E ulur pranë dritares ajo vështronte mbrëmjen që kaplonte rrugën e madhe. Koka i mbështetej në perdet e dritares, ndërkohë që në flegrat e hundës kishte depërtuar një erë e fortë kretoni të përhimët. Ishe e lodhur.
Të pakët ishin ata që përshkuan rrugën. Personi që jetonte në godinën e fundit, po kthehej në shtëpi; ajo dëgjoi hapat e tij tek trakullinin në trotuarin e betonuar, e më pas, tek kërcisnin mbi rruginën e shtruar me skorje qymyri të djegur që të çonte drejt shtëpive të kuqe të sapo ndërtuara. Dikur aty kishte pasur një fushë në të cilën, çdo mbrëmje, ne luanim me fëmijë të tjerë. Më vonë, dikush nga Belfast-i e bleu fushën dhe ndërtoi aty shtëpi – jo si ato shtëpitë e vogla ngjyrë kafe, por shtëpi me tulla të ndritshme dhe çati që shkëlqenin. Fëmijët që banonin buzë rrugës së madhe – ata të familjes Devine, Water, Dunn, uloku i vogël Keogh, ajo, si edhe vëllezërit e motrat e saj – e kishin bërë zakon të luanin te fusha së bashku. Ernest-i, gjithsesi nuk luante kurrë: mosha, tepër e madhe që ai kishte, bëhej pengesë për të. Shpeshherë, babai i saj i dëbonte fëmijët nga fusha me një thupër kullumbrie në dorë; zakonisht, vogëlushi Keogh, bënte roje dhe njoftonte sa herë që ai shquante babanë e saj të vinte drejt tyre. Sidoqoftë, dukej se ata ishin mjaft të kënaqur. Në atë kohë, babai i saj nuk ishte dhe aq i keq; veç kësaj, mamaja ishte akoma gjallë. Vitet rrodhën. Ajo, bashkë me vëllezërit dhe motrat u rritën, mamaja ndërroi jetë. Tizzie Dunn ndërroi jetë, gjithashtu; ndërkohë, familja Waters u kthye në Angli. Çdo gjë ndryshon. Tashmë kishte ardhur radha e saj që të largohej, ashtu si edhe të tjerët, të ikte nga shtëpia.
Shtëpia! Ajo hodhi një vështrim përqark dhomës, tek pa edhe një herë tjetër të gjitha orenditë e njohura që i kishte pastruar një herë në javë për kaq vite me radhë, pa ditur ama ta shpjegonte se nga vinte gjithë ai pluhur. Ndoshta, orenditë e shtëpisë, nga të cilat asnjëherë nuk kishte ëndërruar të ndahej, nuk do t’i shihte më kurrë. Megjithatë, gjatë gjithë këtyre viteve, ajo nuk kishte mundur ta mësonte emrin e klerikut, fotografia e zverdhur e të cilit qëndronte varur mbi mur sipër harmoniumit të prishur, përbri një kopje të stampuar me premtimet që i drejtoheshin Shenjtores Margaret Mary Alacoque. Kleriku kishte qenë shok shkolle me babanë e saj. Sa herë që fotografinë ia tregonte një vizitori, babai ia kalonte atij në dorë duke shtuar fjalë të rastit:
‘Tani ai ndodhet në Melbourne.’
Ajo kishte dhënë pëlqimin e saj për t’u larguar, për të ikur nga shtëpia. A ishte ky një veprim i mençur? Ajo u përpoq t’i peshonte mirë të dy anët e çështjes. Gjithsesi, strehimin dhe ushqimin i kishte të siguruar në shtëpi; aty kishte dhe njerëzit e vet të cilët i kishte pasur pranë gjithë jetën. Sigurisht, ishte e detyruar të bënte shumë punë në shtëpi, por edhe të punonte me këmbëngulje. Çfarë do të thonin për të në dyqanin ku punonte në çastin që do ta merrnin vesh se ajo ishte rrëmbyer me pëlqim nga një djalë? Ndoshta do të thonin se ishte një budallaçkë; dhe me anën e një njoftimi në gazetë, vendin e saj të punës do ta zinte një tjetër. Zonjusha Gavan do të gëzohej. Ajo gjithmonë kishte pasur epërsi ndaj saj, veçanërisht në rastet kur të pranishëm ishin edhe njerëz të tjerë, të cilët dëgjonin.
‘Zonjusha Hill, a nuk e shikoni që zonjat po presin?’
‘Gjallërohu pak, zonjusha Hill, ju lutem.’
Ajo nuk kishte ndërmend që të derdhte lot pasi të largohej nga dyqani.
Por në shtëpinë e saj të re, në një vend të largët e të panjohur, gjërat do të ishin ndryshe. Më pas, do të martohej – ajo, Eveline. Njerëzit do ta respektonin. Ajo nuk do të trajtohej ashtu siç ishte trajtuar mamaja e saj. Madje edhe tani, ndonëse i kishte mbushur të nëntëmbëdhjetat, ajo ndjente rrezikun e një dhune të mundshme nga ana e babait. Ishte e vetëdijshme se një mendim i tillë i shkaktonte regëtima në zemër. Deri para disa vitesh, ai kurrë nuk i ishte vërsulur asaj siç i ishte sulur Harry-t dhe Ernest-it, ngaqë ajo ishte vajzë, por kohët e fundit ai kishte filluar ta kërcënonte, t’i thoshte se çfarë do t’i punonte për hir të nënës së saj që nuk jetonte më. Njeri që ta mbronte nuk kishte. Ernesti kishte vdekur, kurse Harry, i cili merrej me mirëmbajtjen e kishave, pothuajse gjithmonë ishte diku në jug të vendit. Veç kësaj, zënka e përhershme për para të shtunave në mbrëmje kishte filluar ta lodhte në mënyrë të papërshkrueshme. Ajo, gjithmonë, rrogën e saj e jepte të plotë në shtëpi – shtatë shilinga – ndërsa Harry dërgonte aq sa kishte mundësi; çështja ishte se, t’i merrje mbrapsht të holla babait, ishte problem. Ai thoshte se ajo i bënte paratë rrush e kumbulla, se ishte pa mend në kokë, dhe se paratë që ai i kishte fituar me vështirësi nuk kishte ndërmend t’ia jepte asaj që ajo t’i harxhonte lart e poshtë, e shumë të tjera kësisoj; natën e çdo të shtune ai shndërrohej në një njeri mjaft të lig. Më në fund, ai i jepte asaj një shumë dhe e pyeste nëse kishte ndërmend ta bënte pazarin për drekën e së dielës. Më pas, asaj i duhej të vërshonte jashtë sa më shpejt që të ishte mundur për të bërë pazarin, shtrëngonte fort kuletën e lëkurës në dorë, hapte rrugën me bërryla në mes të turmës, dhe nën peshën e ushqimeve të blera kthehej vonë në shtëpi. Ajo ishte e detyruar të punonte shumë për ta mbajtur shtëpinë në rregull, si edhe për t’i marrë masat që të dy vëllezërit e vegjël që i kishte në ngarkim të shkonin në shkollë rregullisht, pa harruar që ata ta merrnin ushqimin e duhur me vete. Ishte punë e vështirë – jetë e vështirë – por tani që ishte gati për ta braktisur atë jetë, ajo nuk iu duk dhe aq e padëshirueshme.
Së shpejti, ajo do të zbulonte një jetë të re me Frank-un. Ai ishte shumë i sjellshëm, burrëror, dhe i çiltër. Kishte rënë dakord që, bashkë me Frank-un, të nisej me anijen e mbrëmjes për t’u bërë bashkëshortja e tij, por edhe për të jetuar me të në Buenos Ayres ku ai kishte dhe shtëpinë e vet që po i priste. Sa mirë që e mbante mend momentin kur e kishte parë për herë të parë; ai kishte marrë me qira një dhomë në një shtëpi që ndodhej në qoshe të rrugës ku ajo shkonte për të vizituar të njohur. Dukej sikur kishin kaluar vetëm pak javë. Ai po qëndronte tek porta e jashtme, kasketën e kishte shtyrë pas koke, ndërsa flokët i binin mbi fytyrën e bronztë. Më pas, ata u njohën me njëri tjetrin. Çdo mbrëmje ai e priste vajzën jashtë dyqanit dhe e përcillte atë deri në shtëpi. E ftuar nga ai, vajza u ngazëllua kur pa shfaqjen Vajza Boheme, sepse ishte ulur pranë tij në një pjesë të teatrit ku nuk kishe pasur rastin të ulej më parë. Ai ishte shumë i dhënë pas muzikës, ndaj dhe këndonte pak. Të gjithë e dinin se ata ishin në fazën kur kërkonin t’ia fitonin zemrën njeri tjetrit, kështu që kur ai këndonte për vashën që kishte rënë në dashuri me një marinar, ajo gjithmonë, këndshëm, e humbte toruan. Me shaka, ai e thërriste Poppens. Në fillim, ajo ndjehej e entuziazmuar që kishte të bënte me një djalë të ri, më pas, filloi ta pëlqejë. Ai dinte shumë histori për vendet e largëta. Kishte filluar si marinar i thjeshtë, për një stërlinë në muaj, në një anije që i përkiste shoqërisë Allan Line dhe që bënte udhëtime drejt Canada-së. Ai i tregoi asaj emrat e të gjitha anijeve në të cilat kishte punuar, si edhe emrat e shërbimeve të ndryshëm. I tha se kishte kaluar përmes Ngushticës së Magelan-it, por i tregoi edhe histori për patagonianët e tmerrshëm. Në Buenos Ayres i kishte ecur, u shpreh ai, ndërsa në atdhe ishte kthyer për pushime. Natyrisht, babai i saj kishte marrë vesh për marrëdhëniet e dashurisë midis tyre, ndaj e kishte ndaluar të bijën që të takohej me të.
‘I njoh unë këta djemtë marinarë,’ u shpreh ai.
Një ditë, ai bëri sherr me Frank-un; pas asaj ndodhie, ajo u detyrua që të dashurin ta takonte fshehurazi.
Në mbrëmje, jashtë u terratis. Bardhësia e të dyja letrave, të cilat pushonin në prehrin e saj, u zbeh. Njëra letër i drejtohej Harry-t; tjetra babait. Ernest-i kishte qenë i preferuari i saj, por edhe Harry-n e pëlqente. Ajo vuri re se babai kishte filluar të plakej; ajo do t’i mungonte. Herë pas here ai bëhej shumë i mirë. Para pak kohësh, kur ajo kishte qëndruar një ditë e sëmurë në shtrat, ai i kishte lexuar një histori me fantazma dhe i kishte përgatitur një sanduiç me bukë të thekur në zjarr. Një ditë tjetër, kur mamaja ishte akoma gjallë, të gjithë kishin shkuar në Hill of Howth. Ajo solli në mend çastin kur babai kishte veshur kapelën e mamasë për t’i bërë fëmijët të qeshin.
Koha po kalonte shpejt, por ajo vazhdoi të qëndrojë e ulur pranë dritares, me kokën të mbështetur te perdet tek thithte ajrin bashkë me erën e fortë të kretonit të përhimët. Diku nga fundi i rrugës dëgjohej muzika e një organo. Melodinë e njihte mirë. Ishte çudi, ama, që ajo po dëgjohej atë natë, si për t’ia kujtuar premtimin që i kishte dhënë mamasë, premtimin se shtëpinë do ta mbante të bashkuar për aq kohë sa të kishte mundësi. Asaj iu kujtua nata e fundit e sëmundjes së mamasë; në kohën që mamaja qëndronte e mbyllur në dhomën e errët në anën tjetër të sallonit, veshi i kishte kapur një melodi melankolike italiane. Muzikanti që lunate në organo ishte urdhëruar të largohej që andej pasi kishte marrë gjashtë pence. Asaj i erdhi ndër mend momenti kur babai, i krekosur, ishte futur në dhomën ku ishte mamaja e sëmurë, dhe kishte thënë:
‘Mallkuar qofshin italianët. Kanë zbritur të gjithë këtu!’
Tek bluante këto në mendje, vegimi i mëshirshëm i jetës së mamasë i lidhi magji në të gjithë qenien e vet – një jetë me sakrifica të zakonshme që i afrohej cakut të një marrëzie përfundimtare. Ajo u drithërua kur dëgjoi sërish zërin e mamasë që me këmbënguljen e një të marre thoshte:
‘Derevaun Seraun! Derevaun Seraun! Pas Kënaqësisë, Vjen Dhimbja!’
Ajo kërceu në këmbë me një vrull të papritur terrori. Mbathja! Duhej t’ia mbathte! Frank-u do ta shpëtonte. Ai do t’i jepte asaj jetë, dhe ndoshta dashuri gjithashtu. Ajo donte të jetonte. Përse vallë duhej të ishte fatkeqe? Ishte e drejta e saj të bënte një jetë lumtur. Frank-u do ta merrte në krahët e tij, do ta mbështillte në krahët e tij. Ai do ta shpëtonte.
Ajo qëndroi në mes të turmës që kolovitej, sa nga njëra anë në tjetrën, brenda stacionit të portit në North Wall. Ai e mbante nga dora; ajo e kuptonte se ai po i fliste, dhe në mënyrë të përsëritur po i thoshte diçka në lidhje me udhëtimin me anije. Stacioni ishte i mbushur me ushtarë të pajisur me çanta të mëdha. Përmes dyerve të gjëra të stacionit të udhëtarëve, asaj i kapi syri masën e zezë të anijes që mbështetej në murin e kalatës, dhe që dritaret e rrumbullakta të kabinave i kishte të ndriçuara. Ajo nuk u përgjigj. Preku me dorë fytyrën e saj të zbehtë e të ftohtë dhe iu lut Zotit që t’ia tregonte rrugëdaljen nga ai labirint pikëllimi, por edhe që t’ia përcaktonte se cila ishte detyra e saj. Anija shfryu një sirenë të trishtueshme nëpër mjegull. Nëse nisej, të nesërmen do të ishte në mes të detit me Frank-un, në anijen avullore që do të lundronte drejt Buenos Ayres-it. Biletat e anijes ishin porositur. A kishte ajo akoma mundësi të tërhiqej mbrapsht pas gjithë atyre gjërave që ai kishte bërë për të? Angështimi zgjoi një të pështjellë në trupin e saj, ndërsa buzët vazhdoi t’i lëvizte tek bëri një lutje të qetë e të zellshme. Një zile vringëlloi në zemrën e saj. Ajo ndjeu që ai ia shtrëngoi dorën fort:
‘Eja!’
Të gjithë detet e botës u shembën me forcë në zemrën e saj. Ai po e tërhiqte atë drejt atyre deteve: ai do ta mbyste. Me të dyja duart ajo u mbajt te kangjellat e hekurta.
‘Eja, pra!’
‘Jo! Jo! Jo! Ishte e pamundur. Duart e saj rrokën hekurin; ajo vet dukej si një e ndërkryer. Në drejtim të të gjithë deteve ajo lëshoi një britmë ankthi.
‘Eveline! Evvy!’
Ai mori rend përtej derës së kontrollit të biletave dhe i thirri asaj që ta ndiqte. Ai dëgjoi një zë që i thoshte të vazhdonte, megjithatë ai përsëri e grishi atë. E plogët, si një kafshë e pashpresë, ajo kthehu fytyrën e zbehur nga ai. Sytë e saj nuk shprehnin asnjë shenjë dashurie, lamtumire apo miratimi.
Përktheu: Aristidh Shqevi
Oslo, 14.01.2021
