Përktheu nga origjinali Krist Guralumi
Mesnat’ e zymtë ajo qe, përmbi libra i përhumbur,
Rraskapitur e përgjumur, tek shfletoja unë me nge,
Fletët zverdhur kohës, papritur në sfond seç vura re,
Si prej çukitjes një tingull të zbehtë, mbi portën e rëndë trokitje e lehtë,
Odën e fjetur befas trazoi, mendimi në kokën time vegoi:
“Ndoshta dikush troket në derë, ndodhi e vogël, e pavlerë.”
Kthjelltësisht kujtoj se ajo natë, natë Dhjetori qe, e hidhët, e acartë,
Çdo thëngjill që mbi vatër jepte shpirt, përdhe bënte hije si prej një fantazme të përhirt’.
Përgjërueshëm prisja të mbërrinte agimi, më kot isha rrekur mes librash për orë,
Ngushëllim të gjeja, ilaç për dhimbjen e padurueshme të humbjes, humbjes së vashës time Lenorë.
Vashëz e rrallë, rrëzëllitëse, me emër ëngjëllor,
Pa kthim për mua e humbur, e bukura, e mira Lenorë!
Perdet e mëndafshta, të purpurtra, të trishta,
Për tmerrin tim të paprovuar nisën të fëshfërijnë,
Shpirtin tim të brishtë mbushën me drithërimë,
Sa mes rrahjesh të shpeshta të zemrës me ngulm i thoja vetes:
“Dikush kërkon të hyjë, troket e troket në derë,
Ndonjë vizitor i mardhur e i mjerë, ndodhi e vogël, e pavlerë”.
Brenda vetes mblodha forcat, ngurrimin shporra,
Drejt portës mora, edhe fola: “Zonjë a zotëri, që përjashta rri,
Për këtë vonesë kërkoj ndjesë, por e lehta juaja trokitje,
Më zuri në dremitje, lipsej trokitur dy, tri herë,
Mbi të rëndën derë, që prej gjumit të përmendesha, kah jush të kthehesha.”
Llozin çel, shtangem kur në derë, s’më priste veç errësirë, zbrazëti e pavlerë.
Me sytë ngulur në vizitorin terr, mbeta i përhumbur e plot tmerr,
Mes frikës e dyshimesh të errëta, vegime të rralla më mbërthyen nën kthetra,
Por në të atillë heshtje s’guxon të ngjizet më e varfra fjalë, stoikja nuk bëhet hiç e gjallë.
Të ngrirat buzë veç një emër të belbëzonin mundën, ky emër qe Lenorë,
Kaq arrita mes heshtjes së paepur të pëshpëris, kur papritur emri Lenorë u dëgjua sërish,
Ishte veç një jehonë e pavlerë, vetëm kaq, asgjë tjetër s’mund të ish’.
Kthehem në qoshkun tim, me shpirt të përzhitur,
Kur sakaq, më zhurmshëm se më parë, dëgjoj të trokitur.
“Me siguri,” vetes i thashë, “pas dritares diçka po ndodh,
Të shkoj të shoh, tisin e misterit t’ia zhvesh kësaj nate, më veten mos lodh.
Në ka ndonjë fshehtësi, duhet shkoqitur me siguri,
Ndonëse s’mund të jetë veçse lojë e dimërores erë, një e vërtetë kjo e thjeshtё, e pavlerë.”
Grilën e dritares pakëz hapa, aty në çast krejt u shtanga,
Madhërisht një korb fisnik, zhurmshëm në odë futet vrik.
Si prej lashtësisë së lavdishme ardhur, me të fismet vlera mbarsur,
Me qëndrim prej zotnie të lartë, qëndroi mbi kryet e Athinasë mendjeartë,
Busti i Athinasë përmbi portë, shpendit misterioz iu bë fron i fortë,
Aty gjet’ ai prehje, atë mbrëmje të ftohtë.
Pendëziu kur në odën time zu’ vend, trishtimin e ktheu në shend,
Pamja e tij e rëndë e funebre habitshëm më zbaviste,
Më shtyu ta pyesja: “O ti qënie e mistershme, ndonëse nga pupla mbulohesh,
Frikacak aspak nuk dukesh, në këtë natë të zymtë, si prej botëve të tejjetshme,
Më përngjan se udhëton, si prej vet’ mbretërisë së të tmerrshmit Pluton,
Guxoj të pyes, emrin si ta thon’?” sakaq shpendi trim, u gjegj “Pa kthim”.
E tillë mrekulli, s’do prisja kurrë të më kish’ bërë vaki,
Ndonëse përgjigjia e tij pak ose aspak kuptim kishte,
Kjo pamje e ngjarje, çudi e padëgjuar ishte!
E kujt mund t’i kish’ bërë vaki ndonjëherë,
Në mesnatë një korb që flet t’i qëndrojë mbi derë,
Shpend mistik, i hijshëm, trim, që veten e quan “Pa Kthim”?!
Asgjë tjetër s’dinte të thoshte ky korb mistik,
Mbi kryet e Athinasë, tani qëndronte i heshtur e stoik,
As majën e pendës vendit s’luante, në kokë ndoshta diç bluante.
Trishtimi sërish më kaploi, në mendje kjo më shkoi:
“Sa miq prej jetës time u larguan, ndoshta dhe ky zog trim,
Që nesër andej nga erdhi do kthehet, por aty zogu foli “Pa kthim”.
Shtangur nga kjo përgjigje, rishtazi dalë prej të ziut sqep,
Nisa të mejtoj mbi ato shtigje, fatalisht prej nga buronte ajo frazë e shkret’,
“Veç këtë frazë të zymtë do ketë mësuar ky shpend misterioz,
Prej zotnisë së tij të dëshpëruar e nervoz,
I përndjekur nga humbjet e mjerimet më të ethshme, zhytur në pikëllim do ketë jetuar,
Pa kthim, pa kthim, parreshtur ka mërmëritur, kafshëza prej tij veç kaq ka mësuar.”
Kështu thellohesha në mendime, hamendje, përsiatje e vegime,
Rrekesha të qëmtoja të vërtetën, nën vëzhgimin e syve zhbirues,
Të korbit që mbi kryet e perëndeshës, vazhdonte të qëndronte diktues,
Thellë në zemrën time vështrimi i tij depërtonte, teksa unë qëndroja mbështetur,
Mbi jastëkun e kadifenjtë, ku dikur mbështetej ajo dorë e shtrenjtë,
E Lenorës së bukur, pa kthim e humbur.
Në atë kohë në odë ajri po rëndohej pak nga pak,
Një aromë e këndshme temjani nisi të përhapej në çdo cak,
Thua se vetë engjëjt e Zotit kishin zbritur aty për mua,
Në zemër një shpresë e madhe për harresë sakaq mu zgjua,
Hyjnorja po më grishte dhimbjen e humbjes prej mendjes ta fshi’,
Kur “Pa kthim” për dreq mërmëriti sërish ai shpend i zi.
“Ti profet!” iu ktheva shpendit me thagmë, “Ç’dreqin je ti, zog a xhind?
Vallë qoftëlargu të pruri tek unë? Ndoshta të solli ndonjë stuhi, po kjo s’më bind.
Vetmitar ti e sypatrembur, bën mahi edhe çudi, në këtë shkreti, ku i mjeri unë rri,
Strofull e magjepsur, e mallkuar e djallosur, ku heq zvarrë un’ jetën time,
Për çdo ditë gëlltis mundime, a do ketë vallë kthim, për paqen e shpirtit tim?
Tregomë të lutem, të gjej shpëtim!” Por ai sërish u gjegj: “Pa kthim, pa kthim.”
“Ti profet, zog a xhind, për atë qiell të amshuar, për atë Zot që adhurojmë,
Foli dhe një herë këtij shpirti të munduar, prej dhimbjes madhe robëruar,
Vallë Edeni, kopsht i bekuar, në gji të tij ruan për mua të fundmin shpëtim,
Vashëzën fisnike me emrin Lenorë, i vetmi kuptim për shpirtin tim të gjorë,
Tregomë korb, vërtet e kam humbur pa kthim? Lenorën time, shpirtin tim?
Tregomë o vizitor trim!”, E sërish ai tha, thjesht “pa kthim”.
“Me kaq i japim fund bisedës tonë!” brita unë me tërsëllëmë,
“Shporru që këtej zog i tmerrshëm, si gjatë vend mbi portë ke zënë,
Ktheju botës prej nga erdhe, qoftë mbretëri e Plutonit a stuhi funebre,
Mos lër pas as më të voglën pendë të zezë, prej teje gjurmë të mos mbesë,
Qënie gënjeshtare e pacip’, larg prej zemrës time ik, fluturo tej kësaj ode,
Me prezencën tënde më lodhe, dua vetmi!” Si përherë u gjegj “Pa kthim”.
Dhe korbi kurrë nuk u largua, në fluturim kurrë s’u lëshua,
Në odën time mbet’ përjet, mbi kryet e Athinasë, stoik si mbret,
Në fronin hyjnor qëndroi, mbi derë, odën ktheu në skëterrë,
Me sytë e një demoni ëndërrimtar, që çdo shpirt e kthen në varr,
Nën ndriçimin e shandanit, mbi parketin e vjetër bënte hije,
Në atë hije makabre, pa kthim, për tmerr pa kthim, mbet’ mbërthyer shpirti im!…
