Filli që dora e Arianës la në dorën e Tezeut ( në tjetrën ndodhej shpata) që ky të futej thellë në labirint dhe të zbulonte qendrën, njeriun me kokë demi, apo siç e dëshëron Dantia, demin me kokë njeriu, dhe ta vriste dhe të mundte, pasi ta kryente trimërinë, të shthurte rrjetat prej guri dhe të kthehej tek ajo, dashuria e tij. Ndodhi kështu. Tezeu nuk mund ta dinte se në anën tjetër të labirintit ndodhej labirinti tjetër, ai i kohës, dhe që në një vend të paracaktuar ndodhej Medea.
Filli ka humbur; edhe labirinti ka humbur. Tani nuk dimë nëse na rrethon një labirint, një kozmos i fshehtë, apo një kaos rastësor. Detyra jonë e fisme është të imagjinojmë që ekziston një labirint dhe një fill. Nuk kemi për ta hasur kurrë fillin; ndoshta e gjejmë dhe e humbasim në një akt besimi, në një kadencë, në një ëndërr, në fjalët që quhen filozofi ose në vetë lumturinë e thjeshtë.
J.L.Borges (Filli i Fabulës) Knosos, 1984
E kisha bërë zakon që gjatë qëndrimeve të mia të gjata e të shpeshta në Budapest, ta kaloja një pjesë të mirë paradites në kafene Művész, që në hungarisht do të thotë “Kafene artistësh”. Ishte kafeneja tipike letrare e shekullit të 19, me tërë hijeshinë që i karakterizonte ato: tablotë e varura nëpër mure, fotografitë e artistëve të shquar, pasqyrat gjigante me kornizat e gdhendura, llambadarët e kristaltë, orenditë e rënda prej druri të errët e të ngjeshur. Me laptopin përpara zija vend rreth orës dhjetë të mëngjesit në një nga tryezat e rehatshme të sallës së dytë, e cila më dukej më e qetë, ndonëse kafeneja ishte përherë tumbllaz nga turistët. Punoja përmbi dy orë. Kafen e parë kamarierët ma sillnin menjëherë, ndërsa të dytën pas një ore, të shoqëruar përherë me ëmbëlsirat e mia të parapëlqyera: quheshin vaníliás kifli dhe ishin gurabije të vogla me një aromë ëmbëlake vaniljeje, në formën e hënës të ngrënë, që simbolizonte fitoren e ushtrisë hungareze përmbi atë otomane, përmbi flamurin e hënës së ngrënë. Me të mbyllur laptopin, përpara se të kthehesha në apartamentin e tim biri aty pranë, ulesha në karriget përpara kafenesë dhe qëndroja minuta të tëra për t’u çlodhur në atë vend piktoresk përballë operës, duke soditur gjithçka ndodhte në bulevardin Champs Elysées të Budapestit: Andrássy út.
Ishin ditët e para të majit. Pas dëborës së papritur të prillit, koha ishte ngrohur dhe lulet kishin shpërthyer. Sodisja që nga përpara kafenesë sime bulevardin, dhe një fllad i ngrohtë që vinte nga “ Kodra e trëndafilave” e cila ndodhej në bregun tjetër të Danubit, në Buda, e mbushi tërë atmosferën me aromën delikate e të mrekullueshme të trandafilave të bardhë të Budapestit. Një lloj frymëzimi i beftë aventuror më cyti të mendoja se ndoshta kish ardhur koha të vizitoja labirintin e famshëm të katakombeve të kështjellës mbretërore të Budas, perlës së Danubit, që shpëlante hijen në ujërat e tij. Im bir më ish lutur kushedi sa herë të më shoqëronte në labirintin e katakombeve, dhe unë kisha refuzuar gjithsaherë. Nuk i dua labirintet. Ose më mirë, i dua në letërsi por kurrsesi nuk dua t’i ndiej dhe as t’i përjetoj në lëkurën time. Më ngriheshin flokët drizë përpjetë sa herë që e përfytyroja veten në hapësirën e tyre të pabesë, të koklavitur, qorrollitëse, të lagësht, të mbyllur, të gurtë dhe të ftohtë si barku i pafund i një gjarpri mitologjik, pa vënë në llogari misteret, kobet dhe mënxyrat që fshehin, se fundja për këtë janë krijuar; më akullohej trupi sa herë e vendosja veten në qendër të një labirinti, unë vetëm përballë jetës dhe vdekjes sime… “Nuk jam gati” i thosha tim biri kur e nxirrte atë temë në bisedë. “Po çfarë shkrimtareje je ti?” më vinte ai në sedër, “ që nuk dëshëron të futesh në misterin e Vlad Hungulësit dhe në atë të Kontit të Zi?”. Sepse emri tjetër i labirintit të kështjellës së Budas është “ Labirinti i Drakulës”. U kujtova, megjithatë, se përpara një ore, kur për një çast ngrita kokën nga kompjuteri dhe e përqëndrova vështrimin përmbi pasqyrën e madhe të kafenesë së artistëve, ujërave dhe reflekseve të saj pashë një tjëtër labirint të ekzistencës sonë. “ Mos ndodhemi në të vërtet brenda një labirinti dhe kërkojmë tërë jetën qendrën e tij?” Pa e lënë të më ftohej frymëzimi aventuror, atë mesditë maji të mbushur me aromë trëndafilash të bardhë, i telefonova tim biri. “ Jam gati Marin” i thashë fare shkurt. Atij iu deshën pak sekonta për t’i rënë në të vendimit tim, dhe sikur të ishte përgatitur prej kohësh për përgjigjen, ma ktheu: “ Shumë mirë. Sonte në orën gjashtë, me fener a kandil në dorë për në Labirintus Budavari”.
Kohën e kisha përpara, mora një gotë unicum dhe me sytë në bulevardin plot gjallëri, por pa e patur mendjen aty, u vura të përsiatesha për labirintet. Iu qasa atyre miqësisht, sepse m’u kujtua Labirinti Borges. Jo ai letrar që shkrimtari i botës e ndërtoi vetë me shtigje që bigëzohen, me lojëra shahu, me simbole dhe metafora; labirinti tjetër që bota e ndërtoi me emrin e tij dhe në nderim të tij: ngrihet në jug të Mendoza-s në Argjentinë, pranë qytetit San Rafael dhe zë një sipërfaqe prej dy hektarësh. 8 mijë shkurre Boj krijojnë labirintin e gjelbër, i cili ka formën e një libri gjigant të hapur me shtigje që vizatojnë dy herë emrin e plotë të Borges-it si edhe simbole të tij, orë prej rëre, etj. Me sytë e shpirtit në Labirintin Borges, m’u ndërmend se nëpër guvat e njeriut të lashtë janë zbuluar vizatime labirintesh. Njeriu është rritur dhe zhvilluar njësh me nocionin e labirintit. Mitologjitë dhe misteret e të lashtëve, grekëve dhe egjiptianëve, nëpërmjet labirintit flasin për metafora të thekshme të jetës së njeriut, të së mirës dhe të keqes. Simbolika dhe filozofia e shpjegojnë mitin e labirintit si anën e dyfishtë të shpirtit njerëzor, si kompleksitetin e tij. Njëlloj si minotauri përbindësh, i vendosur në qendër të labirintit të Kretës, shpirti njerëzor mban të errtën brenda thelbit të thelbit të tij të fshehtë. Labirinti është njeriu përballë universit. Ai është edhe kuptimi i jetës njerëzore: flatrimi i Dedalit, labirintbërësit të famshëm të Kretës dhe birit të tij simbolizon ngritjen e mendjes së njeriut drejt njohjes, çka e nxjerr nga mbyllja dhe absurdi i jetës së tij…
***
Frymëzimin aventuror për t’u futur në labirintin e kështjellës së Buda-s ma kish sjellë flladi i ngarkuar me parfumin delikat të trëndafilave të bardhë të Rozasdomb-it, “kodrës së trëndafilave”. Nuk mund të ishte i rastësishëm një përkim i tillë, rropullive të Rozasdomb-it, në malin Gellert ndodhej labirinti i gurtë. Iu ngjitëm kodrës së kështjellës së Buda-s pasi kaluam urën Elisabeth, një nga urat e varura përmbi Danub, ku dashnorët kyçnin drynat e dashurisë së tyre. Që nga lartësitë e kështjellës, në bregun e majtë të Danubit, pamja që shfaqej para syve ishte përrallore.Ujërat danubiane kishin marrë ngjyrën blu të qiellit të mbrëmjes dhe kuqëlimi i fundmë i diellit në ikje u jepte shkëlqimin farfuritës të ciflave të diamantit, ngrehina e Parlamentit, përbindëshi i gjembëzuar nga një pafundësi kullash neogotike, statujash dhe kupolash neorilindase, ndriçuar nga një galaktikë dritash, dukej e tëra e veshur në ar, ndërsa urat e varura në atë univers bukurie, gjer ku të hante syri, ngjanin si gjarpërushe yjore që stërpiknin qiellin me Danubin të bashkuar … “E kush mund të futet paskëtaj në barkun e gurit?” thosha vetmevete. “ Tani që pothuaj kam prekur qiellin me dorë.” Por nuk mund të kthehesha mbrapsh.
Jashtë kështjellës, në rrethinat e saj, në adresën Uri utca 9, në fasadën e një ngrehine të zakontë ndodhet porta me kanata hekuri dyfletëshe, me një hark po prej hekuri sipër dhe një tabelë të varur si një flamurkë ere: Labirintus. Sidoqoftë, porta e labirintit mund të ishte kudo; shënimet e vizitorëv, në të tjera kohë, e vendosnin gjetkë, rrëzëmali, në një rruginë të harruar…
Miliona vjet më parë, në kohërat parake të planetit tonë, ujërat nëntokësorë termalë kishin gërryer shkëmbin dhe kishin formuar një rrjet gjigant guvash të nëndheshme me llagëme, kalime, tunele, gjarpërore, puse, vrima të humnershme që shkojnë në zemër të tokës, burime, kube, harkore, kamare… Pesëqind mijë vjet më parë njeriu parahistorik i shpellave ishte strehuar në to. Në mesjetë, ky rrjet labirintik ishte përdorur për burgje, kamare torturash, varreza të fshehta, por edhe si vendstrehim. Më pas u përdor si spital ushtarak, strehim si edhe vend instalimesh të fshehta nga pushtetet e kohës.
Do të përshkonim atë pjesë labirinti që lejohej për vizitorët, përmbi 1200 metra. Dhe përmbi 16 metra ose 53 këmbë thellë nën tokë.
Me të kapërcyer portën me kanata dyfletëshe, me fenerin fitilvaji që ma kish vënë në dorë një punonjës i labirintit, pashë një shkallë të thikët guri që hapej poshtë këmbëve të mia; nga të dy anët, mure guri të ngushta, dhe një atmosferë e ftohtë, erëmbyllur, e lagësht dhe e mistershme më përfshiu sakaq. “ Mbase vërtet nevojitet një fill Ariane” mendova ndërsa zbrisja me shumë kujdes shkallët. Përtej shkallëve, duke shkelur përmbi një truall të fortë, i cili kish raste bëhej i rrëshqitshëm, ose i mbuluar nga uji, hapej errësira që s’kishte fund. Misteri bëhej më i thekshëm. Andaj e kishim zgjedhur atë orë të mbrëmjes për të hyrë në labirint, dritat e rralla brenda tij ishin fikur krejt dhe na duhej të lëviznim vetëm nëpërmjet dritës së pakët të fenerit. Kisha mësuar se, për të lëvizur sigurshëm brenda një labirinti, mjaftonte të ndiqje anën e djathtë të tij, dhe ta shoqëroje lëvizjen me dorën në mur. Porse aty nuk bënte punë. Na duhej të zhbironim guvat e pafundme dhe të lëviznim brenda hapësirave të tyre. Bënim udhë im bir përpara dhe unë e kapur pas tij. Humbëm drejtimin. U kthyem disa herë në pikën e nisjes, në korridorin që hapej poshtë shkallëve të thikta të hyrjes. Muret e guvave kishin vizatime parahistorike kafshësh. Ajri ishte i mbushur me erëtymi; tavani ulej aq shumë në disa vende sa duhet të përkuleshim për të kaluar. Ecnim fare ngadalë dhe shpesh këmbët i tërhiqnim zvarrë për të kontrolluar truallin. Feksnin aty-këtu pllanga drite që shuheshin sakaq. Duhet të ishin të tjerë vizitorë me të tjerë fenerë. Pas një bërryli të gurtë shumë të dalë, pamë një pellg drite të zbehtë, i cili u fik menjëherë porsa i shkuam pranë. Nuk kishte frymë njeriu. “ Nëse ekzistojnë vërtet fantazmat”, fola më pëshpërimë, “ky është vendi ideal për to”. Disa metra më tej, në një sallë të gjerë me kube, e mbyllur me shufra hekuri, zbuluam figurat e mrekullueshme prej dylli. Një botë e tërë kurtizanësh. Zonja dhe zotërinj me veshje të fisme vallëzimi, të përjetësuar në një ballo me maska të ngrirë. I bashkuam të dy fenerat dhe zumë të sodisnim ballon e ngrirë. “ Duken si veshje të 1800-tës” i pëshpërita tim biri. “ Është legjenda e Kontit të Zi”, ma ktheu ai që e njihte mirë labirintin. Nisi të ma rrëfente: “ Konti i rënë nga vakti, por hedonist i thekur, dashuror i marrë i kënaqësive të stërholluara, jetës mondane dhe ballove me maska, pallati i të cilit ndodhej përmbi një pjesë të labirintit ku strehoheshin cubat dhe kusarët e kohës, bëri pazare të fëlliqta me ta. U merrte pjesë nga pasuria e përgjakur që krijonin me vrasje dhe zhvatje, dhe i lejonte të fshiheshin në guvat e labirintit. Me atë pasuri të mallkuar ushqente orgjitë e ballove me maska dhe shthurjes. Një vajzë e pafajshme humbi jetën prej paudhësive të kontit që kishin nisur ta quanin Konti i Zi. Fantazma e vajzës e përndoqi kontin kudo, gjersa ky humbi jetën në rrethana krejt të mistershme gjatë një balloje me maska në pallatin e tij. Ndodhen këtu” e përfundoi rrëfimin im bir. “Kush ndodhet këtu?” pyeta jo pa një lloj ankthi, sepse pikasa përgjigjen e tij. “ Fantazma e vajzës dhe ajo e Kontit” m’u përgjigj ai. “ Ka mbi dyqind vjet që fantazma e Kontit të Zi organizon ballo me maska këtu poshtë. Kështu thotë legjenda”. Atëherë e pashë. Por përpara se ta shquaja me sy, veshi më kapi një tingull të dobët, si pulsi i një njeriu në agoni, ndërsa një korrent ajri i ftohtë më mbështolli nga të gjitha anët. Tingulli erdhi dhe u forcua ngadalë duke krijuar një muzikë të vjetër vallëzimi. Përtej dritës që hidhnin fenerët tanë, në sfondin e errësirës përpara nesh, ishte shfaqur një skenë balloje e gjallë si prej tisi dritëhëne. E gjallë është fjala, sepse në të vërtet ngjante si një lloj mirazhi, por jo nga ata që krijon thyerja e dritës në atmosferë, shtresat e ajrit, temperatura apo lagështia e tij. Jo, dukej si një mirazh ku përthyhej kujtesa shtresave të kohës; diçka që kish qëndruar e fiksuar në një kujtesë njerëzore apo në një kohë të ngurtësuar… si një teatër hijesh a dritash që përsëritej pas qindra vjetësh me besnikërinë e një kopjeje të ruajtur me fanatizëm. Apo si kujtesa e shpirtrave që kishin ngecur në këtë kohën tonë dhe nuk e kishin kapërcyer dot kufirin e dritës. “ Është ballo fantazmë”, i vuri vulën im bir me një fije zëri. I fikëm fenerët. Më rrihte zemra fort nga emocionet: përpara syve tanë, me zbehtësinë e një dritësimi që dukej sikur do të shuhej nga çasti në çast, parakaluan një sallë madhështore balloje, llampadarë të pasur me qindra lotë kristali, valltarë të hijshëm që rrotulloheshin pambarim, vallëzime menuet-i, passepied dhe sarabanda me çifte që kërcenin galopthi… Për një grimë kohe e tërë balloja u derdh përmbi ne, sikur një projeksion kinemaje nga askund ta kish drejtuar nga ne konin e dritës. U gjendëm befas brenda saj dhe emocione të panjohura më gëluan në shpirt. E kërkova me ankth dhe pas çastesh të pafund, e gjeta fantazmën e Kontit të Zi: ishte i gjatë dhe i stërgjatë, si hija e një njeriu përpara burimit të dritës, i veshur me një pelerinë të madhe të zezë dhe me fytyrën të mbuluar nga një maskë me dantella, të cilën e njoha përnjëherë si maskën e famshme të aventurierit venecian: Giacomo Casanova-s. Iu afrova aq sa ndjeva aromën e tij të guximshme, një përzierje e lehtë erëagrumesh me aromë kedri; përnjëherë errësia e plotë na mbuloi. Balloja fantazmë ishte tretur. “ Kjo s’mund të jetë vepër e njeriut”, i pëshpërita tim biri me një keqardhje të madhe që gjithçka kish mbaruar aq shpejt. “E ke parë ti herë tjetër këtë?”, “jo” ma priti ai dhe më shtrëngoi dorën. “Asnjëherë”. “Pra qenka e vërtetë legjenda”. Ndenjëm edhe pak çaste në errësirë si për të mbledhur veten. Pastaj ndezëm fenerët dhe bëmë përpara.
Kohët, të gjitha kohët, ngjarjet në historinë e hungarezëve dhe në atë të njerëzimit përziheshin dhe linin gjurmët e tyre të dukshme dhe të prekshme në labirintin e jashtëzakonshëm të Buda-s. Statuja humanoide, statuja kafshësh, simbole guri, hapësira mistike dhe kolona shamanike, puse alkimike, aksi i krijimit të universit, objekte të ngarkuara me energji të lashtë krijuese kozmike, por edhe nga ato që shpërhapnin energji negative dhe rrëqethëse që buronte nga dhembja, gjaku, tortura, barbaria dhe mizoria, popullonin hapësirat e paimagjinueshme të labirintit. Te guri i lashtë ndjenim njëkohshëm pulsimin e kohës që kish rrjedhur për mijëra vjetë, por edhe rregëtimin e kohës që do të vinte, në një bashkim haluçinant dhe të magjishëm. Drita e mugët e fenerëve tanë ndriçoi harkoret arpadiane me enën e pagëzimit, kalimin e Shamanit ku ndodhej statuja e tij me dy fytyra, para dhe mbrapa, udhën e drerit magjik, kalorësin e humbur, qerthullin e brendshëm, aksin e botës me kolonadat përreth, korridorin e Tartarit, kokën e kurorëzuar që buthtonte përgjysmë nga trualli i pëmbytyr, qelat dhe kafazin me hekura të torturave, pusin e tmerrshëm ku thuhej se ende dëgjoheshin mbyturazi klithmat e grave të reja të një haremi otoman, të cilat pas thyerjes së ushtrisë otomane, i hodhën të gjitha në pusin e labirintit…
Një aromë e pagabueshme vere filloi të ndihej përreth. Në fillim e ndjeva të përzier me aromën e vajit të djegur të fenerëve, por ndërkohë që shtyheshim përpara duke i shkuar pas, e ndjemë të fuqishme dhe të pastër tek çurkonte zëshëm… Në një hapësirë të labirintit të rilindjes, brenda thellësisë së tij, në një si qilar të hapur zbuluam shatërvanin prej guri të mbretit Matthias Corvin I, një nga mbretërit më të rëndësishëm të Hungarisë së Mesjetës. Bllokun e madh të shatërvanit të gurtë, i cili lidhte tavanin me truallin, e mbështillte një bimësi urthi e blertë nga të katër anët ku ndodheshin katër lëfyte prej metali të gdhëndura në formën e kokës së Bakut. Lëfytet derdhnin parreshtur verën e kuqe shkumëzuese përmbi basenin e ngushtë të shatërvanit. Iu afruam. Mbodha në dorë pak verë me ngjyrë rubini dhe e afrova ta nuhasja. “Mos”, bërtiti im bir dhe më mbajti dorën. “ Thuhet se mbretëresha Beatriçe, e shoqja e Matthias-it e vrau të shoqin me verë të helmatisur”, shpejtoi të më tregonte.
***
Vizita nëpër labirintin e katakombeve të kështjellës së Buda-s, ndonëse në errësirë dhe e ndriçuar vetëm prej fenerëve tanë, ishte kthyer për mua në një aventurë të këndshme brenda kohës dhe hapësirës. Imagjinata më ishte përndezur. Nuk më shqetësonte më as erëmbyllja, as vështirësia në frymëmarrje që shkaktonte myku i gurit të lashtë, as akullima e frikshme që ndieja hera-herë në lëkurë. Ndihesha mirë dhe me puls të fortë. “ Duhet të gjejmë qendrën e labirintit” i thashë tim biri me një mendim të ngulët në kokë. “Në labirintin e Drakulës”, m’u përgjigj ai. Pas disa minutash udhë, hymë në një univers vampirësh. Një tym i bardhë mbushte tërë hapësirën dhe drita e pakët e fenerëve tanë mezi ia dilte të ndriçonte objektet e fshehura nëpër shtresa mjergullinash që merrnin lloj-lloj formash haluçinante. Duke lëvizur me shumë kujdes që të mos pengoheshim, nisëm të kërkonim qelinë ku Dracula kish qëndruar rob i mbretit Matthias për dhjetë vjetë me radhë, si edhe kafazin prej hekuri ku e torturonin. Që kur lexova romanin gotik Dracula të Bram Stoker-it, u interesova të mësoja të vërtetën historike mbi këtë personazh, që me barbaritë dhe erotizmin e tij prej gjakthithësi vampir, kish ndjellë dhe tronditur lexuesin e shekullit të 19, dhe më pas shikuesin mbarëplanetar të filmit me të njëjtin titull. Dokumentet historike tregojnë se Voivodi Vlad Basarab-i III, ose siç e mbiquajtën më pas, Vlad Tepes, që në rumanisht do të thotë « Hungulësi », ai që i ngulte kokat e prera në hu, ose Vlad Draculea, që në rumanisht do të thotë « dragua i vogël » sepse ati i tij, Vlad II Dracula ( Dragoi), ishte pjestar i Urdhërit të Dracula-s (Dragoit), — ishte princi i Valakisë në Transilvani, Rumani. Luftëtar i madh dhe strateg i dëgjuar në betejat kundër pushtuesit otoman, tradhtohet nga aleati i tij, mbreti i Hungarisë Matthias Corvin-i, i cili e kap rob dhe e mban të burgosur në labirintin e kështjellës së Buda-s për 10 vjet. Ndërkohë që dergjej llagëmeve të labirintit, e shoqja, e bukura Jusztina Szilagyi, pinjolle e oborrit mbretëror të Hungarisë, gruaja që ai e mbulonte me petalet e trëndafilave të bardhë, vret veten. Vëllai i Vlad-it III, Radu i III, renegat, komandant i forcave otomane, merr fronin e Valakisë, i ndihmuar edhe nga mbreti i Hungarisë. Pas robërisë së tij kalbëse në labirintin e kështjellës së Buda-s, ku iu nënshtrua torturave çnjerëzore, Vlad-i i III merr sërish fronin e Valakisë dhe udhëheq beteja të rëndësishme kundër ushtrive otomane, ku edhe vritet në vitin 1476, në moshën 45 vjeçare. Armiqtë e tij dhe mbi të gjithë, mbreti i Hungarisë, e paraqesin në kronikat e kohës si një torturonjës gjaksor, prerëskokash, hungulës dhe mizor, që pinte gjakun e armiqve të tij. Sërish letërsia ngatërrohet keqas me historinë, fiksioni triumfon përmbi të vërtetën dhe faktet historike duke i shtrëmbëruar ato.. “ Njëlloj si Salieri te romani Moxarti dhe Salieri i Pushkinit” më tha im bir. Nuk pata kohë t’ia pohoja, sepse, ndërsa mjergulla e bardhë nisi të dendësohej përherë e më shumë, zunë të dëgjoheshin tinguj të frikshëm, pëshpërima, frymëmarrje të rënda, një e qeshur çjerrëse rrëqethëse – gjithçka që krijonte atmosferën e frikës dhe të ankthit. “ Artifica dhe truke për turistët” fola me zë të lartë edhe për t’i dhënë zemër vetes, sepse në të vërtet, pa kuptuar, zemra kish filluar të më rrihte fort. “ Po i afrohemi varrit të Drakulës” më pëshpëriti Marini. “ Po çfarë varri?” sërish bërtita, “ princ Vlad-i nuk ka vdekur këtu. Dhe varri i tij i vërtetë është tanimë e fshehtë e universit”. Në mes të mjergullës së dendur të tymit të bardhë dhe tingujve të frikshëm, skur të kish mbirë nga hiçi, përmbi truall, rrethuar nga zinxhirë të trashë, para syve tanë u shfaq një pllakëvarri njësh me tokën, prej mermeri të kuqërremtë, përmbi të cilën me gërma të feksura ish shkruar DRACULA. Si gurëvarri përmbi të qëndronte një gargull, përbindëshi vampir prej guri të bardhë. Pak më tej, brenda një kamare muri të mbyllur me shufra hekuri, ndodhej një arkivol i zi i hapur; nuk mund të shquhej brendësia e tij. U përkula përmbi varrin e Drakulës. Ishte qendra e labirintit. Por edhe qendra e labirintit tim, brenda labirintit të Drakulës; e kisha gjetur edhe pa fillin e Arianës, ky ishte rasti im. Isha përballur me humbjeudhën, me kohën e gurit, me udhët e ngatërruar të hapësirës së kozmosit, me keqkuptimet e letërsisë dhe të historisë, dhe me humbjeshpëtimin e shpirtit njerëzor… Tani më mbetej të përballesha me të fshehtat e errëta të shpirtit tim, me vdekjen time, a ndoshta me pasvdekjen time. Dhe me hirin e të Madhit, do të mund të merrja udhën e daljes prej labirintit të kohës, udhën e kthimit. Me shpirt të lartësuar.
Ajri ish rralluar papritur dhe mezi mbushesha me frymë. Tingujt e ankthit nuk dëgjoheshin më. As prania e huaj që kishim ndjerë kur e kur. Një marrjemendje e lehtë më detyroi të mbështesja kokën diku. Trupin e ndjeva pupël, të lëshuar në askund. Shtrëngova dorën e Marinit dhe mbylla një çast sytë. Një aromë delikate, e mrekullueshme dhe e lehtë, por shumë këmbëngulëse trëndafilash të bardhë, më mbështolli krejt. Mushkëritë m’u hapën dhe nisa të marr frymë lirisht. U zhyta në një paqe të gjatë. Kur hapa sytë, isha fare vetëm, mjergulla e tymtë ishte davaritur dhe pamja përpara syve të mi ishte qartësuar, aq sa nuk isha në gjendje të kuptoja se në ç’realitet gjendesha. Pranë fytyrës sime pash atëherë princ Vlad Dracula-n. Njoha menjëherë sytë e tij të zinj si nata që më vështronin trishtueshëm, pash krelat pendëkorbi të flokëve të tij të gjatë dhe mustaqet e plota në fytyrën gjatoshe e faqengrënë, kryqin e artë përmbi gjoks, dhe mbi ballë, gurin e madh prej rubini të kurorës që shkëlqente me vezullimin e gjakut të freskët…Luftëtari i madh, mbrojtësi i Krishtërimit. Më pëshpëriti diçka që veshët e mi nuk arritën ta kapnin, dhe më zgjati një trëndafil të bardhë të porsaçelur…
***
Duhet ta kisha gjetur udhën e kthimit që niste në qendrën e labirintit, sepse e gjeta veten jashtë tij, në barin e një rrugine pranë Uri utca 9. Me siguri kisha humbur ndjenjat. Pranë meje ishte im bir që më freskonte ballin me një shami të lagur. Më dha të pija një gllënjkë palinka “ Të jep forcë” më tha. “ Po çfarë ndodhi?” e pyeta. “ U bë kohë e gjatë aty brenda”, ma priti, “ M’u mor fryma mua, jo ty që je alergjike. Ishe si e përhumbur kur të gjeta, dhe të nxora me të shpejtë jashtë”. “ Po ti ku ishe? Mbeta vetëm unë? “ e pyeta. “ Fare pak minuta. Në një guvë aty pranë isha, po bëja ca foto për ty”, ma ktheu. “ Pe të tjerë vizitorë?” e pyeta sërish me një lloj ankthi. “ Këmbë njeriu aty ku ndodheshim ne ” m’u përgjigj. U çova nga karrigia, ndihesha mendjekthjellët. Ndihesha shpirtplotë. Në dorë mbaja trëndafilin e bardhë të porsaçelur që kundërmonte aromë delikate dhe të mrekullueshme. Im bir e vështroi me bisht të syrit trëndafilin e bardhë, por nuk më pyeti për asgjë. “ Të ketë parë diçka?” mendova, por as unë nuk e pyeta. U nisëm për te makina jonë, kur pamë forca policie që rrethuan hyrjen e Labirintit. Të tjerë policë zbritën nga furgoni i policisë dhe u dyndën brenda labirintit. Veprimet e tyre qenë të rrufeshme. Në pak minuta peshkuan dhe nxorën jashtë tërë vizitorët e labirintit, së bashku me personelin e tij. Asnjë shpjegim. Asgjë. Diçka kish ndodhur rropullive të gurta, por askush nuk dinte të thoshte se çfarë. Në fillim u mendua për ndonjë vepër terroriste, por doli që nuk kishte lidhje. Të nesërmen, të gjitha masmediat kombëtare dhe ndërkombëtare flisnin për misterin e Labirintus Budavari, 1040 Budapest, por nuk jepej dot asnjë hollësi mbi të. Lihej të kuptohej që diçka e madhe, e pazakontë dhe e mistershme kish ndodhur brenda tij. U mor vesh që i tërë personeli i labirintit u zëvendësua me një tjetër, pa dhënë asnjë shpjegim, dhe hyrja e tij u vulos për vizitorët për shumë kohë. Për arsye shtetërore.
