Xhimi më shkroi një mesazh, herët, aty nga ora katër e mëngjesit. «Në kombinatin e mbetjeve, mbrëmë është ngritur Zyra e (Sh)Popullimit Të Vendit. Flasim më vonë. Më duket se ka qenë edhe Lea. Sh-ja është shtesa ime…» Ç’do të thotë kjo? Histori të vjetra, ndërthurje të reja spiunësh, interpretime «shkencore», nuk di se çë tjetër. Flitet shumë. Kazanë fjalësh. Njëlloj sikur t’ia fusësh kot me një figurë të paplotë, si kjo, fjala vjen: t’i vësh mbrëmjes një qepallë foshnjeje, ose: qyqet nuk këndojnë për engjëjt!… E kujt i duhen këto perifrazime librash? Më duket se flitet për gjëra shumë të mëdha, të cilat i kuptoj shumë mirë se ku dalin e godasin, por nuk dua ta besoj.
Atë çast më erdhi Haxhi Pishmani. Kishte sjellë një peshk të zi, të madh sa një ftujë, ende i hapeshin dhe mbylleshin velëzat, domethënë peshk i freskët kënete.
– Po sikur të më lenë një ditë dhe fjalët, si të bëj profe?
– Lënë, lënë na kanë, por ende s’e dimë ku na godasin!
– Po sikur kjo që the të jetë e vërtetë? Aman, vetëm ato të mos më lënë, o perëndi!
– Që kur kështu ti?
– Që mbrëmë…
– Që mbrëmë? Pse, çfarë ndodhi mbrëmë? Pse s’thua që paskemi lajme ende pa u gdhirë.
– Kemi, kemi ca gjëra që unë s’i marr vesh! Ka qenë tollovi e madhe në kënetë. Do t’i thotë më të ngrohta kryetari, ishte dhe ai mbrëmë në kënetë.
– Po s’erdhi Lea?
– Atëherë eja ti, merr edhe n’nonë dhe hamë një drekë tek unë! Na ka marrë malli, Art!
– Domethënë kësaj i thonë ishalla nuk vjen Lea, që të vij unë në Bashtëzezë.
– Kjo drekë është për n’nonë! S’ka punë Lea këtu. Pastaj, ende pa dalë dielli Lean e ke këtu, madje edhe kokën do ta ketë lidhur me peshqir. Ti je kisha ku falen të gjithë. Lea është i pari, profe! Ç’mallkim paskan qenë këto fjalët, or bab’!
Iku Haxhi Pishmani, sa m’i kripi buzët për të folur, sipas formulës së tij lazdruese: «korr e mos lidh» ose «lidh pastaj korr»! I ka të tijat dhe skinjet duke qeshur nën vete. Ma la nderur pikëpyetjen. Por nuk vonoi, erdhën plaku dhe plaka për kafen e mëngjesit në kafenenë time, ku rrija sa zgjohesha, ose vija më herët po të duhej, nëse s’qenë hapur. Më patën lënë çelësin. Plaku dhe plaka kishin një kioskë pranë rrugës, të miratuar nga bashkia, për të shitur çikërrima dhe bashkë me to edhe libra të vjetër shqip, italisht, anglisht, po edhe greqisht. Shtylì. Turli, thuaj. I njihja dhe më njihnin mirë. Ua bëra vetë kafen atyre dhe vetes. Atë çast erdhën dy pronarët e kafenesë, burrë e grua. Zonja bëri edhe kafet e tyre dhe u mblodhëm të pestë në tavolinën e kreut. Po atë çast ia behu edhe psikologu i burgjeve, një nga miqtë e mi, edhe ai kish studiuar në La Sapienza. Ky, sikur e kish fshikur njeri me hidhës, nuk i gjente vendi vend, ulej herë te një karrige, herë te tjetra. Ai më tha te veshi «kur të vish ti tek unë hëna do të jetë bërë pendë në sqetullën tënde dhe ta dish prej meje: dashuritë e vërteta ndodhin vetëm në qiell…» Sigurisht që do të qeshja. Me lodra fjalësh kish ardhur mëngjesi.
– Djali, – më tha plaku, – na erdhi në mbrëmje nga Greqia. Kjo (tregoi të shoqen, e cila e mbante kot buzën në gaz! Ydhër.) vuri duart në kokë kur e pa. Është e pabesueshme, tha, prapë jeni grindur?… Hëngri darkë me ne, llafosi sa deshi, na dendi dhe ne dhe ia mbathi, ja tani sapo…
– Mirëmëngjesi miq!
Ishte Lea. Piu edhe ai kafen me ne. Pastaj u ngritëm të dy dhe u plasëm në zyrën time. Filloi të flasë menjëherë. Duhej të kish gjithë natën pa gjumë.
– Qenke zgjuar me pulat, – i thashë…
– Epo ti e di që unë bie me pulat…, apo jo?
– Ç’të paska ndodhur, Lea?
– Nuk e di. S’mbaj mënd asgjë. Po ti thuaj pse erdha, njëherë, atë bëj.
– E, më shkroi Xhimi, sapo, por të shkruarat e tij i vrava në kafene. Iu rrëfeva psikologut…
– Kujt? Atij të lënit nga mendtë?…
– Epo, atë kemi, laj, thaj.
Qeshi. Kjo ishte shenjë e mirë.
– Mbrëmë është inauguruar në Bashtëzezë Komiteti Kombëtar për Mbrojtjen e Popullit Shqiptar.
– Pa, hë, si do ta mbroni popullin shqiptar?!
– Dëgjova plakun që më tha në kafene se kish ardhur i biri nga Athina dhe e kish bërë kumtër, kumbarë, të atin për t’i qethur të birin. I solli biletat që të shkojnë pas një jave… E di ç’i kish thënë Plaku të birit? «Po pse, o karafil, bëhen dasmat në dhé të huaj, pillet fëmija në dhé të huaj, qethet dhe i vihet emri në dhé të huaj dhe… vetëm për të vdekur vini në dheun tuaj… Jetë është kjo?»
– E tmerrshme! Po se mos ky farë komiteti do ta mbrojë popullin shqiptar?…
– E di, ashtu mendoj edhe unë! Komitetet janë kot. Duhet strategji kombëtare!
– E kush do ta bëjë strategjinë, pa? Ajo kokëmushka, qeveria, që ikën për vete, duke na lënë ne të mbyllur brenda? Hape, moj, e nxirë me bojë, hape mendjen, se në shtëpinë tënde je, ku të kundërshtojnë dhe nuk të vrasin, pse e katranos në këtë farë derexheje, saqë s’po ngelet më as kuç as maç! Pleqtë, i ke vënë re, nxijnë si kërcunj të zinj. Duan ajër, miq, të këmbejnë një llaf me njeri… Jo, thonë të nxirët, se të merren mendtë e bie, të shtyp makina, e fap më mbyllet dera. Po pse, edhe sikur të bëhen kudo, me shtëpi pleqsh do mbushet Shqipëria… Të kemi, pra, me se të merremi, se jemi pa të reja nëpër këmbë, as fëmijë, as djem, as vajza… Veç ta dëgjosh, Lea, si flet. Të vjen për të qarë, të mbushet shpirti me vlim, me zjarr, me lot dhe plas pastaj…
– Dhe babai, as mëma, nuk flasin më. Nëpër fytyrën e ligur u shkasin lot.
– Po edhe djali, edhe burrë në qoftë, ka dëshirë një çast të ulet tek e ëma.
– Ka. Nuk them. Po edhe dum nuk i jap dot, profe, Art, mik… Nuk dua as unë komitete të shpifura. Do vete drejt e te kryeministri dhe në u dashtë edhe te presidenti (këtu unë qesha pa zë, por me aq shumë nënkuptim, duke menduar që te presidenti do të qe më mirë të shkonte Kalem Karoshi, Traktoristi Ibrahim…), e t’ua thotë tëk e tëk të tijat…
– S’ke ç’u thua! Por do bësh mirë t’i dërgosh një memo kryeministrit me dhjetë fjali të shkurtra për ta vënë në dijeni se ç’ndodhi mbrëmë. Paska ngelur Shqipëria ta mbrojë popullin shqiptar Bashtëzeza dhe këneta me kombinatin e mbetjeve? Turp e faqja e zezë… Po por këtë pasi të kemi drekuar të dy, do të vijë edhe n’noja ime. Po bëj tri ditë pa takuar dhe ajo zemërohet keq, prandaj do vete t’ia lyp dorën e miqësisë që të rrimë një drekë. Do vijë dhe Erika, oh jo, nuk vjen dot. Ka ardhur një delegacion nga Kombet e Bashkuara! Na zuri të jemi vetëm të tre. Dhe Haxhi Pishmani nëpër këmbë…
– Ah, po, mbrëmë mora vesh se Haxhi Pishmanit i pikon çatia, kështu na tha. M’u duk sikur ma veshi turinjve…
– Eh, çfarë Haxhiu është ai! Ta fut ujët nën rrogoz! Ta bën të zezën pa u kuptuar. Kur thotë ashtu për çatinë e ka fjalën gjetkë. A ju pyeti: a ju ka pikur tavani burra?
– Po.
– Dhe pastaj me siguri qeshi?
– Po.
– Epo ta mbani me shëndet! Se e ka huazuar nga Zejmeni këtë kur ka bërë ushtrinë dhe atje çdo mëngjes fshatarët e pyesin njëri – tjetrin: a t’ka pik’ tavani, he burrë?
– S’e di këtë.
– S’ka gjë: e di unë. Se edhe unë i kam ngrënë nja gjashtë muaj në Zejmen.
– Sa mirë!
– Mirë, mirë, po dëgjoja krismën pikës së tavanit:
– E?
– Ajo do të thotë: a ke bërë gjë pramë, or mik?
– Heu! – Lea luajti vendit. Të qeshurën ia mundi e zverdhura në fytyrë, njëlloj sikur t’i binte pika…
– Ti s’di gjë, të këqijat vijnë që sa largohesh pak nga e mira, nuk e lënë vendin bosh ato.
– Tërë zabrahanët, hajdutët e cipëplasurit, vijnë e ikin dhe si na pickojnë ngapak, na japin ndonjë mësim…Të paktën nuk na zënë me gurë…, as e hedhin mbi çati…, ndryshe do t’na pikë tavani, hë?
Kjo e nervozonte Haxhiun, se duket kur bisedon burri i urtë, pastaj e di se atij nuk i dëgjohet fjala, ndaj dhe pickon. Poo, e di, se burri të pickon edhe me fjalë… E ke dëgjuar kur thotë fjalën pickon?
Lea qeshi fort. Sikur të qe duke ngrënë do t’i kish zbrazur të gjitha mbi tryezë.
– E di, – tha. – Pi.ç.kon.
Edhe unë shfryva mirë. U ngritëm dhe e lamë që në dymbëdhjetë do ishim në sarajet e Haxhi Pishmanit.
Po tani, moj n’no? Ku do më fshihesh? Po vij. Do jem me ty, o shpirt! Zot si mund të rri pa të parë për kaq ditë. Si më ka shpëtuar. I hipa biçikletës. Punët i ndanim me hollësi pa harruar edhe një detaj të vetëm, që të mbrëmshmen. Pas tridhjetë minutash isha në oborrin e shtëpisë së pleqve. E kisha të qartë, ajo do të dilte menjëherë, sa t’i thoshte roja, duart me miell ose brumë për lakrorët e saj të famshëm (s’kishte ditë perëndie, pa bërë lakrorin e saj të mahnitshëm dhe se – patjetër – do të vinte dikush. U rrëqetha: po sikur ta kenë lënë ata të Kombeve të Bashkuara që ta kalojnë drekën te shtëpia e pleqve? Me siguri do merrja Lean dhe do të vinim aty. S’kishte rrugëzgjidhje tjetër.
Ajo erdhi, siç e kisha përfytyruar unë. «S’bëhemi më!», më tha. «Ku është parë e dëgjuar…» «Këta janë lëtyra, të nakatosin që pa u bërë zengjinë, me punë të këqija…» E kisha hapur telefonin për ta regjistruar… «Korba!»
Në drekë u nisëm me makinën e shoferit të shtëpisë së pleqve që të na çonte në Bashtëzezë, që u largua menjëherë, sa pa hipur mirë në varkë. Lean e gjetëm duke folur e qeshur me Haxhi Pishmanin, duket për punës e pikës… N’noja hyri në kuzhinë ku po punonin të dyja: Kushetëza dhe e ëma.
– Të kërkoj ndjesë, n’no! – i tha e ëma e Kushetëzës dhe qau.
– Ç›pate kështu, moj, ç›të foli nga lart, se ti kurrë s›ke kërkuar ndjesë!
– Erdhën!
– Kush, moj!
– Ata,… s’ma nxë goja, më merret kjo e shkretë gojë, po ata erdhën…
– Thuaje, moj e lënë…
– Mbetjet! Prëmë!
– O, ç’më the! Ku të besoj unë ty!
– Mbaruat? – e pyeta n’nonë.
– Jo.
– Ç’do bëni tjetër?
– Çmallemi.
E gjetëm tavolinën treshe dhe ndenjëm.
– Ia arrita ditës, Lea, – tha n’noja me zë të ulët fare, ta kem djalin mik në shtëpi të botës! Paçka, tani le të vdes!
– Edhe unë kështu them, n’no, – thashë me zë normal.
– Uh! Iu thaftë mendja atij që të mëson kështu! Se ti, biro, vetëm sa e the! – shtoi ajo me të shpejtë. – E kush dëgjon pleqtë e rrëgjuar e të ligur? – Pastaj qeshi me lot dhe s’pushonte sikur vërtet t’ua kishin punuar atë lojë. – Dëgjo, biro, kjo puna që u ka zënë halli, është ca e rëndë. Po ju shiheni më gjerë sesa u rrok syri, se e tillë është…
Ajo heshti, sikur dikush ia preu mendimet me sëpatë. I hodhi sytë mbi kënetë dhe u rrëqeth. E kuptova që u tremb. Nuk di pse këneta e fuste në botë tjetër. «Nuk do vij më me të këtu», mendova, por nuk i thashë gjë. Më tepër sesa trembja ajo nuk donte t’i shihte në vuajtje të tjerët. Fytyrat e tyre të thara dukeshin si të një bishe të unshme. Tek ta nuk shihje dot mirënjohje dhe po mungoi kjo, s’je më njeri. Atij që i mungon mirënjohja, nuk mëshiron askënd. E ç’duhet burrnia kur të mungon mëshira? Atëherë në zemër të buçet zemërimi, nuk ndizet pikë dëshire. Dhe këtë ta shprehin sytë. Ajo i donte njerëzit dhe akti i saj bënte gjithnjë përshtypje. Fliste ngadalë, shtruar dhe donte që dikush ta dëgjonte. Mjaft që ta ndjente se po e dëgjonin, jo se kërkonte vëmendje.
– Dëgjo n’nonë, Lea. Kush lind këtu po edhe nga të gjithë ata që janë larguar prej nesh, nga gjithë trualli ynë, ta gëzojë emrin dhe jetën! Ne duhet të caktojmë ndihmën tonë kur të rritet dhe deri sa rritet. Katër milionë në vit për çdo fëmijë që lind dhe rritet këtu i jep bashkia, derisa të mbushë tetëmbëdhjetë vjeç, ose derisa të mbarojë studimet. Dhe kur mbush moshën shteti në llogarinë e tij ka hedhur që fill dhjetë milionë lekë. Nis jetën e tij të pavarur dhe nuk u bëhet barrë prindërve. Shteti e ka të tijin dhe e ka NJERI ! Kështu ju them, mos dëgjoni kakarisjet e kokoshit majë plehut. Dhe mos i fryni kaq shumë sqetullat e një burri si Haxhi Pishmani… Kaq duhet dhe do t’i kini kopshtet plot me fëmijë. Dhe njerëzia do kthehen në shtëpitë e tyre. Shteti ruan paratë nëpër banka dhe këto parà i pjell banka vetë, duke i qarkulluar. Ashtu siç mbajmë shtëpinë e pleqve në Kum… Kaq kisha. Po të doni ikim, nuk dua të laturisem me peshqit e Bashtëzezës. Vemi dhe hamë lakrorin tonë. Nginjemi më mirë…
Ashtu bëmë. N’noja ime e dashur! Lum unë që të kam!…
Prill 2024
