More
    KreuOpinionArtur Spanjolli: Odiseja e një takimi me Kadarenë

    Artur Spanjolli: Odiseja e një takimi me Kadarenë

    Kontaktet e para me shkrimtarin e vetëm të shqipërisë të cilin që në rininë e parë, sapo e zbulova, nuk e tradhtova më kurrë, i pata që në liceun artistik ne Durrës, kur studjoja për skulpturë.

    Më habiste krenaria dhe hovi me të cilët mësuesja kujdestare dhe e letërsisë Diktere Mustafaraj, gjatë lëndës së saj, gjithmonë me gazetën “Drita” në dorë, na fliste me entuziazëm për jehonën e librave të tij në Francë. Nuk e njihja akoma nga afër. Në vitet nëntëdhjetë si i urituri për bukë, iu afrova veprave të tij, kur i etur për dije, thithja gjithçka që më pasuronte. Njoha asaj kohe, mes shumë librash edhe “Ftesë në studio”. Një libër i veçantë i përbërë nga gjithçka dhe asgjë, dhe u ndjeva sikur autori donte me tërë mënd të na shoqëronte në ofiçinën e fshehtë krijuese të mëndjes së tij. Kur e mbylla librin, i mahnitur nga bukuria se si i thoshte gjërat, i bëra vetes një pyetje disi naive por edhe ambicjoze, a do të ishte e mundur që një ditë dhe unë të shprehesha kaq bukur?

    E sertë si gurët e vendlindjes, e ashpër si koha në janar, ters si marrëzitë e një gjenerali, shpesh e mbrapshtë dhe aspak e lyer dhe e ngjyer me metafora rozë, proza e tij me frakturë, krijonte situata tejet emocionuese. Ishte për mua i vetmi shkrimtar shqiptar i cili e kishte futur letërsinë tonë në një dimension psikologjik te tipit Joyce e Kafka, të panjohur për letrat shqiptare. Vitet kalonin. Këtu ku jetoj në Firence, ndërsa u njoha edhe me veprat e shumë shkrimtarëve të tjerë, Kadare kishte gjithmonë një vend të veçantë në zemrën time. Edhe pse iu afrova më shumë formës përshkruese latinoamerikane, sepse në botën e tyre magjike dhe primitive, gjeja ngjashmëri me botën feudal-komuniste ku isha rritur, gjetjet e librave të Kadaresë ishin gjithmonë të mrekullueshme, tejet origjinale të befasueshme dhe shumë intrigante.

    Gjatë viteve të përjetshme të mërgimit, mes librave të tjerë qe lexoja ne italisht, i kthehesha gjithmonë me kënaqësi edhe shkrimtarit tonë. Një adhurim i cili sa më shumë kalonte koha aq më shumë rritej. Dy shkrimtarë kam dashur shumë ti takoja në jetën time, Marquez dhe Kadare. I pari shumë larg jetes time, nuk ishte e mundur ta takoja. Me Kadarenë mendoja se mund te ishte i realizueshem nje takim.

    E vërteta është se lexuesi i zellshëm, me kalimin e viteve nis dhe ushqen një simpati e cila arrin deri në adhurim të verbër për një shkrimtar të cilin nuk e ke njohur kurrë fizikisht. Për më tepër, kur lexuesi është edhe shkrimtar, atëherë kurioziteti dhe nxitja për ta njohur bëhet akoma më e fortë. Kadare është një shkrimtar, i cili ka ndikuar shumë në formimin tim, në emancipimin tim letrar dhe kulturor.

    Këtu në Itali, kur dilte ndonjë libër i ri i autorit, apo kur gazetat italjane botonin diçka për Kadarenë, për mua ishte një festë e vërtetë.

    Ishte nëntor i vitit 1993, kur në libraritë italiane sapo kishte dalë për shtëpinë botuese “Guanda”, romani “Prilli i thyer” dhe Kadare pritej të vinte në Firence. Isha regjistruar asokohe në Fakultetin e Letërsisë në Firence, dhe si i përhumbur në mugëtirën e fillimdimrit fiorentin, jetoja akoma dramën e ardhjes tragjike nga vendi im. Atë mbrëmje nëntori, Kadare kishte ardhur dhe e kishte bërë takimin tek teatri “Nicolini” pranë “Duomo-s”. Unë e mora vesh ardhjen e tij të nesërmen në mbrëmje, kur me disa djem shqiptarë ishim mbledhur si gjithmonë për një kafe. Disa nga ata po komentonin ngjarjen, pasì Kadare kishte qene në shtëpinë e tyre bashke me bashkeshorten.

    “Dua t’ju bëj një vizitë!” i kishte thënë, “sepse dua të shoh brendinë e një shtëpie emigrantësh, për të gjetur mjedisin e një rrefimi!”

    Dhe unë mbeta i habitur dhe u dëshpërova sepse nuk e kisha ditur këtë ngjarje kaq të rëndësishme.

    Kanë kaluar 26 vjet dhe sa herë kaloj pranë teatrit Nicolini, e shoh me sytë e mëndjes tek futet brënda me bashkëshorten e tij, i shoqëruar nga një turmë shqiptarësh, dhe më vjen një psherëtimë e fshehtë.

    Ishte viti 1997 kur lexova tek gazeta “La Repubblica”, se Kadare kishte fituar çmimin Bocaccio në Certaldo. “Këtë herë dua ta takoj!” mendova dhe i hipa trenit herët në mëngjes. Kur mbërrita në sheshin e vogël të qendrës së vjetër të qytetit, iu afrova një grupi njerëzish që prisnin ardhjen e tij. Shkrimtari tek ecte ngadalë duke iu ngjitur rrugës me tulla të kuqe, as nuk i shmangej po nuk u jepte konfidence fotografëve të cilët e ndiqnin me vrap, duke gdhendur çastin nga kënde interesante për fotografitë e gazetave të tyre. “Po vjen Kadare! Po vjen Kadare!” Mërmërisnin të pranishmit duke lëvizur nga vëndi prej emocjonit dhe duke e zhbiruar me vështrimet e tyre plot admirim. Ishte fluksi plot admirim që ngjall madhështia e një njeriu të madh.

    Gjatë intervistës që i bënë në frengjisht, në sheshin plot diell të qytezës, unë e dëgjoja duke përpirë xhdo fjalë me admirim.

    Në atë periudhë po shkruaja tezën mbi letërsinë krahasuese fantastike ku perfshiheshin edhe disa nga librat e tij, dhe dëshiroja ti bëja disa pyetje, por nuk ishte e mundur.

    Mbas dy muajsh, me programin Erasmus shkova të studioja në Sorbonë. Kaloja përditë përgjatë “Quatiere Latino”, me idenë se mos e shihja, por nuk e pashë kurrë. E dija që jetonte përreth, por vërtetë nuk dija si t’a gjeja. Ecja pra dy herë në ditë, duke bërë rrugën shtëpi – universitet në “Rue de Vaugirard”, pranë një foyer de Protestante ku banoja gjatë shkollës, dhe nuk e dija se gjendesha veç disa qindra hapa larg shtëpisë së Kadaresë. Nuk e hasa kurrë. Fati na bën ndoshta të padukshëm?! Edhe pse e mendoja shpesh kur kaloja andej, kurrë nuk pata rastin ta merrja vesh se ku jetonte me saktësi. I vetmi peng letrarësh, gjë që më erdhi ndër mend vetëm më pas, ishte se si nuk mu bë të trokisja tek dyert e Ambasadës Shqiptare për informacjon. Por Parisi ishte aq shumë i rrëmbyeshëm, ishte me aq vrull dhe entuziazëm në moshën njëzeteshtatë vjeçare sa nuk ta jepte këtë mundësi. Darkave kishte aq shumë dëfrime, birreri, diskoteka, vajza dhe kinema sa të përpinin me afshin e tyre ndjellaqejfë. Shkruaja edhe unë nëpër kafenetë përgjatë Senës, pjesë të librit tim “Kronika”, dhe njerëzit përtej xhamit, në ajrin e ftohtë të Parisit, kur më shihnin buzëqeshnin me pak ironi. “U shtua edhe një tjetër!” mendonin ndoshta. Rrugëve të vjetra të kryeqytetit që dalldis trutë, tek ecja si i dehur nga bukuria, përveç shumë krijesave fantastike që truri im në ethe krijonte, shkrimtarë, poetë dhe artista, për të cilët kisha lexuar aq shumë, shihja me sytë imagjinar tej feksjeve të xhamave nëpër kafene pranë San Michel, edhe Kadarenë tek shkruante i ulur diku.

    Por sa më shumë kalonte koha, aq më shumë dëshira për ta takuar e shtonte zjarrin e saj. Aq e mundimshme u bë situata sa mjeshtri filloi të më shfaqej nëpër ëndërra. Flisnim kuturu. Me apo pa llogjikë. Ose rrinte në heshtje. I ashpër si humori i gurit, ai tashmë shfaqej kudo. I kthjellët apo i zymtë, në momentin që doja të bëja selfein me telefonin tim, zgjohesha. Fillova t’a interpretoja si një ogur të mirë për te ardhmen time letrare. Raporti im me këtë të fundit, letërsinë pra, ishte një bashkjetesë plot probleme. Me ndarje dhe pajtime, si një dashuri e stuhishme. Ndërkohë vitet kalonin akoma.

    Nuk e di se si punon truri njerëzor, sepse ëndrrat janë rebelime të ndërgjegjes së fjetur, por ideja për ta takuar më mundonte gjithnjë e më shumë. Mjeshtri nëpër ëndërra dilte gjithmonë shpërfillshëm…pa llogjikë siç janë ëndërrat. Një mëngjes, rrinim ulur në një tavolinë dhe sikur te ishim në jetën reale tregoja një histori. Ai dëgjonte i ulur si pashai i Janinës, me një mjekërr të gjatë…..pastaj në momentin që do të bënim fotografi….si gjithmonë më dilte gjumi. Kjo dëshirë e zjarrtë, po shndërrohej gati në një makth. E njëjta dëshirë sfilitëse kishte munduar nëpër ëndërra edhe vetë Kadarenë ne lidhje me një kthim  mundshëm në Moskë ku kish qenë student për dy vjet. Tek “Ftesë në Studjo”, dëshira e tij e pavetëdijshme që të kthehej sërisht atje, pas shumë dekadash, i ishte shndërruar në një ëndërr sfilitëse e cila përsëritej.

    Fillova të jetoj nën këtë fluks të pamundur dëshirash. Si në mes të reales dhe surreales. Gjithçka ishte interesante dhe shumë intriguese.

    Po të merresha në terapi nga një analist me siguri do ta shpjegonte me faktin se kjo dëshirë duhej shuar. Duheshin dëbuar pra demonët që më mundonin.

    Epo kjo punë, thoja me vete….po! Kam dëshirë ta takoj por dua edhe ti jap rëndësinë e duhur !!!!” Një tjetër të madh që kisha dëshiruar me zjarr ta njihja ishte kolombiani Marquez. I cili tashmë kishte ikur përgjithmonë drejt përjetësisë. Një nocjon i thellë ku duhet medituar me kujdes sepse mendoj se nuk është aspak një trillim njerëzor, por një e vërtetë e fshehtë. Pata mundësinë ta takoja Kadarenë edhe në Nëntor të vitit 2006, në Panairin e Librit tek Piramida, kur unë prezantova “Kronikën”. Libër i cili më pas nuk e di ç fund pati sepse nuk u shpërnda asnjëherë nëpër librari. Iu afrova mjeshtrit tek rrinte dukshëm ulur mbi karrige me krahët mbi tavolinë dhe i zgjata për firmë librin: “Pasardhësi!” Më pas i zgjata një kopje të romanit tim “Kronika!” të cilën ai më këshilloi t’ai lija bashkëshortes së tij e cila rrinte pak më larg, duke u llafosur me një grup shoqesh.

    Dhe ja tani më në fund. E treta e vërteta. Falë editorit të tij zemërgjërë takimi u mundësua. Fluturova në fillim drejt Shqipërisë dhe u ndala në Durrës të takoja njerëzit e mi.

    Ditën e takimit u nisa që herët për në Tiranë. Isha tepër i qetë në shpirt. Dita ishte e bukur dhe plot dritë. Me një diell që ngrohte si në korrik, dhe me njerëzit e kryeqytetit, të cilët, tani, të çliruar nga pandemia, vërshonin si të hazdisur, çakërrqejf nëpër rrugët e kryeqytetit. Kisha ardhur enkas nga Durrësi dhe harta e telefonit ma indikonte kafenènë Juvenilia Castello pranë ish bllokut. Mbasi mendova se gjendesha në vendin e duhur, iu afrova hyrjes dhe mu duk çudi që nuk hynte dhe dilte askush. Pak i habitur, si njeriu që nuk e njeh vendin, çerek ore përpara u futa brënda dhe me gjithë habinë time zbulova që nuk ishte bar por restorant. “Çfarë kërkoni ju lutem?!” më pyeti një kamarjer kur më pa tejet të habitur.

    Ia thashë. “Po jo këtu. Është lart mbi kodër, afër liqenit lokali që kërkoni!”

    Artur Spanjolli me Kadarenë, Certaldo, Firence, shtator 1997

    “O zot i madh!” edhe kjo më duhej. Të humbja takimin. Dola jashtë si i trullosur dhe iu ngjita një taksije bosh e cila u gjend fare rastësisht aty në ecje. Shoferi mori adresën dhe unë e pyeta: “Ia dalim në kohë?”

    “Eh mor çun. Kjo është ora kur të gjithë kthehen në shtëpi!” Për të dalë nga ai tmerr trafiku, ku më shpejt ecej në këmbë se sa me mjet, na u deshën 15 minuta.I tërë ankthi im, i kishte kaluar shoferit, i cili mundohej të gjente rrugë dytësore, për të çarë në atë tmerr makinash, borishë dhe vape si në gusht. Si të zënë në çark, mundoheshim të ecnim, por rradha e makinave nëpër rrugët e ngushta pranë bulevardit, i ngjasonte atyre arterjeve plot yndyr të llupsave apo pijanecëve. Gjithçka shëmbëllente aq absurde, tamam si në një makth enderrash. “Mos u mërzit!” fillova ti jepja zemër unë shoferit tani, tek e shihja të shfrynte sikur të kishte ndonjë hall të madh. “Edhe po shkuam pak me vonesë nuk ka problem!” Më në fund, kur mungonin akoma dy minuta, dolëm nga labirinti i rrugicave. Përgjatë bulevardit shoferi i dha gaz makinës. Tani të gjithë rendnin si të çmendur . Të gjithë me sa duket donin të takonin Kadaretë e tyre. Dielli ngjyroste fort si në një pikturë godinat, rrugët edhe sheshet e zhurmshme. Më në fund iu ngjitëm kodrës ku ndodhej vëndi i takimit.

    U ndava me taksistin duke e falenderuar përzëmërsisht. Bar Juvenilja Castelo, ngjasonte me një ndertesë përrallash. U futa brenda me të shpejtë dhe hodha sytë rrotull tendave poshtë të cilave gjendeshin tavolinat me grupet e njerëzve. Ambjenti përreth ishte i gjelbëruar. Nuk ishin. Aty dallova një të njohurin tim, i cili priste gjithashtu ardhjen e mjeshtrit. Më pa me shprehjen e habitur në fytyrë, sikur të donte të më thonte: po ty kush të ka ftuar? por akoma pa e lënë të shprehte habinë ia ktheva: “Me ka ftuar editori!” Zumë vend poshtë tendës portokalli plot dritë dielli, në mes të gjelbërimit dhe filluam të flisnim. Një si muzikë e padukshme paqje dhe pushimi tingëllonte në ajrin pranveror. “Po vjen mjeshtri!” më tha, dhe zgjati kokën kur pikasi makinën e zotit Bujar. U ngrit në këmbë dhe mori një shprehje serjoze si njeriu që rrespekton fort dikë. Dyshemeja me tulla të kuqe, gjelbërimi plot dritë i pemëve të gëzueshme, ajri pranveror me një fllad të lehtë lulesh, gjithçka, të krijonte përshtypjen e festës. Një festë diku lart në Olimp. Gjithçka që arrihet me zor, kur realizohet, merr shijen e ëndërrës, mendova. Një ëndërr e bukur dhe e shumëpritur.

    U ngritëm dhe i dolëm përpara. Ecja si me ndrojë. Ishte një ndrojë e panjohur për mua. Një ndrojë të cilën ta impononte fluksi i padiskutueshem i madhështisë së tjetrit. Ndërkohë i zgjata dorën dhe u prezantova. Ndjehesha i emocjonuar. Nuk bëhen përditë këto lloj takimesh, mendoja vetëtimthi. Mjeshtri e mbushte vendin me prezencën e tij plot lavdi. Rrezatonte një autoritet të padiskutueshëm falë librave pa fund që kishte shkruar gjatë më shumë se gjashtë dekadave si krijues. Kur u ulëm nuk dija ç të thoja dhe rrija në heshtje. Ja, mbi këta njerëz kalon historia, mendoja. Njerëz të kulturës, personalitete të cilët e kishin lozur rolin e tyre në shoqëri. Kur zumë vënd, u shkëput nga një tavolinë tjetër, një vajzë e hijshme nga Kosova, e cila kishte ardhur enkas për shkrimtarin. E ftuar si gjithmonë nga zoti Bujar, erdhi aty për të takuar shkrimtarin hijerëndë dhe plot famë. U ul në të djathtë të Kadaresë dhe ishte tejet e emocjonuar. Pastaj Bujari filloi të na prezantonte. Çeço, zeshkan, i thatë dhe me flokët e bardha rrinte në heshtje, duke dredhur një cigare. “Arturi jeton në Firence…..” vazhdoi Bujari. “Eshtë edhe piktor….” Nuk dinin asgjë mbi mbiemrin tim i cili rridhte nga thellësitë e shekujve nga një tokë kryekëput myslymane. “Mendova se ky mbiemër do të ishte një huazim. Pseudonim i krijuar nga autori!” shtoi Bujari. Pastaj gazetarja nga Kosova, pak nga adhurimi, pak nga zjarri i atdhetarisë filloi të fliste pa pushim për çështjet e Kosovës. Buzëqeshte dhe falenderonte pa fund Kadarenë për ç kishte bërë gjatë gjithë atyre viteve në mbrojtje të Kosovës. Koha mizore kalonte. Porositëm nga një kafe dhe tek rufitnim atë, perceptoja gjithçka sikur të isha brenda një ëndërre. Në një nga ata ëndërrat që më kishin joshur pa fund. Pimë nga një cigare me Kadarenë dhe bënim muhabet. U fol për shumë çështje si për librat, poezitë, filmat, por veçanërisht u fol për çështjen e Kosovës. Doja ta merrte fjalën ai, por ishin veç të pranishmit që e merrnin fjalën me ngut. Mjeshtri ate ditë për fatin tim të keq qëlloi fjalëpakë dhe jo shumë në humor. Do të doja të isha kokë më kokë me të dhe të bisedoja veç për çështje krijimtarie, por atë ditë kjo nuk ishte e mundur. Kisha ndër mend ti bëja disa pyetje. Pyetje që i kisha menduar hollësisht përpara, por e ndjeja që nuk ishte momenti i duhur. Zoti Bujar, i dashur dhe i komunikueshëm, tepër i informuar, jepte opinione mbi problemet e Kosovës. Kadare buzëqeshte nga pak, rrinte akoma në heshtje sikur te ishte kredhur ne gjumin e mbasdites, por shqisat e tij teper të vëmendshme, kapnin gjithçka përreth me kujdes. Pse nuk flas? I thoja vetes duke u munduar të shmangja drojën. T’ia bëj pyetjet që kam ndër mend! Por bisedat për gjendjen aktuale në Kosovë merrnin zjarr vazhdimisht, dhe e grabitnin kohën e shtrenjtë të takimit, e cila fluturonte! Doja ta pyesja për disa gjëra: Si e keni përjetuar dhe zgjidhur jetën paralele të krijimtarisë ku shkrimtari i kapur nga demonët e krijues bëhet si i huaj në familje? Si ja dole të ndjekësh me kujdes edhe familjen edhe jetën paralele krijuese? A i rilexoni ndonjëherë romanet tuaja pas shumë kohësh? Ç ju ka mbetur akoma pa shkruar?…etj etj. Asnjë nga këto pyetje nuk po gjeja momentin t’ia bëja. Duke pasur një karakter të drojtur dhe meditativ as nuk e dërgoja nëpër mend të ndërhyja kur flisnin të tjerët. Kadare, rrinte akoma ashtu, si i topitur, i vëmëndshëm për gjithçka, por i kredhur ne heshtjen e tij sikur ajo te ishte vetia themelore e nje shkrimtari. Me pas erdhi edhe aktori Timo Flloko, i cili, pasi zuri vend me një karrige aty pranë, të cilën çeço ia pregatiti, filloi të fliste për një projekt recitimi që po realizonin së bashku. Mjeshtri rrinte mbështetur mbi karrige, me kapelen dhe duart mbi tavolinë, dhe shihte larg. Kjo heshtje e bënte figurën e tij akoma edhe më intrigante. Mezi prisja ta dëgjoja, por, mjeshtri veç ndiqte biseden, dhe si konkluzjon, nxirrte veç pak fjalë te kursyera, sikur çmimi i atyre te ishte tepër i lartë. Nganjëherë lëvizte vetëm kokën. Pastaj mohonte ndonje ide tavoline duke thënë: “S’është ashtu!” I bëra një pyetje, dhe e pashë të më përgjigjej me një lëvizje mohuese të kokës duke e kursyer fjalën sikur të ishte një gjirokastrit i vërtetë.

    Por, mjaftonte prania e tij për tu ndjerë akoma më shumë shkrimtar se ç ndjehesha në vetminë time krijuese rrethuar veç nga librat dhe zërat e ndërgjegjes krijuese. Në fund të fundit i kisha dëgjuar të gjitha intervista dhe dokumentarë që kishte dhënë ndër viteve dhe që gjeheshin në internet. Tani mjaftonte veç karizmi e tij. Kishte momente kur vështrimi im fokusohej tek duart e mjeshtrit të madh. Ato duar veç kishin shkruar gjatë një jete të tërë. Që nga kohërat e largëta të poezive apo librit “ Mjergullat e Tiranes” o “Ditë kafeneshë”, deri tek librat e fundit si, “Kur sunduesit grinden” apo intervista e fundit per tetëdhjetë e pesë vjetorin. Ato duar, mishtore me pak rrudha mbi kurriz, tani rrinin si të ngrira mbi tavolinë. Me ato mollëza që kishin shtrënguar stilografin, kishin kaluar me qindra vargje. Rradhë proze pa fund, një ushtri gërmash dhe fjalësh, të cilët kishin dëshmuar epokat e popullit tonë. Aty kishin kaluar, nën filtrin e mendjes, ateljesë së artistit, vitet gjashtëdhjetë, nëntëdhjetë, dymijë e njëzet. Gjithçka kishte kaluar nëpër laboratorin e mendjes pjellore të mjeshtrit, nga ku ishin trasformuar në kryevepra letërsie. Nuk ishte ky një fat i madh për një komb? Mbas disa shekujsh, do të kujtohej shumë pak ndoshta, nga epoka jonë. Do të zhdukej një pjesë e mirë e letërsisë mesatare, zërat e mijra poetëve normalë apo mediokër, do të treteshin fare. Do të harroheshin emrat e ministrave dhe të politikanëve. Mëritë, dhimbjet, mëdyshjet e një populli do të varroseshin në humbëtirën e kohës, ndërsa një pjesë e librave të tij do të bëheshin ndërkohë akoma dhe më popullorë. Isha i bindur për këtë. Nëse ky nuk ishte një fat i madh për njeriun, atëherë kush na qenkërka ky fat kaq i madh atëherë? Ndoshta fati të kishe gjysmën e Tiranës tënden? Gjenitë gjithmonë i paraprijnë kohërave. Ata bëhen ndriçim për të tjerët.

    Tek rrinim ashtu duke biseduar, Bujari i foli prap për librat e mi, të cilët kisha filluar tì shkruaja prap në gjuhën shqipe. “Eshtë e çuditshme!” shtova. “Në fillim kërkoja me çdo kusht ti shkruaja historitë e mia italisht, por tani, mbasi e bëra xhiron e njohjes, po i kthehem prap shqipes dhe me shumë kënaqësi!” Sikur i lodhur, duke i folur një lexuesi në gjuhën e Dantes, tani të kisha hequr dorë nga ajo dëshirë e marrë transformimi kulturor dhe me mund po rimerrja në dorë gjuhën e nënës. Herët a vonë kënga e fëmijrisë na thërret dhe na mallëngjen plot helm të ëmbël. Ishte e natyrshme. Njeriu herët a vonë gjithmonë e kërkon origjinën e tij, identitetin e vërtetë.

    Koha kalonte, por nuk e kisha më ankthin se ajo po ikte shpejt. Vazhdoja ta përjetoja takimin si një ëndërr. Një ëndërr të bukur. Ishte gjëja më e mrekullueshme që po më ndodhte në fushën e letrave. Ndjehesha jo vetëm krenar e mirënjohës ndaj organizuesit, por edhe plot me vrull dhe energji, sikur figura hijerëndë e Kadaresë, të kishte aftësinë të zgjonte tek shkrimtarët një forcë të fshehtë transformuese. Një gjë e tillë më kishte ndodhur edhe në Firence, ku unë, vite më parë frekuentoja intensivisht shtëpinë e poetit 90 vjeçar italjan Marjo Luzi, edhe ai kandidat prej vitesh për çmimin Nobel. Edhe Luzi, më ndihmonte të mbaja gjallë prushin e fjalëve. Ndizte motorrin krijues brenda meje.

    Mbasi koha e kafesë kaloi, atëherë i kërkova zotit Bujar të bëja një fotografi me mjeshtrin. Do të zgjohesha ndoshta si në ëndërrat e bëra muaj më parë dhe fotografia nuk do të bëhej kurrë? Do të ngecte diku nëpër palat e kohërave që përziheshin?! Ajo biologjike dhe ajo idealja dhe e perjetshmja per të cilën kishte folur edhe Kadare tek libri “Ftese ne Studjo”. Dita u bë akoma edhe më e këndëshme. Prap kisha ndjesinë sikur isha në një pikë, lartë në Olimp, ku kurrë nuk ndodh gjë e keqe dhe është përherë bukur dhe qetë. Hyjnitë e vendosin vetë fatin e tyre. Iu afrova nga e majta mjeshtrit. Mu duk sikur po bëja fotografi me vetë historinë. Me vetë letersinë, nën kthetrat e ëmbëla të së cilës jetoja që prej tridhjet vjetësh. Atë, siç bëjmë me një dashnore plot probleme, e kisha lënë dhe rimarrë me dhjetra herë në mërgim, duke u detyruar si nga jeta e vështirë ashtu dhe nga editorët e ftohtë, indiferentë italjan që përbuznin gjithçka që nuk ishte e rrekomanduar edhe pse, duhet thënë, jo të gjithë lindin Kadare.

    Pasi u ngritëm bëmë nja dhjetra hapa në asfaltin gjarpërues të rrugës që të dërgonte tek liqeni i Tiranës. Çeço me Kadarenë përpara, dhe unë me zotin Bujar prapa. Heshtja ishte e plotë. Aroma e pemëve na përkëdhelte plot dashuri. Dielli depërtonte gjethnajën e përjetshme të pyllit të vogël, falë të cilit kishin lindur aq shumë vargje të bukura shkruar nga poetët shqiptarë. Ishte ora gati dy e mbasdites. Dhe pak më tutje, përtej pyllit të vogël ku ecnim, mbi pllakat e bardha të sheshit përpara universitetit, mbi godina dhe përmbi gjelbërim, dielli i çmendur tiranas, kish sunduar me të verdhën e tij prej Van Gogu gjithçka, sikur vërtetë të ishte mesi i verës dhe jo 25 maj 2021, dita e lindjes së poetit tonë kombëtar Naim Frashëri.

    SHKRUAJ NJË PËRGJIGJE

    Ju lutem lini komentin tuaj!
    Ju lutemi shënoni emrin tuaj këtu

    Artikujt më të fundit

    KATEGORITË