Përktheu nga origjinali Orgeta Gjini
S’ma do mendja se do hidheni përpjetë kur të lexoni këto rreshta të shkruara nga një kafshë. Kipling e jo vetëm, kanë vërtetuar se kafshët janë në gjendje të shprehen me një anglishte fitimprurëse dhe sot, s’botohet më asnjë revistë pa përfshirë të paktën një tregim me kafshë, veç të përmuajshmeve të vjetra, të cilat stampojnë ende fotografi të Brajanit e tmerrit të Mont Pelée.
Në këto faqe, s’do të gjeni letërsi sqimatare si ajo e librave të xhunglës, me diskutime mes Bearos, ariut, Snakut, gjarprit apo Tamanut, tigrit. S’mund të pretendohet diskurs virtuoz nga një qen i verdhë i cili e kaloi pjesën më të madhe të jetës në një apartament modest njujorkez, duke fjetur në një cep, mbi një fund të vjetër sateni (atë të cilin e zonja njollosi me verë, te banketi i zonjës Doker).
Linda këlysh i verdhë. S’dihet data, vendi, pesha e as prejardhja. Kujtimi im i parë është një grua e vjetër që më mbante në shportë në Broduej, në rrugën Njëzetetre, e cila përpiqej të më shiste te një zonjë e shëndoshë. Plaka s’pushonte, betohej që isha racë e pastër foksterier-pomeranian-hambletonian i kuq irlandez-koçinkinez-Stoke-Pogis. Mes mostrave të fanellatës me riga në çantën e saj, zonja e shëndoshë kërkoi pesë dollarë e u dorëzua. Që nga ai çast u bëra qenush, këlyshi i vogël i mamit. Më thuaj pak, kushdo qofsh, ty s’të ka ndodhur kurrë që një grua që peshon dyqind kile, me frymën që i mban era djathë Camembert dhe Peau d’Espagne, të të hedhë përpjetë e të të shpojë me hundë, të të flasë me zërin e Emma Eames: oh, oohhh, vogëlush, shpirtush, bebush, zemërush?
Nga një qenush i verdhë me prejardhje të shquar u bëra dobiç anonim, që dukesha si kryqëzimi i maces Andora me një arkë me limonë. Por zonja ime s’tundej. Sipas saj, këlyshët e dikurshëm që Noe futi në arkë ishin degë farefisnore e stërgjyshërve të mi. U deshën dy policë që ta ndalonin të më fuste në konkursin e qenve detektivë siberianë që u mbajt në kopshtin e sheshit Medison.
Tani, dy fjalë për apartamentin. Qe një shtëpi e zakonshme në Nju Jork: hyrja shtruar me mermer dhe nga kati i parë e sipër, me gurë kalldrëmi. Apartamenti ynë ndodhej në katin e tretë. Pronarja ime e kish marrë të pamobiluar dhe solli vetë disa gjëra, si: divane antikë me susta të vitit 1903, kromolitografi me vaj gejshe nga një çajtore në Harlem, dru kauçuku dhe burrin.
Vura re Siriusin! Ja një dykëmbësh për të cilin më vinte keq. Një burrë i vogël, me flokë ngjyrë rëre e me mustaqe si të miat. I nënshtruar? Epo, si të thuash, zonja kish punuar për atë ditë. Lante pjatat, dëgjonte kur ajo fliste për gjërat e lira e të vjetra që varte në tel zonja e katit të dytë, ajo me peliçe me lëkurë ketri. Çdo mbrëmje, kur hante darkë, e detyronte të shoqin të më nxirrte shëtitje.
Po ta dinin burrat si e kalojnë kohën gratë kur janë vetëm, s’do të martoheshin kurrë. Romanca nga Laura Lin Xhibi, biskota, masazh me krem bajamesh prapa qafës, enë të palara, gjysmë ore thashetheme me akullshitësin, një sy letrave të vjetra, nja dy turshi, dy shishe mjaltë, një orë duke përgjuar apartamentin përballë nga vrima e dritares, kaq dihen. Njëzet minuta para se ai të mbërrijë, rregullon shtëpinë, kap flokët e nxjerr gjithë qëndismat për një blof dhjetëminutësh.
Bëja jetë qeni në atë apartament. Kaloja thuajse gjithë ditën atje, në qoshen time, duke parë atë trashaluqen teksa vriste kohën. Herë-herë dremisja e më pëlqente të ëndërroja sikur ndiqja mace nëpër bodrume, i zgërdhija dhëmbët zonjave të moshuara me dorashka të zeza, si bën çdo qen. Pastaj, ajo do të më hidhej përsipër me ato lajkat jargavitëse e do më puthte në hundë. Ç’mund të bëja? Qentë s’i hanë hudhrat.
Vuaja për Habin, s’e imagjinoni dot sa shumë! Ngjanim aq shumë saqë edhe njerëzit e kuptonin kur na shihnin bashkë. Për këtë arsye, shmangëm rrugën ku kalonte taksia e zezë e Morganës e nisëm të ngjiteshim në grumbujt e borës së fundit të atij dhjetori, në rrugët e banuara nga njerëz së shtresës së mesme.
Po shëtisnim njëherë dhe unë përpiqesha të dukesha si një San Bernard i klasit të parë ndërsa plaku hiqej sikur s’donte të vriste muzikanten që rastësisht po luante marshin martesor të Mendelsonit. Ngrita sytë e i fola, në mënyrën time:
– Ç’e ke atë pamje të thartuar, o karkalec plak? Ajo as të puth, as të ul në prehër e as të detyron të dëgjosh biseda që do ta bënin librin e një komedie muzikore të tingëllonte si parimet e Epiktetit. Duhet të ndihesh mirënjohës që s’je qen. Gëzohu, dhëndër, e lëri pas hallet.
Fatkeqësia martesore më pa me zgjuarsinë e një qeni.
– Hë mo, qen i mirë, – m’u drejtua. – Duket sikur do të flasësh. Çfarë ka, qenush?
Dëgjo se ç’them! E si mund të flasësh ti!
Por sigurisht, s’kishte si ta kuptonte. Njerëzit s’i kuptojnë bisedat e kafshëve. Vetëm nëpër romane, tregime, qentë e njerëzit gjejnë terrenin e përbashkët të ligjërimit.
Tek apartamenti përballë jetonte një zonjë me një terrier të zi në të kuqërremë. I shoqi e lidhte dhe e nxirrte shëtitje çdo darkë. Kur kthehej në shtëpi, gjithnjë fërshëllente i gëzuar. Një ditë prekëm hundët me terrierin dhe i kërkova shpjegim.
– Dëgjo këtu ti, bishtpërdredhur, – iu drejtova, – ti e di mirë që s’është në natyrën e një burri të vërtetë t’i bëjë lojëra një qeni në publik. Nga gjithë ç’më kanë parë sytë, të lidhur pas zinxhirit të një qeni, duan të marrin me shqelma këdo që i sheh. Ama shefi yt kthehet në shtëpi gazmor e i rëndë, si prestigjiator amator kur i del mirë marifeti me vezën. Si e ka hallin? E mos më thuaj që i pëlqen.
– Atij? – ma ktheu terrieri. – Ai përdor ilaçin e vërtetë të natyrës. Dehet. Kur dalim, është i ndrojtur si ai te avullorja që do të luajë pesëkatësh kur të tjerët nxjerrin letrat e pokerit. Por pasi kalojmë nëpër katër birrari, s’i intereson nëse në fund të zinxhirit ndodhet një qen apo një mustak. Kam humbur pesë centimetra bisht në përpjekje për të kaluar mes dyerve prej xhami që përplasen.
Terrieri më zbuloi një pistë të cilën e nuhata e nisa ta ndiqja.
Një mbrëmje rreth orës gjashtë, zonja e urdhëroi të tundej vendit e të shpinte Dashurinë të merrte ozon. Po, kështu quhem, Dashuri, edhe pse e mbajta të fshehtë deri më tani. Terrieri kafe-zi quhej Cicërimë, më keq se unë. Sidoqoftë, Dashuri është emërtim kanoçeje, ngjitur në bishtin e dinjitetit të dikujt.
Në një vend të qetë, në një rrugë të sigurt, tërhoqa litarin e kujdestarit përpara një bari të këndshëm, luksoz. Kërceva përpara dhe po gërvishtja derën. Më pas, nisa të kuis si qen i tensionuar, i cili njoftonte familjen, që Alisia e vogël kish rënë në ujë duke mbledhur zambakë në përrua.
– Shiko, shiko, – u habit plaku duke u ngërdheshur. – Mos më thënçin në emër nëse ky djalë shafran përzier me limonadë s’më fton të pimë diçka. Pa prit pak, sa lëkurë këpuce kam kursyer duke mbajtur këmbën në mbështetëse? Besoj se…
Ia dola. U ul e mori uiski të ngrohtë. Përreth një orë, trafiku qe rënduar nga skocezët. I qëndroja përbri duke thirrur me bisht kamerierin dhe haja drekën falas, e cila s’i afrohej asaj të mamasë në shtëpi, pavarësisht se ushqimet i merrte të zgjedhura e i përgatiste tetë minuta para se të vinte babi.
Pasi gjithë produktet e Skocisë mbaruan, veç bukës së thekrës, plaku më zgjidhi nga këmbëza e tavolinës e më nxori jashtë si bën peshkatari me salmonin. Pastaj më hoqi qaforen dhe e vërviti në rrugë.
– I shkreti qen, – tha, – qen i mirë. Ajo s’do të të puthë më. Sa turp! Ik, qen i dashur, vrapo në rrugë, ji i lumtur!
Por unë s’doja të largohesha. Hidhesha e kërceja nëpër këmbët e plakut, i lumtur sa më s’ka.
– Dëgjomë pak, kokë-plesht, – iu drejtova. – Ti hajdut vezësh e lepujsh, ti që vetëm di të lehësh, vallë s’e kupton që s’dua të largohem prej teje? S’e kupton që jemi të dy të humbur në pyll dhe zonja është xhaxhi i keq që të ndjek me peshqirin e enëve në dorë, ndërsa mua me instekticidin dhe fjongon rozë që do të ma lidhë te bishti? Të mos mendojmë gjatë e le të jemi shokë përgjithmonë.
Ndoshta do të thoni që s’më kuptoi. Ndoshta vërtet ashtu ngjau. Por mbase pati të drejtë për uiskin e për një çast, ngriu. Po mendohej.
– Dëgjo, qen, – m’u kthye më në fund. – Në këtë tokë s’jetojmë më shumë se dymbëdhjetë jetë dhe shumë pak prej nesh do të ekzistojnë pas treqind vjetësh. Mallkuar qofsha nëse kthehem tek ajo grua! Kjo vlen edhe për ty. Gjashtëdhjetë me një, plaku i vjetër fiton një qen race.
S’kisha zinxhir por u lidha pas zotërisë tim në rrugën drejt tragetit të rrugës njëzetetre. Macet gjatë rrugës, u gëzoheshin kthetrave të mprehta.
Pasi mbërritëm në Xhersi, zotëria iu drejtua një tipi që po hante simite:
– Unë dhe qenushi do të shkojmë te Malet Shkëmbore.
Por çka më gëzoi më shumë, ishte çasti kur plakushi më kapi për veshësh derisa kuisa e më tha:
– E di si do të të quaj ty kokë-majmun, bishtmi, bojë-squfur i vogël?
Mendja më shkoi “Dashuri” dhe rënkova i brengosur.
– Do të të quaj “Pit”, – më tha zotëria. Edhe pesë bishta po të kisha, s’do të më mjaftonin për t’i tundur nga kënaqësia që ndjeva.
