nuk kam të ngopur kur jam në këmbë të malit, aty ia njeh vetes përmasat reale që ke, fuqinë dhe peshën e llahtarshme që hijerëndon para teje…

    Tiranë, 28.08.2016

    SHKRUAJ NJË PËRGJIGJE

    Ju lutem lini komentin tuaj!
    Ju lutemi shënoni emrin tuaj këtu

    Artikujt më të fundit

    KATEGORITË