Truma e Dugajve të Reja
Nadjet kanë kanatat e veta, s’janë tana njësoj. Kurdisen nga kodet baroke mbasi qielli shpërthen damarët hyjnorë. Andaj habitem kur i rreshtoj sipas madhsisë Arusha e Madhe, Arusha e Vogël dhe në maje të bishtit Ylli Polar.
Pyetja, ma vonë, s’mbyll gojen:
-Si s’u shue kurrë ky zjerm?
Më shofin në dritë të synit. Lehtas pa u ndi, tinzash hanes ikun, futen ndër flokët e dendur e përshqasin ambël përgjatë shpindes. Se trazoj rrugen qumshtore, sepse shalli asht hedhë dikutek. Mbretëron hala prandvera.
As mbramjet s’i ngjajnë nadjes. Asaj i mungon skulptura trup-hije dhe drita qorre e abazhurit kopjon lakuriqësin, e cila asht ma e k’jartë se kur del prej dushit. Ndoshta na ban mirë hija, sepse shofim përtej vedin.
I mungon gota e venes, aromatizimi i qirit, çarçafat tepër të zhubrosun, bile edhe këmisha e nates. Ti, po që po. Ty, tash, kjo stinë të ka zhdukë e gjithçkaja në këtë shtëpi salltanet pa ajër asht kthye në mall.
Nadjet janë një hurth kafe. Pihen shpejt. Ehhh qeshi, sepse me vjen ndërmend fjalët e halles kur rebelimet e mia mos me qendisë kishin mbushë kupen.
“Mos e len punen e mbramjes për nadje!”
Për nadjen, pa ngutje, ballkoni i shtruem me dërrasat e shekullit kaluem, parvazi hekur me turli bojnash dhe karrigia cepa pak të shemtuem janë shndërrue në piacë për Laroshen (mica), për pantoflat me gisht, për zogjtë, elbete edhe për mu. Por, jo për trumen e Dugajve të Reja. S’ia heku sytë, sa herë fiku cigaren mbasi e kam përzhitë astarin e gjuhes nga kafja e xehtë. Më duket sikur hy në një kishë gotike. Më intrigon. Mes thanjes, Xhorxhi Vazari se arti gotik ka të bëjë me popujt barbarë dhe tempullit Shën Denisi për nga arkitektura që u imitue nga tanë njerëzimi, shof brinjët e harqeve të thyem qemeri i të cilave rrah ujin njëqind herë në ditë. Kalimtarët, pa dashtë me çkodue akrepat e kulles Inglizit, ndalen pak. Mbushin grushtat me ujë e në pimje e sipër shpërlajnë shpirtin. Freskojnë faqet. I hedhin ujë qafes e në të tjera ajrî thajnë faculeten e bame qullë, tue dashtë me ndryshue ritualin stinor që ka pushtue brendinë e vjetër bazilike. Aty psherëtin ndonjë lutje pa za, mbasi çlodhja kocat ju ka shpî. Masandaj, avash, marrin rrugën për ku janë nisë. Bri saj tek shtylla elektrike, që mezi mban vedin në kamb, janë varë përdhunshëm letrat mortore. Ngaqë s’janë njitë mirë edhe era ma e lehtë ju trazon eshtnat. Dy murgesha, përkarshi, me sy të bardhë, me fustanella të bardha, por me një çadër të zezë, të ftofta si rrasa e vorrit shenjtërojnë bijtë e zotit, tue i kryqzue në amshim. S’ka gajle se germat e ndokujt i përkasin fesë tjetër, rruzarja peshë dashnie kendon papra e buzët ju pushojnë n’elter…Amen!
Bash, njaty, shpërlahet m’kati kur biçikleta mifa ia ka msye trumes tanë naten, harresë e të zotit pa ia ndrye ndryshkun zinxhirit.
Caku i druvarëve, hamejve hap tjeta deftere. Kërkojnë çkodim varfnisë me za të çjerrun, e cila ka kaplue arna pejnash. Që në rrakel ju bjen të fikët, para se me hy tek bira e gjylpanes. Sharabajka, ikona fatale, asht kusuri i orëve mërzitje. Tesh e parë bahet gadi m’ia vue lakun në fyt vedit. Por, ajo kishë gotike sikur ju vê fre halleve, sepse dy të rrahuna ujin e shpirtat paqsohen. E kështu përsëriten, e përsëriten ritualet për kalin e për kamxhikun sa edhe Rembrandt do t’i kishte zili.
Për trumen shtëpia pëballë kurrë s’ka me dhanë shpirt, ani se e kanë gozhdue me pllakata:
“Kujdes rrezik shembje!”
Ani se rrebeshet e moteve ia kanë çkodue me vakt kangjelat e dritareve. Ani se leckrat e mureve i nxjerrë picikall karshi renkimi dhe pullazit ia shkep brinjët një për një. Mbetet kanavacë e fotografisë nën hijen e zhegut:
“I zoti i vogël, shtëpia e madhe!”
Bash, njaty, fillon xhiroja e mbasdites. Belhollat varza, sa ju përshkohet nga unaza, s’druhen ta zgaqin marren prej puthjeve.
Bash, njaty, dielli fallxhor shkund thakët se si kanë mu thâ polet e nadjes. Ndërsa nga ana tjetër e rrugës gabelet ndjekun celebrimet pagane tue lexue vizat e dores çdokujt, kureshtarë e fatit para se me ardhë e nesërmja.
Truma e Dugajve të Reja çkodon fije për pé ecjen e asaj grue. S’e njof. E njof nga teshat e errta. Merr frymë mes dy dashive, asaj femijëve e vdekjes shoqit. Ajo, kurrë, s’ka pi ujë tek truma. Por truma s’don m’ia dit’. Ajo e shprallon. Ia shprallon flokët zi-çull derdhuna mbi shpindë. Ia shprallon ecjen delikate sa herë del nga shtëpia. Ia shprallon pak zbërthimin e këmishes, harresë ngutje. Ia shprallon takimet edhe kur dikush don me zhbirilue ma shumë seç duhet. Por ajo grue e parfumosun mes dy dashnive, që ecen sherbes, prep e don trumen e Dugajve të Reja, sepse dikur edhe ajo ka kenë vajzë.
Ia hedhi sytë kafes. Rrathët e saj kekan ba akull. Tash llumi kapërdihet etshëm nga karajfili, ndërsa Laroshen e ka marrë ujâ.
Brenda s’pushon zani i Rudolf Stambolla “Po vjen pranvera!”
Dita duhet m’iu përkushtue bibliotekes, se mos i mungon ndonjë libër.
Po dal.
Dashnorja e shekujve
Kjo stinë ka muej që asht ngujue në kullen erë. Tek frengjitë-frymë përqafë vetëm diellin e hanen. Këto s’guxojnë m’iu avitë kësaj fortese, sepse frigohen se ia trazojnë gjamen. Asht gjamë burrash. Oshtima shkrepash ashtu siç vajtoi Akili kur u vra Patrokli. Por, ato e sidomos prendimi kanë me mbetë përherë mysafirët e fjales dhanë, të cilët kurrë s’diten m’ia kthye shpinden njeri-tjetrit, jo ma moteve. Elbete edhe stinës, thurje e trazueme në tezgjah. Tue hedh themelet në natyren pagane riti i gurëve shkapërcejnë qiejtë e shtojzavallet shtrojnë sofrat në çdo odë miqve. Lutje mbas lutje mbushen kupat për stinen me rrah kah tjetër diell e toka me kenë shenjtërim për njerëzimin.
Në këtë mot sa herë e shikoj kullen në bebe të synit më duket se Taraboshi skulpturon xhubleten. E ka hak. Kalaja përkarshi ia ka ushtrue zanatin, sa historianët dëshmojnë se asht zanatçi i zoti.
Tek gjoksi i bredhit ka varë xhubleten dhe siç thot, ai, asht një fund në trajtë kambane. Ding-dingu i lutjes karshi Zotit ia kallxon Shkodres sipas harkut bojna shajaku. Ajo e nadjes, shkrueme me pend korbi, boja zi e shiriti i bardhë në fund veshen nga gratë. Kurse ajo që lodron me pend pëllumbi përgjatë prendimit, shirita-shirita bardhë e zi, veshet nga varzat. Këto farë sojnike kanë pozue ndër tana livadhet e kalasë, nën hijen e atyne shtatore mure, freskinat rinore, bukurinat e moshes. Por në çdo rrokaguri kanë lanë jashtë një gjî, një krah, një sy për m’i diftue fortunes sertë, se ato falin gjithçkanë anise kurban shpirti ka m’iu bâ. Kajherë kanë veshë petkun Ajkunë, por ofshama zemër dal nga krahanori ka vue gur sipër e ndër shtatëqind qiej zani ju asht ndrye.
“Zoti pushtoi ajrin kur pikturoi fisniken Grue!”
Taraboshi, malsor i mbrujtun me bujari e mikëpritje kanunore, asht ulë kambëkryq mbi kreshten e tij. Kur moti zhdavaritet anon qeleshen e bardhë, bash si bora e prillit kur rrezet e diellit e shpojnë anë e përtej dhe çdo ortek vezullues përshqet ngeshëm mbi pasqyren liqe. Heuu veç me e pa kur ven kësulen. Mjeranet ré e sundojnë e ai gaditet me zgidh konopët e rrebeshit me dhambët shi. Por, prap qyteti anise struket nën kolloshtrat e lagshta për dâ javë e atron, sepse asht shpërthim muze për tê.
Ai në tre vaktet e dites përshëndet udhëtarët, që kalojnë andejpari. Edhe Rozafen, të ciles me sytë e tij fotografoi tradhtin e bedenave, por kurrë s’ia xuni me gojë. Asht ikonë, andaj dit me e ruejt. Bile sa herë ia ka msye kanges me lahutë, para saj, qielli e toka janë ba njê.
Prej këtu ku jam ia ndî kumbimin lahutes. Baca Tarabosh, mes mijëra moteve, sharroi lisin nga trupi i tij. Me dalten shkamb zgavroi përbrenda, këtë kasë druni, lehtë tue i dhanë avash-avash formë vezake. Si lëkurë liqenit ia vodhi valen, atë ku tinzash hyjeve puthet çdo natë me guralecat e bregut. Para hanes e shtriu mirë suprinen e saj dhe tek zhegu i gushtit, ku gjinkalla pëlcet vedin, e regji. Mbetet me than, se e lá dâ kohë lëkuren tek ajo copë shkurre me pushue, sa holloi kunjat e degëve të ahut për me mbërthye lëkuren tek trupi i lahutes, që tash pak nga pak po merrte formë. I mori leje pulëbardhave që çelësi të punohet me dru të fortë, si vetë pesha e tij mbi tokë. Një muzg të kuqërremtë, si lang shege, kur Rozafa po i bante karshidhek vedit tek rrasa e parë rapsodi Tarabosh këputi thuprat e shelgut. I zdeshi deri në lakuriqësi, sa edhe lundrat u habiten. Ajo ma e ndjeshmja u zhba hark. Sa shpejt e moren vesht bajuklat se qimet e bishtit kalit të zi, që hala sot shuen etjen me tamlin e Rozafes, i duhen harkut. Kur ia behen tek lahuta, ma parë ato kishin lye fijet me rrëshirë pishe të egër. Përfund lahutes ia gdhendi gjarprin, simbol i kultit orë që mbron vatren e kulles.
Edhe sivjet jaret e majit janë përherë aty, si sot nadje ku shiu kulloi butësin e luleve të egra. Erëmirat i kurorzojnë bekim në çdo shkamb ku natyrshëm ju çilë shtati.
Ajri nga frengjitë e kulles soditë Taraboshin. Asht i pashëm, hijerand sa të bân me ra fill dashni me tê. Më kot Bunen se kanë thirrë;
“Dashnorja e shekujve!”
