– nga ditari i Martin Cukut –
Lexoni pjesën e tretë këtu: https://exlibris.al/stefan-capaliku-virusi-me-perndjeke-por-une-jam-ma-i-shpejte-pjesa-iii/
75. E morëm vesh vetëm dy orë ma vonë, kur hyni në dhomë një burrë i shkurtë me maskë e me kapuç infermieri, me një të gjatë po me maskë dhe me kapele polici. Jeni në karantinë, tha i shkurti. Keni ardhë prej Italie, tha i gjati. Po ku jemi këtu, guxova të pyes unë. Këtu jeni në spitalin psikiatrik të Vlorës. Nuk kishim ku t’ju çonim tjetër, prandaj ju kemi sistemuar këtu, si s’ka më mirë, tha i shkurti. Po kur do ta bahen analizat, guxova prapë unë. Ju duhet të rrini njëherë këtu për 14 ditë, mandej do ju çojmë në gjykatë për të marrë dënimin për kalim illegal kufiri dhe mandej, sa u takon analizave, shohim e bëjmë. Po Aminata, ajo zonja që kishim me vete? Aha, atë e kemi çuar nga pavioni i gocave, tha polici i gjatë.
76. Nevzat e kishte emnin i vetmi pacient në atë spital, ai që recitonte me za të naltë poezinë Anës lumenjve të Qemal Stafës. Mu më tingëllon si ndonjë përkthim i poezive të D’Annunzios, tha Don Tarcisio dhe i vu veshin Nevzatit. Ndërkaq, Abdelkabiri dhe Carixo rrinin në një cep të trembun. Unë e nxora Nevzatin mënjanë, i dhashë pak djathë nga ai me krypë i Abdelkabirit, dhe e pyeta sesi dilet prej këndej. Duhet pritë sa të vijë treni, tha Nevzati. Unë lëviz vetëm me tren, vazhdoi ai. Me tren?! Treni?! Boooo, çfarë ide gjeniale. Duhet provu treni. Nuk di pse kam idenë që vetëm treni funksionon në këtë vend.
77. Martin! Më thirri Abdelkabiri dhe më shtërngoi butë krahun. Ne s’mund të ikim prej këtu pa marrë me vete edhe Aminatën, shtoi ai dhe më shikoi me një palë sy të langshëm, si të kishin qenë të mbushun me lotë. Pashë dashuni në ata sy. Nuk di të them nëse ishte thjesht dashuni njerëzore apo prej atij llojit tjetër, por me randësi ishte që pashë dashuni. Po si ta kërkonim?! Ku ta gjenim Aminatën?! Kujt t’ia lypnim?! Mu kujtu baba i shkretë kur thoshte: Lype, s’ta japin; merre, se s’thonë gja. Don Tarcisio kërkoi t’ia përktheja shprehjen, por nuk kishte burrë nane. Kam hall mos m’i ka mbetë hatri.
78. Operacionin për çlirimin e Aminatës e thirrëm Covid-23, në kujtim të natës së 23 Marsit. Operacionin e udhëheq Nevzati, qe gabimisht pak ma sipër e quajtëm të marrë. Nevzati s’është aspak i marrë. Ai qenka shti si i marrë në kohën kur na pa neve brenda. Na ka pandehë për kontroll. Ai thjesht banon në spital, ngaqë ka lanë shpinë e vet në kumar. Nevzati iu bashkua grupit, mbasiqë dha idenë e mrekullueshme të arratisjes me tren. Nevzati i njeh të gjithë mashinistët e Vlorës. Njanit syresh i ka pasë fitu lokomotivën në kumar. Me lokomotivën e Nevzatit do nisena në drejtim të Fierit, mandej Rrogozhinës, Durrësit e deri sa të arrijmë në Tiranë.
79. Aminatën e gjetëm kollaj, sapo dolëm nga ana tjetër e godinës. E shkreta, rrinte ulë në një stol rrethu prej dy tipash, që dukeshin si personel mjeksor e që po i propozonin ta çonin në Itali. Ma qafderri prej tyne i premtonte edhe dokumenta pune, kurse ai ma pak qafderri i thoshte se mund të merrte edhe ndonjë shoqe me vete po deshi. Përpiqeshin të merreshin vesh në italisht. Aminata, kur dëgjonte emnin e Italisë, përpiqej tu bante me shenja se ajo prej andej sapo kishte ardhë. Atëherë u desh ndërhymja e rreptë e Nevzatit që të zgjidhej kjo punë. Aminata i futi sërish krahun Abdelkabirit. Tashma dukej sheshit se ata kishin ra në dashuni.
80. Pritëm që të mbaronte orari i lëvizjes së kambësorve dhe, tamam diku nga ora 2 e drekës, u nisëm kambadorazi për te lokomotiva. Nevzati na printe. Habitesha me entuziazmin dhe gatishmërinë e tij për të na ndihmu. Rrugës gjeta rastin ta pyes me marifet se për ku ishte nisë. Ai më tha, me një ton aspak miqsor, se kishte vendosë të na e jepte lokomotivën me qira. Ju kam miq, tha ai, prandaj do paguani vetëm naftën dhe mashinistin. Po të mos ishit miqtë e mi, do ju duhesh të paguanit edhe shefin e stacionit. O Zot, falemnderës! Për fatin tonë të mirë, lokomotivën nuk e gjetëm. Se kush e kishte marrë pesë minuta para se të arrinim ne. Me randësi asht që janë shinat, tha Calixto.
81. Diku mbas orës 6 mbasdite kemi arritë, pa i ra kujt në sy, deri te një katund që thirret Novoselë. Aty Don Tarcisio dha urdhën të ndalemi, të hamë darkë e të flemë. Për fat, na ka mbetë edhe do djathë nga ai i Abdelkabirit. Pak bukë e kemi vjedhë te spitali, kështu që s’ka ma mirë. Jemi lodhë, por do Zoti e nuk na kapin. Simbas një llogarie që ka ba Don Tarcisio, do na duhen edhe 4-5 ditë me sosë deri në Tiranë. Tamam sapo u shtrum me hangër, veç kur po na afrohen dy vllazën nga fshati Tre Vllazën, me një shishe raki. Le të pijmë, vëllezër, pas vendimit të sotëm në Bruksel për çeljen e negociatave të BE me Shqipërinë! Vetë Ministrja për Marrëdhëniet me Evropën e ka thanë sot se Shqipëria është në momentin më të mirë historik në raport me të ardhmen evropiane. Me rob shpije, të pijmë e të bëhemi bythë për shëndetin e saj!
82. Ata dy vllaznit nga fshati Tre Vllazën e pinin me dolli. S’kishte burrë nane të shkapej kollaj prej tyne. Njani syresh shkoi në fshat dhe solli edhe ca meze. Ullinj, për shembull. Tjetri, ma i madhi, e pyeti Don Tarcision se kë kishte në shpi. Askënd, tha Don Tarcisio, jam prift. E morëm vesh se je prift, o të qifja udhët, por po të pyesim se kë ke në shtëpi, që të ngremë dolli për ta, ngulmoi ai. Ja, ta ngremë për nënën! E ke nënën? E kam, tha Don Tarcisio, dhe e ngritëm të gjithë me fund për nanën e priftit. E njajta gja edhe për të atin, edhe pse Don Tarcisio nxitoi të thoshte që nuk e kishte babën. Pas priftit, në shenjë respekti u kthyen nga Aminata, e vetmja femën në atë livadh. Aminata tashti kishte pasë dyrnjanë e robve në shpi. Aq shumë rob, sa u bamë të gjithë mut me dolli…
83. U zgjum prej gjumi ndër do dhoma me tavane të naltë, si të ishim në sinagogë. Mesa duket, dikush na kish tërheqë zvarrë e na kish futë në shpinë e tre vllazënve. Duhet të ruhemi nga virusi, u ndëgju zani i një gruje, që e gërvishi napën e mëngjesit si të ishte me thikë. Unë gjendesha i shtrimë në dyshemenë prej dërrase të dhomës. Calixto gjithashtu. Vetëm Don Tarcisio flinte mbi të vetmin shtrat që kishte dhoma. E kishin respektu. Abdelkabirin me Aminatën nuk i shihja kund. Thu t’i kenë lanë në livadh të shkretët?! E ndërkohë që po mendoja këto, hyni në dhomë ajo gruja me zanin si thikë e me një shkop fshese në dorë. Dilni që aty! Dilni që aty, ju thashë! Ua këta! S’ju vjen turp, s’ju vjen! Pa dilni, dilni! Dhe e nxori me pahir çiftin nga ndënkrevati i Don Tarcisios. Duhet të ruhemi nga virusi, ju them! Dhe përplasi me aq të madhe derën, sa zgjoi nga gjumi edhe Dom Tarcision.
84. E enjte, 26 mars 2020. Nisëm rrugën shtigjeve, nga fshati Trevllazën, në kambë për në Bubullimë të Lushnjes. Kund nja 38 km. Nuk e di a mund të sosim nga darka. Ditë e ftohtë, e vrantë dhe me cikërrima shiu. Gjithashtu, nuk e di tamam si ndodhi, por diku në mes të rrugës na u shfaq prapë ajo biondja që patëm taku në Itali, ajo që mbeste shtatzanë sa herë që shkonte me pi kafe në milet. Du të rrëfehem, i tha ajo në italisht Don Tarcisios. Mirë, ia priti Don Tarcisio, dhe u kthy nga ne: uluni e më pritni për pesë minuta sa ta rrëfej zonjushën. Veç kur po të hidhet dhe të flasë vetë zonjusha: Jo Don! Të lutem. Nuk asht punë pesë minutash. Kishte me u dashtë e gjithë dita dhe nuk di a mund të mbarojmë nga darka. Atëbotë Don Tarcisio na la celularin e vet, sic u lihet fëmijve një lojë për me i habitë. Ndërkaq, vrisja mendjen se ku e kisha pa atë fëtyrë.
85. Ne s’na mbeti tjetër veç me pritë. Abdelkabiri me Aminatën dolën një gjiro andej nga mullarët, kurse unë me Calixton u ulëm të lexonim lajmet te celulari i Don Tarcisios. Calixto kishte ba përparime të mëdha në shqip, por jo deri në atë shkallë sa me kuptu se pse ishte rrëzu një natë ma parë qeveria e Albin Kurtit në Kosovë. Këtë s’e merrja vesh as unë që medemek dija shqip, e jo ma Calixto. Calixto mandej u interesu për parashikimin e motit dhe u mërzit shumë kur pa se edhe java në vijim kishte me qenë me mot të keq e temperatura të ulëta. E meqenëse Don Tarcisio po vononte në rrëfim, Calixto desh me ditë edhe për numrin e të prekunve nga Covid-19 këtu në Shqipni dhe numrin e viktimave. Kështu e ka kjo punë, tha Calixto, revolucioni do ketë edhe viktimat e veta.
86. Veç një tabelë andej matanë rrugës tregonte se ishim diku afër katundit Besnik i Madh. Pritëm sa u shkepëm. Kaq shumë paska pasë me i thanë ajo biondja Don Tarcisios, sa nuk di me ju diftu. Me sa dukej, Don Tarcisio s’e kishte ndër mend me ardhë. Dhe me të vertetë. Ai kishte nisë një fëmijë me një copë pusull dhe me një strajcë me ushqime dhe një shishe raki. Në atë pusull thuhej: Të dashtun. Këtu në fshatin Besnik i Madh ka shumë zonja që kërkojnë të rrëfehen. Detyra nuk më lejon që të mos u shërbej njerëzve. Mandej ndjehet edhe një zell i madh për t’u konvertu. Mbetem i juji, Tarcisio. Kështu, mbas ikjes së Don Tarcisios, Abdelkabiri, Aminata dhe Calixto janë shtërngu edhe ma shummë rreth meje. Nuk di si t’ua baj hallin.
87. Nuk di si ta ndjej veten mbas ikjes së Don Tarcisios, të braktisun apo të lehtësum. Ishin dy ndjesi të kundërta, por edhe jo fort. Abdelkabiri me Aminatën kishin fillu të ecnin gjithmonë e ma mbrapa e gjithmonë e ma ngjitë me njani-tjetrin. Me Calixton po e kuptoja kilometër mbas kilometri se nuk më lidhte thuajse asgja, përveç rrugës. S’e kisha imagjinu kaq të trishtë këtë kthim. Kishim kapërcye Lushnjën bashkë me do vende që më shtinin tmerrin, si Savër, Grabian, etj.[1] Në darkë vonë, ndoshta andej nga Kavaja, majë një kodre prej nga shihej deti e përtej detit mundeshe me imagjinu Italinë e gjorë, u çu një erë e fortë, e marrë, e ngrohtë, e përmblodhi gjithçka kisha përrreth o me njena-tjetren ose me vetveten. E në atë gjiratore të kuqërreme prej muzgut të bamë nga dielli në perëndim, pashë sesi u banë bashkë Abdelkabiri me Aminatën dhe fluturun si një zog i vetëm, elegant e mirënjohës, deri sa u zhdukën një Zot e di se nga…
88. Ma në fund, ndeshëm në një bamirës. Shoferi i makinës së plehut, që kalonte andej pari, qe një kavajas që e kisha pasë në ushtri. E njohëm menjëherë njani-tjetrin. Këtu tek ne është bërë më keq se në Itali, tha ai. S’keni bërë hiç mirë që keni ardhur, vazhdoi. Tash kapni ndonjë vend në rimorkio, se këtu në kabinë nuk mund t’ju fus. Asht pak pis, por s’kemi çka i bajmë. Hypëm të dy në makinën e plehut, që për çudi nuk mbante erë. Në fakt, e pata dëgju që në Itali se shenja e parë e sëmundjes ishte humbja e nuhatjes. Po nejse. Ai na jepte herë mbas here muhabet. Ne kaq shumë na dhimbnin kambët, sa do kishim qenë të knaqun me pasë hypë edhe në makinë të vdekunish, e jo ma të plehut. Calixto nxori prapë të lexonte Manualin e luftës gurreile të Fidel Castros, kurse unë vazhdova muhabetin me shokun e vjetër. Se i kishim fjalët ndryshe, atëhere kur rrëzuam komunizmin. Se ne kavajsit me ju shkodranët nuk ua sollëm demokracinë të tallen këta me ne. Do t’ju çoj krejt afër Tiranës. Në Kashar. Ma afër s’mundem. Kështu pakashumë dëgjova e më kaploi gjumi.
89. Veç kur zbritëm nga makina e plehut në Kashar, mbas gjithë atij gjumi të thellë, ra fjala për zhdukjen në mënyrë misterioze të Abdelkabirit dhe Aminatës. Calixto mbronte me vendosmëri tezën se ata nuk kanë humbë. Asgja nuk humbet, çdo gja transformohet, tha ai. Madje ai vazhdoi me mësimin tjetër të Materializmit Dialektik, në bazë të të cilit transformimi i atyne të dyve në një zog të vetëm, nuk na paska qenë rastësi, por domosdoshmëni. Dhe duke e trajtu thellësisht këtë temë, ne arritëm në dy pika kryesore: pika e parë, se domosdoshmëria e çan rrugën përmes rastësisë dhe, pika e dytë, nga ana e pasme e gardhit të Ministrisë së Jashtme, në Tiranë. Për hirë të së vërtetës, mua kjo pika e dytë më interesonte ma tepër. Kështu që lashë Calixton aty dhe u turra për nga rruga që do më çonte te shpija ime, në Shkodër.
90. E t’u nisa fluturim për Shkodër. Nuk e di nga më erdhi ai hov. Por ma së shumti mendoj se u hepova kur mu vu nga mbrapa një polic. Sepse, sapo u përqafa me Calixton e mora me dalë në xhade, buzë Lanës, më dolën përpara jo një, por dy policë. Një barkmadh dhe një barkpetë, që më kërkun lejen e ardhun në celularin tim nga numri 55155. Unë desha me folë e me i sqaru se nuk kam celular, por mandej i thashë vedit: futja vrapit se kush rri e merret me ta. Dhe kështu bana. Ia mbusha andej nga Ura e Tabakëve. Ai barkmadhi, si ma i shpejtë, m’u vu mbrapa. Dhe kështu, unë nuk e di se nga më erdhi ajo fuqi, por fillimisht ndjeva një zbraztësi në bark e mandej në gjoks, e mandej mu hapën krahët si të ishin penda pate dhe, tamam në majë të urës së gurtë, kur barkmadhi ende nuk ishte ngjitë, mu dha një hov, një e shtyme prej mbrapa, gja që s’kish ba kurrë vaki, e tu ngrita në ajër, si t’më kishin kapë shtatëqind dreqën, e fluturova. Tamam mbi selinë e PD më iku frika e mu duk vetja si dallëndyshe. O Zot! Të fluturosh, çfarë kënaqësie! Kurse mbi seli të PS erdhën e m’u kujtun vargjet e poezisë së famshme të Hilë Mosit ose të Daut Boriçit, nuk më kujtohet mirë, Shko dallëndyshe:
Udha e mbarë, se erdh prendvera,
shko dallendyshe tue fluturue,
prej Misirit n’dhena tjera
fusha e male tue kërkue;
n’Shqypni shko, pra, fluturim,
shko në Shkodër, n’gjytet tim!
91. Shyqyr që më kishte falë Zoti dallëndyshe mashkull. Kisha idenë se gjithmonë më kishte pëlqy një dallëndyshe me emnin Martin. Emni im më dukej se e bante shumë seksi një dallëndyshe. Këto pakashumë po mendoja, tek fluturoja për Fushë-Krujë. Vendi dukej i shkretë nga lart dhe kishte shumë pak insekte fluturuese për ushqim. Mesa dukej i kishin davaritë ca fabrika e çimentoje dhe furra gëlqereje të hapuna në mal. Fabrikat ngjanin si tokëza, kurse furrat e gëlqeres si të vrame lije në trup të malit. Desh iu afrova një çifti që kish dalë te oborri i shpisë së vet. Burri mbante në dorë një spatë. Por, jo. Mos u ban budallë, i thashë vetes, se me një dallëndyshe nuk vjen pranvera. Dhe u lëshova pikiadë në drejtim të Mamurrasit, si të isha dallëndyshja e parë. Pashë burra nëpër rrugë, shumë burra, dhe gati mu neverit zgjedhja. Vetëm dy femna, diku në një qoshe, që dukeshin të trembuna si të ishin zogj dallëndysheje. Por s’kishte gja ma shumë me pa, se aq. Në dalje të qytezës, dikush po shiste raki. Dy burra të tjerë u ndalën dhe e pyetën atë zotninë e parë për çmimin. U dëgju vetëm një ofshamë: Shtrenjtë! Shumë shtrenjtë… si me qenë qumësht dallëndysheje. Atëherë unë preka cicat e mia.
92. Muzgu i datës 31 Mars 2020 më zu diku matanë Lezhës. Tek fluturoja mbi Lezhë, mu kujtu një tjetër shok ushtrie. Ia dija madje edhe shpinë. Iu afrova nga sipër dhe e pashë. Ishte ai, Tuku. Ia njoha shpatullat e gjana dhe kryet shpatuk. Kishte lanë mustakë dhe ishte thinjë. Nanën e kishte gjallë. Ashtu të plakun e të bame garravaç te një stol në qoshe të oborrit. Rrinte vetëm dhe diçka pëshpëriste. Ndoshta lutej. E ç’më kapi një mall! Iu afrova edhe ma shumë dhe mbajta ekuilibrin mbi një tel teshash, tamam mbi krye të tij. Tuku po çante dru. Tuk, e thirra. Tuku çoi paksa kryet, më pa në sy dhe buzëqeshi. Nanë, thirri ai me të madhe, po vjen pranvera. Qe ku na erdh për vizitë edhe dallëndyshja e parë. Nana e vet mezi e çoi kryet e më hodhi një ledhatim si mikeshë e kahershme. Tuku vazhdoi me ça dru. Tuk! Jam Martini. Martin Cuku! A po kujtohesh? Martini që patëm ikë pa leje kur lunte futboll Flamurtari me Vllazninë. A të kujtohet çfarë gallate?! Tuku çoi edhe njëherë kryet dhe shikoi përreth. Nanë! Po çmendem nanë. Dëgjoj zane. Po më lun mendsh kjo mut karantine. Dhe çoi spatën për me i ra një trupi, kur tuni i saj erdh e u përplas tanë forcën për telin ku kisha vu kambët. E u çova vrik fluturim edhe një herë ashtu i turbullum. Fluturova edhe pak me të marruna mendsh e të vjella prej goditjes, derisa zuna strehë në Kukël, te shpija e poetit Dom Ndre Ukgjini.
93. Ka dy arsye që s’mund të hyj sot në Shkodër: e para, se ka çu Zoti borë, dhe e dyta, se sot asht 1 prilli, dita e rrenave. E ç’kuptim do kishte të dukej nëpër qytet një dallëndsyhe nëpër borë? Do tingëllonte absurde! Do thonin se asht rrenë. Nuk do ta besonte njeri as ekzistencën time. Nga ana tjetër, kam me e pasë ngusht edhe për ushqim sot. Gjithçka po mbulohet me të bardhë përreth meje. Hej more Zot! Nuk e kuptoj se çka ndodhi me mu që u shndërrova në zog, e aq ma tepër në dallëndyshe. Çka nuk të ban frika! Nuk asht tamam frika, frika ndaj një polici barkmadh. Unë mendoj se duhet të ketë qenë ma shumë marrja, turpi, sesa frika. Me ba gjithë atë rrugë në kambë nga Cinquantina e Italisë e deri në Tiranë, e aty mandej me dalë e me të kapë një polic prej Smukthinet, e me të futë me zori në Quarantina?! Po jo more zotni! Punë që s’bahet! Prandaj Zoti mëshirmadh më ktheu në zog. Falemnderës prej Tij! Por si i bahet tash për me u kthye prapë ashtu si isha? Domethanë, me u ba njeri?
94. Nuk prita me i dhanë përgjigje pyetjes sesi mund të bahesha prapë njeri, por, ashtu dallëndyshë siç isha, pa pritë të shkrihej bora dhe me krahë akull prej të ftohtit, u lëshova vrik e për Shkodër. Në atë vend që e njoh përmendësh si zog e si njeri. Ja, qe edhe rrugica ime. Dera e oborrit. Mbas saj një shteg i ngushtë, i shtrum në kalldram. Anash lule. Paskan çelë vjollcat, zymbylat, sh’jozefat, narcizet, tulipanat, e përtej mbi bar edhe luledelet. Edhe pak e drita e Zotit po mekej. Iu afrova dritares së dhomës së ndenjes e u mbështeta te hekurat e saj. Atje mbrendë im bir i ulun para një kompjuteri, në ekranin e të cilit dukej një fëtyrë gruje, që thërriste me të madhe se si krijohen shprehitë për ruajtjen e mjedisit. Duhej të ishte mësusja e matematikës. Im bir, sallaks, përpiqej të mbante shënime mbi një fletore dhe në dorën e djathtë, poshtë kompjuterit, kishte celularin. Ime shoqe shihej si siluetë në fund, te kandi i gatimit. Me siguri që po bante supen e vet me barishte. Të kërcisja me sqep mbi xham e t’i thoja djalit se jam baba, më erdhi zor. Mandej, nuk dija edhe si do sillej ime shoqe kur të merrte vesh se kam ardhë direkt e nga Italia, prandaj, ik i thashë vetes. Puthi të dy me sy, ruj distancën sociale, dhe shko e struku diku, në pritje të kohnave ma të mira…
Fund
/©/stefan
/çapaliku/tiranë/mars/2020/
[1] Vende internimesh në kohën e komunizmit.
