‒ Këtë histori ma ka treguar një burrë nga Mokra, ‒ vazhdoi im gjysh. ‒ Duhet të ketë ndodhur në ato fshatrat mbi Mokër, por unë nuk e mbaj mend tani se nga më tha se ishte tamam ai që ma tregoi. Ndoshta nuk ishte nga Mokra fare, por mua m’u duk se tha ashtu. U ndodhëm rastësisht bashkë në një shtëpi të braktisur, nga ato të muhaxhirëve, që tani shërbejnë apostafat për njerëzit që i zë nata në udhë. Ata që kishin qenë natën para nesh, duhet të qenë esnafë se na kishin lënë një krahë dru pa djegur.
Dhe zjarr bëmë shpejt. Hëngrëm bukën që patëm dhe po rrinim. Dhoma qe e errët, ndriçonte vetëm zjarri në oxhak. Po flisnim se ç’hall na pati nxjerr nga shtëpia, kur qëlloi që na u avit një flutur e madhe në dhomë, që e ndillte drita dhe që unë desha ta vras.
‒Mooooos! ‒ klithi mokrari. ‒ Pafsha të gjithë shenjtorët, mos e bëj!
Unë e vështrova me habi.
‒Thjesht një flutur është, ‒ thashë, ‒ që s’po na lë të flasim rehat.
‒ Jo, atë s’e dimë as ti as unë çfarë është, ‒ ma ktheu.
Dhe mokrari zuri të tregonte historinë e një djali, që një natë me shi, erë dhe rrufe, i qe shfaqur brenda dhomës një flutur e madhe sa pëllëmba e dorës – nga ato që duket sikur kanë sy në flatra, dhe i vërtitej vërdallë llambës me vajguri. Dhe ky qenkësh afruar, i paska rënë me pëllëmbë, mirëpo flutura paska lëshuar një rënkim si klithmë njeriu dhe pati dhënë shpirt në dysheme. Djali qe vetëm në shtëpi se qe jetim, ndaj s’kishte kë të thërriste tjetër.
I penduar deshi të merrte llambën, të shikonte fluturën nëse pati dhënë shpirt, por krahu nuk i lëvizte. I qe paralizuar si me magji. I trembur, ky pati kënduar nja dy këngë ungjilli, që ia pati mësuar nëna, këngë pendese dhe lutjeje, pastaj kishte rënë të flinte, me shpresën se kjo gjendje do i kalonte.
Por në mëngjes, krahun nuk mundi ta lëvizte që nuk mundi. I bëhej sikur ia kishin mbërthyer me morsetë hekuri.
I dëshpëruar vendosi të kërkonte ndihmë te murgu Zorad, që jetonte në Manastirin e Gurit, dy sahat rrugë më larg nga fshati ku jetonte. Murgun e gjeti në oborrin e manastirit të vjetër, duke krasitur trëndafila. Zoradi nuk e la të fliste. Ai i dinte të gjitha. E dinte edhe pse kishte ardhur djali, ndaj pa e lejuar të afrohet mirë i tha:
‒ Je penduar që e vrave?
‒Shumë, ‒ tha djali gati në të shkrehur në vaj,‒ aq sa jam gati të bëj gjithçka për të ndrequr gabimin tim.
Atëherë murgu e urdhëroi ta ndiqte. Djali, që quhej Silorad, vajti pas dhe të dy u futën brenda në manastir. Pastaj ndoqën një kthinë të errët dhe dolën në një dhomë që kishte vetëm një dritare me qelqet ngjyrë vjollcë dhe blu. Murgu bëri kryqin dhe i tregoi një libër të madh që ishte sa madhësia e një tryeze buke. Dhe kërkoi në të emrin e të ardhurit.
‒ Çne emri im aty?! ‒ tha djali i çuditur.
‒ Të gjithë banorët e fshatit e kanë emrin këtu, ja ku je edhe ti,‒ u gjegj murgu dhe i tregoi faqen e librit ku qe emri i tij. ‒ Ja moti i lindjes sate, ‒ i dëfteu, ‒ ja dita e vdekjes së babait, ja e nënës. ‒ Të gjitha këto qenë të paraqitura me vizatime grafike të bëra me laps plumbi. Në fund të çdo ndodhie, qe vula e unazës së shenjtë që mbante Zoradi në dorë, si drejtues i manastirit.
‒ Ja, ‒ tha, ‒ më poshtë, grafika e një fluture që duhet ta kem shënuar para një jave, këtu qëndron mëkati yt i rëndë. Tani të shohim se ç’duhet të bësh që të lash mëkatin. Dhe murgu këmbeu faqen e librit. Mirëpo faqja tjetër qe bosh.
‒ Këtu nuk paska gjë,‒ tha murgu, ‒ sepse, si duket, nuk kam parë më vegime të reja për ty.
‒ Po tani , ‒ pyeti i dëshpëruar djali, ‒ si t’ia bëj?
‒ Tani duhet të kërkosh eremitin, që rri në Shpellën e Kokutës, vetëm ai mund të të tregojë të vërtetën, se si të veprosh për të larë mëkatin dhe të ndreqësh krahun. Ndoshta ai e ka gjetur lumturinë dhe paqen dhe të tregon edhe ty.
Siloradi u nis, kaloi Malin e lartë të Valironishtit, ledhet e mëdha të Pesëgegës dhe u ndal. Qe vapë e madhe dhe dëgjohej kënga e gjinkallës.
Nga i nxehti i padurueshëm, Siloradi ra në një krua. Aty piu ujë dhe e mori një gjumë i rëndë. Fjeti aq shumë, sa nuk e dinte sa kohë kishte kaluar kur u zgjua. Veçse pa se nuk qe më në krua, por brenda një shpelle. E trembi vetëm hija e një njeriu që po afrohej me një pishë të ndezur.
‒ Ky do jetë eremiti i shenjtë, ‒ tha,‒ po ky duhet të jetë, por unë nuk e mbaj mend si erdha gjer këtu.
Dhe vërtet murgu u prezantua si eremiti i Shpellës së Kokutës.
‒ Si përfundova unë këtu? – tha Siloradi.
‒ Të gjeta te Kroi i Turtullit, të rrëzuar në njërin krah, ‒ u përgjigj murgu, ‒ si duket e kishe zënë krahun keq dhe e ke thyer. Ndaj ta fashova.
‒ Jo, ‒ tha burri, ‒ ai m’u sëmur fill pas asaj nate kur vrava një flutur të madhe brenda shtëpisë sime.
‒Ashtu ë? Shih-shih! ‒ u çudit eremiti.
‒ Pastaj shkova te murgu Zorad, i cili më tregoi librin e shenjtë të jetës, por as atje nuk kishte gjë. Ndaj ai më nisi të të takoja ty, për të mësuar marifetin që do më falë mëkatin e rëndë.
‒ Ti ke takuar Zoradin dhe ke parë librin e shenjtë? ‒ pyeti i çuditur eremiti, dhe ra në gjunjë dhe zuri të bëjë kryqin.
‒ Kjo nuk ka mundësi, ‒ tha, ‒ sepse askush nuk e di se ku ndodhet libri i shenjtë i jetëve dhe Zoradi tanimë duhet të ketë vdekur, sepse kam kohë që në qiell, shikoj një yll të ri, që shkëlqen ndryshe nga të tjerët, afër Yllit të Madh të Veriut. Dhe mendoja se qe shëmbëlltyra e Zoradit të shenjtë, që gjithë jetën ia kushtoi Zotit tonë të lavdishëm.
Por Siloradi këmbënguli se Zoradi qe gjallë, qe i plakur, por prapë mbahej mirë.
Atëherë eremiti i tha se faqja që qëndronte bosh në libër, duhej të qe lënë enkas. Kjo u kishte ndodhur edhe të tjerëve që, kur kishin bërë një mëkat të madh, i shenjti Zorad, por edhe paraardhësi i tij Zadeli, që linin të shkruar simbole misterioze të para si vegime, me sa duket nuk mundeshin të parashikonin dot më tepër, se çfarë duhet të bënin këta fatkeq. Ose ata mendonin se këta njerëz duhet ta gjenin vetë udhën për larjen e mëkatit, ndaj nuk shkruanin asgjë.
Eremiti i tha burrit se i takonte atij ta lante mëkatin që pati bërë, pa ndihmën e librit të shenjtë. Dhe të dy u përshëndetën.
Duke u kthyer në fshat, djali e ndau mendjen që të bëhej murg. Kështu, duke iu lutur përditë perëndisë, do mund të lante mëkatin dhe paraliza do t’i largohej nga trupi. Dhe shkoi te Zoradi i shenjtë. I tregoi ato që kish folur me eremitin, por i tha se tani pati vendosur që pjesën tjetër ta kalonte si murg në shtëpinë e zotit, me shpresën se do ta zbuste zemërimin e perëndisë, që e dënoi.
Dhe kaluan kështu mjaft ditë. Zoradi i mësoi djalit punët e lutjes, punët e manastirit. Dhe vetëm kur u bind se të dhënat e tij si murg qenë shumë të mira, i mësoi të pinte një lëng që përgatitej nga një bimë e rrallë mjedre, e cila të krijonte vegime. Dhe sa herë pinte nga ajo, duhet të shkonte te dhoma e errët, kur Zoradi të mos qe më, dhe të shënonte në librin e madh çfarë shikonte.
Një ditë Zoradi vdiq. Dhe punët e manastirit i mori në dorë Siloradi, që tashmë qe bërë burrë. Një ditë, teksa po pinte shurupin e mjedrës, ai pa një vegim të çuditshëm. Pa një vend ku bëhej një luftë e madhe dhe pa një foshnjë që vdiq në duart e nënës së vet. Shpirti iu bë flutur, si ajo që pati vrarë dhe fluturoi lart në qiell. Burri po e sfiliste veten, por donte që atë ëndërr ta shikonte gjer në fund. Dhe pastaj shpirti i fëmijës, i bërë flutur, fluturoi në hapësirat e pamata të botës. Kaloi malet e mëdha të mbuluara nga bora, kaloi luginat e gjelbra me pisha, kaloi kreshta me shkëmbinj të ashpër, e më në fund, u ndal në një krua me ujë të ftohtë. U ul të pijë, por krahët i kishte të dobët nga lodhja dhe ra brenda pellgut të kroit, ku rrezikonte të mbytej. Atëherë kur ëndrra po shkonte drejt fundit dhe flutura po mbytej, burri pa një dorë që u zhyt brenda pellgut dhe e nxori me kujdes lart, e vendosi në lastarin e një rrushi të egër dhe e la të thahej në diell.
Siloradi pastaj doli nga kllapia dhe qe i bindur se ëndrra qe çelësi për të larë mëkatin e madh. Kështu fshehu librin e shenjtë poshtë gurit të madh të altarit, kyçi manastirin dhe u nis të kërkonte një flutur pranë një burimi. Shëtiti krua më krua, por nuk gjeti asnjë të tillë. U lodh e u dëshpërua sa më s’ka, gjersa kur po rrinte në një hije arre, dëgjoi një zë që thërriste në pyll. Burri u fut brenda pyllit dhe pa se një fëmijë po kërkonte ndihmë për shokun që po mbytej në një liqen të vogël. Siloradi mbërriti në kohë dhe pa e gjykuar se ishte vetëm me një krah u hodh të shpëtonte fëmijën që qe në rrezik dhe e nxori lart, sepse fëmija qe i lehtë. Sapo fëmija mori thellë frymë, ai ndjeu fuqinë ti kthehej në krahun që e kishte pasur të paralizuar.
Kështu doli nga uji, bashkë me fëmijën dhe pastaj i qortoi rëndë të dy, por ata nuk flisnin. Gjersa fryu një erë e fortë dhe i mori imazhet e tyre si të qenë krijuar me petale trëndafili. Burri i çuditur, por edhe i lumtur u ul në tokë dhe falënderoi perëndinë që i ktheu forcën e krahut. Pastaj u nis drejt manastirit, të plotësonte faqen e librit të shenjtë që ishte bosh. Dhe pasi mbërriti, pa vënë gjë në gojë, shkoi drejt altarit, bëri kryqin me duar dhe nxori që andej librin e shenjtë. E hapi te faqja që kërkonte dhe mbeti i habitur. Në të qenë skicuar dy duar drejt njëra-tjetrës, njëjtë si “Prekja që rrëfen zanafilla”, ku dora e Zotit i drejtohet baltës së njeriut. Në fund ishte vula e unazës së shenjtë të Zoradit. Ajo qe ende e njomë…
