Përktheu nga gjermanishtja: Dr. Elda GJANA-BORIÇI
Zonjusha e dobët flokëthinjur kishte shtyrë mënjanë vazot prej qelqi me zymbylë, kishte mbështetur bërrylin e majtë mbi parvazin e dritares dhe e përkulur po qëndronte atje e ulur në dritën e dëborës. Jashtë në kopshtin e vogël përpara shtëpisë shkrihej një bardhësi verbuese, e ndërprerë nga gjurmët e këmbëve, ngadalë nën diellin e mesditës; rreth pemëve rridhnin rrëke të imta të zeza. Dhe ndërsa zonjusha e përkulur po ndiqte me sy rrëketë e zeza, ajo befas e dinte se do të vdiste së shpejti.
E hoqi bërrylin e majtë nga parvazi i dritares, kryqëzoi duart e vogla të imëta, e mbështeti kurrizin në shpinoren e karriges. Zonjusha qëndroi e mpirë e ulur prapa vazove prej qelqi të zymbylave. Kur ra këmbana, ajo eci drejt tryezës, mori një kafshatë dhe vendosi pirunin. Doli nga mensa. U ul në dhomën e saj. Ajo qëndroi e ulur gjatë tërë ditës në dhomën e saj, me fytyrën e tretur nga muri. Shkëlqimi që vinte nga dëbora e rënë, që hynte brenda në dhomë, u zbeh; mbi letrën e murit ngjyrat u fashitën. Dy duar që dridheshin ngritën në errësirë qelqin e llambës prej vajguri; llamba u shua sërish furishëm. Fustanet ranë përtokë. E shtrirë në krevat ajo mori frymë, duke ndaluar, herë shpejt e herë thellë. Gjatë tërë natës qëndroi e shtrirë atje me sy të hapur. Fytyra e saj nuk lëvizi në errësirë. Hëna u shfaq përpara dritares së saj të vogël rreth mesnatës. Ajo qëndroi atje e bardhë gjatë gjysmës së natës, dhe vetëm kur ora shënoi katër e gjysmë, ajo u largua.
Paradite, e veshur me fustanin e saj të zi me mëngë të ngushta, eci e përkulur me hap të njëjtë nëpër parkun prapa manastirit. Poshtë pemëve të zhveshura zonjusha eci pranë shoqes së saj shtathedhur. Ajo fliste herë pas here, ngrinte qepallat e rrudhura nga sytë që tashmë ishin veshur me një mjegull të hollë. Përsëriteshin fjali të parëndësishme.
Kur hëna u shfaq përpara dritares së saj të mbyllur me perde, shtrati i lëneshës u lëkund. Gishtërinjtë e saj u mblodhën fort në të dyja cepat e tij; ajo u drodh, u ngjesh fort në shtrat, aty nga mëngjesi rënkoi shpesh. Oh, lëmshi i mbledhur, qante në heshtje, futur poshtë batanijes, dhe fjeti vetëm kur ishte zbardhur.
Të nesërmen në veprimet e saj kishte një shqetësim. Ajo e kapërdiu vaktin, shpeshherë hidhej përpjetë, dërdëlliste, siç nuk e kish bërë kurrë ndonjëherë, ndërpriste bisedat e tyre dhe përkëdhelte veten. Qëndroi e ulur për një kohë të gjatë në mensë, me supe të lëshuara, e përkulur. Ditën ajo nuk shkoi në dhomën e saj. Në mbrëmje më kot iu lut shoqes së saj të flinte tek ajo. Pastaj u duk sikur dikush po e shtynte lëneshën përtej pragut të derës. Ajo e vuri shpejt llozin prapa vetes, mbylli dritaren, spërkati muret me kolonjë, vendosi mbi tryezë dhe sobë, poshtë portretit të Shën Mërisë në qoshe, lule, lule që lulëzonin, aq shumë sa mundi të gjente; edhe mbulesa të bardha dhe të kaltra, të cilat i kishte në raftin e saj, dhe i shtroi sipër karrigeve. Pastaj befas u ul të qante gjatë, me marrëzi dhe kokëfortësi.
Natën orët në dhomë bënin tiktak. Dy orë të varura atje; njëra po e gëlltiste kohën në mënyrë të plogët dhe blegërinte çdo gjysmë ore, pastaj ishte e ngopur, por vazhdonte të përtypej; pranë saj qeshte mbyturazi ora e Shvarcvaldit, ajo lëkundej, nuk merrte frymë dhe thuajse rrokullisej kur lëshonte klithmën e mjerë. Zonjusha kërceu nga shtrati dhe i kapi lavjerrësit fort. Teksa qëndroi sërish pa lëvizur, brenda orës së vogël vezulloi një dritë, fytyra e orës së madhe u shtrembërua në një ngërdheshje. Atëherë ajo hodhi fustanet përreth, doli me vrap nga dera, drejt e në park. Sytë e saj u ngulën te shkurret e zeza të shpupurishura: “Duhet të vdes, unë duhet të vdes.” Duke qëndruar pranë përroit që po avullonte në zbardhëllim, vështroi përpara vetes ngultas me shikime vezulluese. Eci duke u fundosur brenda me gulçim me zë të lartë, me sytë e mbyllur me pahir, në ujë bëri pllaq-plluq me duart e vogla, të thata, befas u rrotullua, u kthye mespërmes pemëve të zeza në shtëpi. Zonjusha plakë qëndroi përpara dritares së saj. Kur zbardhi më shumë, buzët iu drodhën edhe një herë, sërish iu drodh tërë trupi, buzët iu puthitën me njëra-tjetrën, ra me shpinë mbi shtrat. U ngjesh si një trung në mes të shtratit. Nofullat i ishin shtrënguar, ajo po rënkonte. Sytë herë i shkëlqenin nga dritarja e herë nga dera. E heshtur tërhoqi mbulesën sipër vetes.
Ditët e ardhshme ajo kalonte e heshtur, spërkaste edhe një herë në
mbrëmje dhomëzën e saj me ujëra erëmira, por filloi përsëri veprimet e saj të vjetra. Lutjen, qëndisjen, lojën me letra. Ajo gjithashtu ulej sërish për një kohë të gjatë prapa vazove prej qelqi me zymbylë. Atje ajo qeshte herë pas here me vete duke u dridhur. Fliste gjithnjë e më pak nga ç’e kishte bërë zakonisht, me zonjat e tjera, aq sa midis tyre lindi një thashethem për natyrën e saj mendjemadhe. Vështrimi me të cilin ajo fshikullonte tryezën, në fakt herë kishte diçka të çuditshme e herë diçka therëse mendjemadhe.
Tanimë ditët u bënë më të ngrohta. Shëtiste për orë të tëra në rrugët e parkut të ngjitura ngushtësisht; aty ku ajo ecte dhe qëndronte, përreth vërtitej një ëndërr. Qante herë pas here, në një mënyrë të butë, vërshuese, e cila tingëllonte si një këngë e re. Pastaj vajza plakë vështronte rrudhat e duarve të saj, fshinte përpara pasqyrës lëkurën e thatë e të flashkët të fytyrës, prekte gjoksin e thatë dhe gërmonte rreth tij. Ajo qëndronte atje pa lëvizur teksa zhvishej thuajse një gjysmë ore kështu. Pastaj shtrihej, rrëqethej nga të ftohtët si më parë, gishtërinjtë e saj donin të kapeshin fort te cepat e shtratit, por shpejt ajo mbështetej te muri, linte një vend të vogël pranë vetes, që e mbulonte me krahun, pastaj e hiqte krahun përsëri, e vendoste sërish përsipër. Ishte një lojë. Krahët e shtrënguar në gjoks, fytyrën e nxehtë e thatanike të kthyer nga vendi i zbrazët i jastëkut, qafën të zgjatur. Trupi i saj i dobët tundej si në netët e parë, shpejt gishtërinjtë e saj kërkuan sipër jastëkut, buzët e saj u zgjatën.
Kur në tërë rrugët kishte gjethëza të gjelbra, ajo u zbukurua për shëtitjet e saj, veshi një bluzë të kaltëreme; në duart me doreza të bardha mbante lule, shukulla, që i kish prerë, trëndafilë kërcellgjatë. Ecte në gjelbërim në mënyrë më elastike dhe më drejt. Kur nuk përgjohej në shkurret e dendura, atëherë ajo përkulej me mirësjellje, zgërdhihej brenda luleve të saj, ecte si duke kërcyer me gojëzën e saj të ëmbël. Po, ajo shkruante letra të thjeshta mbi trëndafilat prej letre, ato fillonin kështu: “zonjës sime të dashur strikte, vdekjes”, letra plot me aludime të druajtura, me shakara; ajo i tregonte ato përballë dritares së saj të hapur, natën i vendoste poshtë parvazit të saj, i fshihte në kaçube. Lëneshat e ndiqnin shpesh me sy nga shtëpia; njeriun, për të cilin zonjusha flokëthinjur zbukurohej, nuk e gjeti askush. Atë e shikoje gjithmonë vetëm duke u vërdallosur diku dhe duke qëndruar në këmbë; me një shprehje të krekosur fytyre ajo kalonte pranë zonjave që vëngëronin me kureshtje; zonjat i thonin njëra – tjetrës nga dita në ditë e më të bindura se zonjusha barte dëshira me mëkate, herë pas here diskutonin që ta përjashtonin nga shoqëria e tyre.
Ndërkaq pranvera afroi, u bë gjithnjë e më ngrohtë. Dhe një mbrëmje lënesha plakë u kthye nga shëtitja e saj në dhomën e vet, me tërfilin e kuq që kish këputur, me shumë thupra e kotele maji. Fytyra e saj shkëlqente. Ajo këndonte me zë të ulët; hapi dyer e dritare. Lulet i vuri poshtë portretit të Shën Mërisë. Pasi i kishte vendosur lulet, u tremb nga figura e Shën Mërisë, ra në gjunjë dhe u lut. Por me një buzëqeshje hokatare ajo vari degët dhe gjethet mbi portret, kështu që fytyra e Shën Mërisë ishte fshehur plotësisht.
Ajo këndoi ende nën zë me fytyrën që i shkëlqente në natën e ngrohtë pranverore, u shtri.
Dremiti. U zgjua në errësirë. Në dhomë u dëgjuan hapa të rëndë. Shtrati kërciti. Me një kërcim vdekja u hodh pranë saj në shtrat. Atje ishte një vend i lirë. Vdekja e kapi nga gjunjët. Ajo gulçoi. Vdekja e goditi me pëllëmbë mbi shpatulla si një fshatar harbut. Atëherë grushti i mbledhur i ra mbi gjoks, mbi trup, mbi trup, dhe sërish mbi trup. Buzët e saj u përgjëruan. I erdhi një mbytje. Gjuha i zuri grykën. Ajo u shtri.
Atëherë vdekja u ngrit, e tërhoqi lëneshën pas vetes nga duart e vogla të ftohta dhe e nxori nga dritarja jashtë.
Bruno Alfred Döblin (lindur më 10 gusht 1878 në Stettin, † 26 qershor 1957 në Emmendingen) mjek psikiatër dhe shkrimtar gjerman.
Vepra e tij epike përfshin shumë romane, novela dhe tregime, krahas tyre ai shkroi ese satirike dhe polemika me pseudonimin Linke Poot. Si një ekspresionist udhëheqës dhe pionier i modernizmit letrar në Gjermani, Döblin-i bashkoi herët shfaqjet radiofonike dhe skenarët në veprën e tij. Në vitin 1920 botoi romanin historik Valenshtajn.
Dëblini si një teoricien avangard romantik me shkrimet “Për romancierët dhe kritikët e tyre”, “Programi i Berlinit”, “Vërejtje mbi romanin” dhe “Ndërtimi i veprës epike” çliroi impulse të shumta në prozën narrative. Deri tani, romani i tij më i mirëpritur është “Berlin Alexanderplatz”.
Alfred Döblin vinte nga një familje hebrenjsh të asimiluar. Kur ishte dhjetë vjeç, babai i tij u nda, largimi i papritur i babait e traumatizoi djalin. Në vitin e tij të fundit në shkollë, Dëblini shkroi disa tregime dhe një roman të shkurtër. Pas mbarimit të shkollës së mesme, ai studioi mjekësi, mbrojti doktoraturën në vitin 1905 dhe u bë ndihmës-mjek në një institucionin psikiatrik për të sëmurët mendorë në Regensburg. Në vitin 1912 u martua me studenten e mjekësisë Erna Rajsin.
Metropoli i Berlinit u bë shtëpia e vërtetë e Dëblinit. Ai u bashkua me Rrethin e Stuhisë. Dëblini u bë një nga eksponentët kryesorë të letërsisë ekspresioniste me përmbledhjen e tregimeve “Vrasja e një lule lëndine dhe tregime të tjera të shkurtra” (vëllim me tregime), si dhe romanet ”Tre kërcimet e Vang-lun” dhe “Malet, detet dhe gjigantët”.
Döblin është një nga romancierët më të rëndësishëm të ekspresionizmit.
Në Luftën e Parë Botërore ai shkoi si mjek spitali në frontin perëndimor. Në Republikën e Vajmarit, Dëblini u bë një nga intelektualët kryesorë të krahut të majtë.
Në vitin 1933, hebreu dhe socialisti Döblin u largua nga Gjermania dhe u kthye pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, vetëm për t’u larguar sërish në vitin 1953. Pjesë të mëdha të veprës së tij letrare, duk përfshirë “Tetralogjinë e nëntorit” dhe romanin e fundit “Hamleti ose Nata e gjatë e ka një fund”, janë pjesë e letërsisë së mërgimit.
__________
Shkëputur nga vëllimi me tregime “Die Ermordung einer Butterblume und andere Erzählungen”
