Përktheu: Artemisa Kuznetsov
Ishte faji i tij, plotësisht dhe vetëm faji i tij, që ata e kishin humbur trenin. Po sikur ata idiotët e hotelit të refuzonin ta sillnin faturën? Gjithçka ndodhi sepse ai nuk ia kishte bërë të qartë kamarierit gjatë drekës që fatura duhej të ishte gati para orës dy. Çdo burrë tjetër do të qëndronte ulur atje dhe nuk do të ngrihej derisa t’ia dorëzonin. Por jo! Besimi i tij i thellë në natyrën njerëzore e shtynte të ngrihej dhe të priste që një nga ata idiotët ta çonte në dhomën e tyre… Dhe pastaj, kur karroca më në fund mbërriti, ata prisnin ende për kusurin… (oh, Zot). Pse nuk u kujdes ai për rregullimin e valixheve, që të niseshin sapo të merrnin paratë? Mos vallë priste që të dilte ajo jashtë, të qëndronte nën strehë në atë të nxehtë dhe t’u tregonte duke shenjuar me ombrellën e saj se ku t’i vendosnin kutitë? Ishte një skenë qesharake e jetës së një familje angleze.
Edhe kur karrocierit iu tha sa shpejt duhej ta drejtonte karrocën, ai nuk tregoi aspak vëmendje – vetëm buzëqeshi. ‘Oh,’ psherëtiu ajo, ‘po të ishte ajo shofere, nuk do të kishte ndalur së qeshuri nga mënyra qesharake dhe absurde me të cilën i bëhej presion të nxitonte.’ Dhe u mbështet pas e imitoi zërin e tij: ‘Jepi, shpejt, shpejt’ – dhe i kërkoi shpejt falje shoferit që e kishte shqetësuar…
Dhe pastaj stacioni – i hatashëm – me pamjen e trenit të vogël gazmor që largohej ngadalë dhe me ata fëmijë të shëmtuar që përshëndesnin nga dritaret. ‘Oh, pse më duhet t’i duroj këto gjëra? Pse jam e ekspozuar ndaj tyre?…’ Ndërsa prisnin, dielli verbonte dhe mizat silleshin përreth, dhe ai, së bashku me përgjegjësin e stacionit, qëndronin kokë më kokë e përpiqeshin të gjenin një tren tjetër mbi tabelën e orareve – një tren që, sigurisht, nuk do ta kapnin. Njerëzit ishin mbledhur përreth, dhe një grua mbante lart një foshnjë me një kokë të madhe… e të tmerrshme… ‘Oh, të kujdesesh siç kujdesem unë – të ndjesh siç ndjej unë – dhe të mos të të shpëtojë asgjë – të mos dish kurrë, as për një çast të vetëm, se çfarë do të thotë të… të…
Zëri i saj kishte ndryshuar. Tani dridhej – po qante. Ajo rrëmoi në çantën e saj dhe, nga gryka e vogël, nxori një shami të parfumuar. E ngriti vellon dhe, sikur të fliste me dikë tjetër tha: ‘E di, e dashura ime, e di …’ – dhe e mbështeti shaminë mbi sytë.
Çantëza e vogël, me kapëset e saj të shndritshme prej argjendi të hapura, qëndronte mbi prehrin e saj. Ai mund të shihte pufkën e pudrës, lapsin e buzëve ngjyrë trëndafili, një tufë letrash, një flakon me pilula të vogla si fara të zeza, një cigare të thyer, një pasqyrë, dhe tableta të bardha si fildish me shënime të shkarravitura. ‘Në Egjipt, ajo do të varrosej prej këtyre sendeve,’ mendoi ai.
Ata kishin lënë pas shtëpitë e fundit, ato shtëpiza të vogla, të shpërndara, me copa qeramike të thyer të hedhura mes shtretërve të luleve dhe me pula gjysmë të rrjepura që gërmonin pranë pragjeve. Tani po ngjiteshin në një rrugë të gjatë e të pjerrët, që rrotullohej rreth kodrës dhe kalonte në gjirin tjetër. Kuajt ishin të lodhur dhe tërhiqnin me vështirësi. Çdo pesë minuta, ose më mirë çdo dy minuta, karrocieri i godiste lehtë me kamxhik. Shpina e tij e trashë dukej e fortë si dru; kishte çibanë në qafën e tij të kuqërremtë dhe mbante një kapelë të re — ishte një kapelë kashte që shkëlqente…
Frynte një erë e lehtë, aq sa për të lëkundur gjethet e reja të pemëve frutore, për të ledhatuar barin e hollë, e për të kthyer në argjend ullinjtë e pluhurosur — mjaftueshëm sa për të ngritur para karrocës një vorbull të vogël pluhuri, që rrotullohej dhe binte mbi rrobat e tyre si hi i imët. Kur ajo nxori pufkën e pudrës, pluhuri fluturoi mbi të dy ata.
‘Oh, pluhuri,’ pëshpëriti ajo, ‘pluhuri irritues, i neveritshëm.’ Dhe uli vellon e saj e u shtri pas si e kapluar.
‘Pse nuk e hap ombrellën?’ – sugjeroi ai. Ishte në sediljen e përparme dhe u përkul për t’ia dhënë.
Në atë çast, ajo u kthye menjëherë dhe shpërtheu:
‘Të lutem, lëre ombrellën time të qetë! Nuk e dua ombrellën! Dhe kushdo që nuk është plotësisht i pandjeshëm do ta kuptonte se jam shumë, shumë e lodhur për të mbajtur një ombrellë. Dhe me këtë erë që fryn kaq fort… ule menjëherë poshtë!’ – shpërtheu ajo përsëri.
Pastaj ia rrëmbeu ombrellën, e hodhi në pjesën e rrëmujshme pas karrocës dhe u shtri përsëri, duke marrë frymë me vështirësi.
U duk një kthesë tjetër e rrugës, dhe poshtë kodrës u shfaq një grup fëmijësh të vegjël, që qeshnin e bërtisnin, me vajza të vogla me flokë të zbardhur nga dielli dhe djem të vegjël me kapele të vjetra ushtarake. Në duar mbanin shumëllojshmëri lulesh të kapura nga petalet, dhe i ofronin ndërsa vraponin pranë karrocës. Kishin vjollca të zbehura, lulebore të bardha në jeshile, një zambak dhe një grusht zymbylësh. I futnin lulet dhe fytyrat e tyre ngacmuese në karrocë; njëri prej tyre madje hodhi në prehrin e saj një tufë mëllagash. I shkreti vogëlush!
Ai e futi dorën në xhepin e pantallonave të tij në sy të saj.
‘Për hir të Zotit, mos u jep asgjë. Oh, sa tipike nga ti! Majmunë të vegjël të neveritshëm! Tani do të na ndjekin gjatë gjithë rrugës. Mos i inkurajo; ti gjithmonë i inkurajon lypsarët,’ dhe ajo e flaku tufën jashtë karrocës, duke thënë: ‘Të paktën, bëje kur të mos jem unë këtu.’ Ai pa tronditjen e çuditshme në fytyrat e fëmijëve. Ata ndaluan së vrapuari, ngelën pas dhe pastaj filluan të bërtisnin diçka, e vazhduan të bërtisnin derisa karroca kaloi një kthesë tjetër.
‘Oh, edhe sa kthesa të tjera ka deri në majën e kodrës? Kuajt nuk kanë vrapuar fare. Sigurisht nuk është e thënë që të ecin gjatë gjithë rrugës.’
‘Do të jemi atje për një minutë,’ tha ai, dhe nxori kutinë e cigareve. Ajo u kthye nga ai, bashkoi duart dhe i mbajti para kraharorit të saj. Sytë e errët, pas vellos, dukeshin të mëdhenj dhe lutës; flegrat e hundës i dridheshin, kafshoi buzën dhe koka i lëvizi me një dridhje të lehtë nervore. Por kur foli, zëri i saj ishte i dobët dhe shumë i qetë.
‘Dua të të kërkoj diçka. Në fakt, dua të të lutem për diçka,’ tha ajo. ‘Ta kam kërkuar qindra e qindra herë më parë, por ti e ke harruar. Është një gjë aq e vogël, dhe sikur ta dije sa shumë do të thotë për mua…’ Ajo i kryqëzoi duart fort. ‘Por ti nuk e di, sepse asnjë qenie njerëzore nuk mund ta dijë dhe të jetë kaq e pashpirt.’ Dhe më pas, ngadalë, qëllimisht, duke e parë me ata sytë e saj të mëdhenj dhe të zymtë tha: ‘Të lutem dhe të përgjërohem për herë të fundit që kur jemi duke udhëtuar bashkë, të mos pish duhan. Nëse do të mundje ta imagjinoje dhimbjen që ndjej kur ai tym më vjen duke më pluskuar në fytyrë…’
‘Oh, harrova, tha ai. ‘Mirë, nuk do të pij.’ Dhe e vuri kutinë përsëri në xhep.
‘Oh jo,’ tha ajo, duke u munduar të mos qeshte, dhe e vendosi pjesën e pasme të dorës mbi sytë e saj. ‘Këtë nuk mund ta kesh harruar, jo.’
Kur ata arritën në majën e kodrës, era frynte gjithnjë e më e fortë.. ‘Hop-op-op,’ bërtiti karrocieri. Ndoqën rrugën që zbriste poshtë në një luginë të vogël, kaluan përskaj bregdetit në fund të saj, dhe pastaj u ngjitën mbi një kodër të butë në anën tjetër. Tani u dukën sërish shtëpi, me dritare të mbyllura me grila blu kundër të nxehtit, me kopshte të ndritshme që të verbonin, dhe me qilima kamaroshesh të hedhura mbi muret ngjyrë rozë. Vija bregdetare dukej e errët; në buzë të detit, një skaj i bardhë si mëndafsh lëkundej lehtë. Karroca zbriste poshtë kodrës, haste në pengesa dhe tronditej rëndë. ‘Ho-op,’ bërtiti karrocieri. Ajo u mbërthye fort pas anëve të sediljes dhe mbylli sytë, dhe ai e dinte që ajo ndihej sikur kjo po ndodhte qëllimisht – kjo lëkundje, kjo tronditje, e gjithë kjo që po ndodhte. Ishte ai përgjegjës për të, në një mënyrë a në një tjetër; për ta ndëshkuar atë, sepse ishte ajo që kishte kërkuar që karroca të ngitej me shpejtësi. Por sapo mbërritën në fund të luginës, pësuan një lëkundje të madhe. Karroca pothuajse u përmbys, dhe ai pa që sytë e saj flakëruan drejt tij. Ajo fëshfëriu gjithë zemërim: ‘Besoj se po e shijon jashtëzakonisht shumë këtë, apo jo?’
Vazhduan rrugën e më në fund arritën në fund të luginës. Papritur ajo u ngrit në këmbë: ‘Karrocier! Karrocier! Ndal!’ U kthye dhe hodhi një sy në pjesën e rrëmujshme prapa. ‘E dija,’ thirri ajo. ‘E dija. E dëgjova të binte, dhe edhe ti e dëgjove, në atë lëkundjen e fundit.’
‘Çfarë? Ku?’, tha ai.
‘Ombrella ime. Ka rënë. Ombrella që i përkiste nënës sime. Ombrella që e çmoj më shumë se… më shumë se…’ Ajo ishte krejtësisht jashtë vetes. Shoferi u kthye, me fytyrën e tij të gjerë dhe gazmore që buzëqeshte.
‘Edhe unë dëgjova diçka,’ tha ai, me thjeshtësi dhe gaz. ‘Por mendova se, meqë Zoti dhe Zonja nuk thanë asgjë…?’
‘Ja, e dëgjon atë. Atëherë patjetër që edhe ti e dëgjove. Prandaj e ke atë buzëqeshje të çuditshme në fytyrë.’
‘Shiko,’ tha ai, ‘nuk ka humbur. Nëse ka rënë, ende aty do të jetë. Rri aty këtu je. Do të kthehem unë dhe do ta marr.”
Por ajo pa përtej kësaj. Oh, si pa ajo përtej kësaj!
‘Jo, faleminderit.’ Dhe ia hodhi sytë e saj të ndezur plot zemërim, pa e vrarë mendjen për praninë e shoferit. ‘Do të shkoj vetë. Do të kthehem mbrapsht atje dhe do ta gjej, ndaj bën mirë të mos më ndjekësh. Sepse…’ – duke ditur se shoferi nuk po kuptonte asgjë, foli butësisht e me delikatesë – ‘nëse nuk shpëtoj për një moment prej teje, do të çmendem.’
Ajo zbriti nga karroca. ‘Ma jep çantën.’ Dhe ai ia dha. ‘Mbase zonja preferon…’
Por shoferi kishte zbritur tashmë nga sedilja e tij, dhe ishte ulur mbi një gardh, duke lexuar një gazetë të vogël. Kuajt qëndronin me kokat ulur. Ishte qetësi. Burri në karrocë u rehatua dhe kryqëzoi krahët. E ndiente diellin që i binte mbi gjunjë. Koka i kishte rënë mbi gjoks.
‘Shhh, shhh,’ dëgjohej nga deti. Era fëshfërinte nëpër luginë dhe gjithçka ishte në qetësi. I shtrirë atje, ai e ndjeu veten një njeri të zbrazët, të tharë, të fishkur, të shkrumbuar.
Dhe deti zhurmonte, ‘Shhh, shhh…’
Atëherë ai e vuri re pemën, i pa vetëdijshëm për praninë e saj aty pranë portës së një kopshti. Ishte një pemë madhështore me një trung të trashë e të rrumbullakët si prej argjendi dhe me një kurorë gjethesh prej bakri që pasqyronin dritë, por megjithatë ishin të zymta. Kishte diçka përtej pemës – një bardhësi, një butësi, një masë e mjegullt, gjysmë e fshehur – me një siluetë delikate. Ndërsa shihte pemën, ai ndjeu frymëmarrjen t’i shuhej dhe u bë pjesë e heshtjes.
Dukej sikur ajo rritej, sikur zgjerohej në të nxehtin që dridhej, derisa gjethet e gdhendura mrekullisht fshehën qiellin – dhe megjithatë qëndronte e palëvizur. Pastaj, nga thellësitë e saj apo nga përtej saj, erdhi zëri i një gruaje. Një grua po këndonte. Zëri i saj i ngrohtë dhe i qetë, pluskonte në ajër, dhe ishte pjesë e heshtjes, ashtu siç ishte edhe ai.
Papritur, ndërkohë që zëri ngrihej, i butë, ëndërrimtar, ledhatues, ai e dinte se do të vinte drejt tij përmes gjetheve të fshehura, dhe kështu qetësia e tij u shpërbë. Çfarë po i ndodhte? Diçka u trazua në kraharorin e tij. Diçka e errët, diçka e tmerrshme dhe e padurueshme vloi brenda qenies së tij. Dhe si një fije bari, përkundej, lëkundej… ishte e ngrohtë, mbytëse. Ai u përpoq fort ta luftonte, dhe në të njëjtin çast – gjithçka mbaroi.
Ai u zhyt në një heshtje të thellë, shumë të thellë, duke vështruar pemën dhe duke pritur për zërin që vinte duke pluskuar, e më pas duke u shuar, derisa e ndjeu veten të shkujdesur.
Tani ndodhej në korridorin e trenit që lëkundej. Ishte natë. Treni rrëshqiste dhe gjëmonte nëpër errësirë. Ai mbahej me të dyja duart pas shufrës prej bronzi. Porta e kompartimentit të tyre ishte e hapur.
‘Mos e shqetësoni veten, zotëri. Ai hyn e ulet kur të dojë. I pëlqen – i pëlqen – është zakon i tij… Po, zonjë, jam paksa e sëmurë… Nervat e mia.. ‘Oh, im shoq e ka shumë për zemër udhëtimin. Kënaqet edhe kur përballet me ndonjë vështirësi rrugës… Im shoq… Im shoq…’
Zërat murmurinin. Nuk heshtnin kurrë.
Por aq e madhe ishte lumturia e tij qiellore ndërsa qëndronte aty, sa dëshironte të jetonte përgjithmonë.
