More
    KreuOpinionWilliam Saroyan: Si i zbulova rregullat dhe stilin e shkrimit të historive

    William Saroyan: Si i zbulova rregullat dhe stilin e shkrimit të historive

    Shumë vjet më parë, në vendlindje, kur po merrja njohuri të plota në gramatikë, zbulova se historitë ishin diçka shumë e çuditshme që disa njerëz i kishin rrëfyer (për ndonjë arsye të çuditshme) për qindra vjet me radhë dhe se kishte rregulla për të shkruar histori. Menjëherë fillova t’i studioj të gjitha rregullat klasike, duke përfshirë ato të Ring Lardner-it, dhe në fund zbulova se rregullat ishin gabim. Problemi ishte se s’ishte marrë parasysh çfarë mendoja unë për këtë çështje dhe me sa kuptoja, isha elementi më i rëndësishëm, kështu që krijova disa rregulla të reja.

    Rregullin numër një e shkrova kur isha njëmbëdhjetë vjeç dhe sapo më kishin nisur nga klasa drejt e në shtëpi si dënim ngaqë kisha folur pa radhë dhe e kisha bërë qëllimisht. Mos u kushtoni vëmendje rregullave që bëjnë të tjerët, shkrova, ata i krijojnë për të mbrojtur veten dhe në djall vafshin. (Isha goxha i lënduar atë ditë.)

    Disa muaj më vonë zbulova rregullin numër dy, i cili më ngjalli vërtet emocion. Sidoqoftë, ishte emocion vetjak. Ky rregull ishte: Harrojeni Edgar Allan Poe-n dhe O. Henry-n dhe shkruani atë lloj tregimi që ndieni se duhet të shkruani. Harrojeni të gjithë atë që kanë shkruar.
    Që nga ajo kohë kam shtuar katër rregulla të tjera dhe them se kaq mjaftojnë. Nganjëherë s’shqetësohem fare për rregullat, thjesht ulem dhe shkruaj. Kohë pas kohe shkruaj edhe në këmbë. Rregulli im i tretë ishte: Mësoni të shkruani aq shpejt me makinë shkrimi, sa hap e mbyll sytë t’i keni historitë si të ishit Zane Grey. Është një nga rregullat e mia më të mira.
    Por çdo shkrimtar i mirë mund t’ju tregojë se rregullat pa një sistem janë krejtësisht të pamjaftueshme. Mund ta hiqni fjalën “krejtësisht” dhe fjalia thotë të njëjtën gjë, por është gjithmonë më e këndshme të futësh një “krejtësisht” kurdoherë që është e mundur. Të gjithë shkrimtarët e suksesshëm besojnë se një fjalë në vetvete s’ka kuptim të mjaftueshëm dhe se është më mirë të theksohet kuptimi i një fjale me ndihmën e një tjetre. Disa shkrimtarë shkojnë aq larg sa ta ndihmojnë një fjalë të pafajshme me katër a pesë fjalë të tjera, nganjëherë vrasin një fjalë të pafajshme prej mirësisë dhe do t’u duhen vite e vite disa shkrimtarëve të paditur, që s’e kanë idenë e mbiemrave, që ta ringjallin fjalën që u vra nga mirësia.

    Sidoqoftë, këto histori janë fryt i një metode kompozimi. Unë e quaj atë Festival ose Metodë Fashiste e Kompozimit dhe funksionon në këtë mënyrë: Dikush që s’është shkrimtar fillon të dojë të jetë shkrimtar dhe vazhdon ta ketë këtë dëshirë për dhjetë vjet. Gjatë kësaj kohe ka bindur të gjithë të afërmit dhe miqtë, madje edhe veten, se është shkrimtar, por s’ka shkruar asgjë dhe mosha rritet, kështu që nis e shqetësohet. Gjithçka për të cilën ka nevojë tani është një sistem. Disa autoritete mëtojnë se ka deri në pesëmbëdhjetë sisteme, por në të vërtetë ka vetëm dy: 1) mund të vendosësh të shkruash si Anatol Frans, Aleksandër Dyma ose dikush tjetër, ose 2) të vendosësh të harrosh që je shkrimtar, të ulesh para makinës së shkrimit për të shkruar fjalët në letër, një nga një, në mënyrën më të mirë, ti e di se si, gjë që na çon te çështja e stilit.

    Çështja e stilit gjithmonë shkakton debat, por për mua është gjëja më e thjeshtë në botë. Një shkrimtar mund të ketë, në fund të fundit, një nga dy stilet: shkruan në një mënyrë që nënkupton se vdekja është e pashmangshme, ose shkruan në një mënyrë që nënkupton se vdekja s’është e pashmangshme. Çdo stil i përdorur nga shkrimtarët ndikohet prej njërit nga këto qëndrime ndaj vdekjes.

    Nëse shkruani sikur besoni se, në fund të fundit, ju dhe të gjithë të tjerët e gjallë do të vdisni, ka gjasa që të shkruani me një stil mjaft të thjeshtë. Në të kundërt, do të prireni të keni stil me fjalë të mëdha apo me lajle-lule. Nga ana tjetër, për të mos qenë budallenj, duhet të besoni se sa është e pashmangshme vdekja, po aq e pashmangshme është edhe jeta. Kjo do të thotë, toka është e pashmangshme dhe njerëzit dhe gjallesat e tjera në të janë të pashmangshme, por që askush s’mund të qëndrojë në tokë shumë gjatë. Juve nuk ju duhet të jeni kaq tragjikë në mënyrë melodramatike. Në të vërtetë, mund të jeni po aq zbavitës sa të doni.
    Të shkruarit është një nga gjërat në thelb argëtuese dhe ka të gjitha mënyrat për t’ju bërë të qeshni. Nëse ju kujtohet që të gjallët janë po aq të mirë sa të vdekurit, do të mundeni të perceptoni shumë gjëra që ju bëjnë për të qeshur me sjelljet e tyre që ndoshta s’do t’i kishit perceptuar kësisoj nëse s’do të besonit se do të ishin po aq të mirë edhe të vdekur.

    Sidoqoftë, sipas meje, këshilla më e çmuar për një shkrimtar është kjo: përpiquni të mësoni të merrni frymë thellë, ta shijoni vërtet ushqimin kur hani dhe kur të flini, flini tamam. Mundohuni sa më shumë të jeni plotësisht të gjallë, me gjithë forcën tuaj; kur të qeshni, qeshni me shpirt dhe kur të zemëroheni, tregohuni zemërmirë, por zemërohuni. Mundohuni të jeni gjallë. Se për të vdekur, mos kini merak, në mos sot, nesër.

    Parathënia e librit me tregime “Djaloshi guximtar mbi trapezin fluturues” (1997).

    Letër një shkrimtari të ri me talent
    nga William Saroyan

    Së pari, harro faktin se je shkrimtar i pabotuar. Shihe veten si shkrimtari i vetëm në këtë botë. Kjo është shumë e rëndësishme. S’është krenari, s’është egoizëm, por thjesht pikëpamje e domosdoshme për një shkrimtar serioz. Duhet të besosh se je i vetmi ndër të gjithë shkrimtarët e botës që janë duke shkruar histori për të gjallët. Kujtohu që të jesh së brendshmi i qetë. Kujtohu të shohësh gjithçka ka jeta, të mirën dhe të keqen, më sy të kthjellët, vështrim të përkorë. Kujtohu të jesh pjesë e botës me një zemër të pastër. Kujtohu të jesh i qeshur. Kujtohu të jesh bujar. Dhe mandej kujtohu që tek ajo që është më tragjikja gjithmonë ka diçka komike dhe tek ajo që është më e keqja gjithmonë ka jo pak mirësi. Kujtohu që t’i bashkosh në veprën tënde të dyja skajet: njërën dhe tjetrën anë. Dhe kujtohu të qeshësh…

    Unë dua që të shkruash në një mënyrë që s’ka shkruar askush më parë. Çdo shkrimtar që është i tillë mund ta bëj këtë. Ke një gjuhë të re brenda teje. Ndoshta ende s’është zhvilluar, por do të zhvillohet nëse bën nisjen e duhur. Nëse nuk bën nisjen e duhur, kurrë s’do të mundesh të shkruash. Do të të kritikojnë si i ndikuar prej të tjerëve dhe ky do të jetë fundi yt. Nëse e bëjnë këtë për tregimet dhe librin tënd të parë, s’do të mund të çlirohesh ndonjëherë prej gjykimit të tyre. Rruga për të mos shkruar si askush para teje është të shkosh te bota vetë, te jeta vetë, te shqisat e trupit të gjallë dhe të përkthesh në mënyrën tënde atë çka sheh, nuhat, shijon, ndien, imagjinon, ëndërron dhe bën. Të përkthesh sendet, ose veprimin, ose mendimin, gjendjen shpirtërore në gjuhën tënde. Unë dua që të bësh nisjen e duhur sepse, nëse bën nisjen e duhur, kurrgjë në botë s’mundet më të të ndalojë.

    S’po tregohem i butë gjatë shkrimit të kësaj letre dhe s’dua që të më jesh mirënjohës. S’dua që të duket sikur po të jap kurajë. Ti s’mund të ndihesh borxhli kundrejt ndokujt dhe të jesh një shkrimtar i madh. Të duhet të jesh pak i pasjellshëm për sa i përket kësaj pune, pak hidhërak, njëherësh po aq bujar dhe tolerant. S’do të tregohesh bujar ndaj ndonjërit në veçanti, por ndaj idesë, ndaj idesë abstrakte: gjithçka bën, ti e bën për vete, jo për ndokënd. Për të jetuar të duhet me qenë egoist. Kjo nuk është për të ardhur keq: ka të bëjë me çfarë dhe si do të shkruash.

    Pasi ta lexosh këtë letër dua që të zgjohesh dhe të gogësish, mandej të bësh një shëtitje dhe t’i thuash vetes: “Në djall çfarë thotë ai dhe në djall shkofshin të gjithë”, sepse vetëm atëherë do të mundesh të fillosh.

    S’vendos dot unë nëse duhet të shkruash, porse në pastë ndonjë gjë në botë: lufta, murtaja, zia e bukës, uria personale, ose çfarëdolloj gjëje që mund të të pengojë të shkruash, atëherë mos shkruaj, s’duhet të duash të shkruash, harroje këtë. Ji një nëpunës i ndershëm, shko në kinema, shih ëndrra dhe fli si të gjithë njerëzit, sepse nëse ka ndonjë gjë që fillon të të pengojë të shkruash, ti nuk je shkrimtar dhe do të jesh në pikë të hallit derisa ta kuptosh. Nëse je shkrimtar, prapë do të jesh në pikë të hallit, por do të kesh arsye më të mira për këtë.

    Urimet më të mira dhe paç fat të mbarë!

    Përktheu: Granit Zela

    SHKRUAJ NJË PËRGJIGJE

    Ju lutem lini komentin tuaj!
    Ju lutemi shënoni emrin tuaj këtu

    Artikujt më të fundit

    KATEGORITË