HIJA E NËNËS
Kishte ikur një luftë e tërë, një luftë që nuk zgjoi dot dyshimin më të vogël te njerëzit, larg dhe afër, shumë larg dhe shumë afër syrit të njeriut dhe gjiri i ngushtë e i thellë që ishte mbushur me shkëmbinj, me tokë dhe me limonë të egër, gjethet e të cilit i shërojnë njeriut të gjitha sëmundjet. Gjithë-gjithë ishin njëzetepesë metër gjatësi dhe gjerësi që mbushnin gati tërë gjirin dhe ai e ndiente se s’mundej më tej. Kuptohet që ai njeri punonte si makinë, fuqia e tij përballonte gjithçka… Pastaj kish filluar një luftë me ujin. Merr kovat me ujë deti. Para se kazani të futej në zjarrin elektrik Lungu, ende me mendjen e Amantinit, i kishte marrë masat që avulli në një kube të madhe të futej në tuba qelqi dhe më pas të kthehej në pika uji që binin në një enë dhe… uji ishte pa kripë. Kripa kishte mbetur në fund të kazanit. Ai mikrokozmos ishte dritë dhe nxehtësi dielli… Fitohej kripa dhe uji, që më pas vlohej përsëri, bëhej gati për t’u pirë. Natyrisht po qe se kish nevojë. Ja, kaq e thjeshtë ishte. Me atë lloj eksperimenti ai bëri gati bazën e fituar nga kripa me brumin e gjetheve të limonit të egër. Ashtu i mbylli plagët që kishte marrë në pyll Rupi dhe ai vetë.
Po, pëshpëriste, deti t’i mbyll plagët…
E shikoja me habi shokun, vëllain, mikun tim. Ai e ndiente vështrimin tim dhe më kthehej me buzëqeshjen, si përveshje buzësh në anën e sipërme, e gjithnjë nën hundë.
Sa në det, në pyll, ai më pas prehej nën valanidh. E dinte se me lëndet e tij aq të shijshme mund të bëje bukën më të mirë të botë. Dhe nën valanidhët e bukur, një këtu e një atje, që i gjeje kudo në Rrëzë, të vinin mendime të shumta, të vërshonin ngado, të ndiqnin gjer në shtrat, po edhe të vinte keq që largoheshe prej tij. Vetëm se, nën hijen e tij ai përfytyronte nënën, jo thjesht të ëmën, se nuk ia mbante mend fytyrën. Ai do ta shihte kurdoherë si një plakë dhe ndiente vazhdimisht dhembshuri për të. Në fillim fare, kur binin muzgjet që e gjenin dhe e linin aty, ai mendonte me ankth dhe turp për mos komunikimin me të ëmën, për jetën e saj, për adhurimin ndaj detit dhe malit, që medoemos e trashëgonte edhe ai. E sillte shpesh ndërmend të ëmën, se kishte nevojë për ndihmë, thua? Dhe kur ai përjetonte keq dhe aq i dyzuar vetminë e tij të skajshme, kuptonte mirëfilli se i pat lënduar pa dashur ata që do ta kishin dashur vërtet. Po kjo fatkeqësisht ndodhte në çdo grimcë kohe dhe nuk ndreqej më. Përfytyronte të ëmën që mblidhte lënde valanidhi për të bërë bukën e ndorme. Mendonte se ajo ishte shumë e sëmurë me ato që krijonte vetmia, deti dhe mali dhe megjithatë gjente fuqi të qeshte që të fshihte gjendjen e saj të vërtetë. Ishte koha e mitit të nënës kur s’e ke më. Koha për të kërkuar ngushëllimin dhe mallëngjimin e madh. Megjithatë ai do ta pranonte në heshtje dhe me mall përqafimin e saj dhe nuk do të lëvizte më, sikur kjo t’i kishte mbetur, vetëm kjo, për të shpëtuar. S’mbante mend që ky akt përqafimi të kish ndodhur qoftë edhe një çast në jetën e tij. Lungu e kish ndjekur hijen e plakës, të nënës, si për shpirt të saj, që ta përdorte në çdo rast.
Ishte e vështirë ta pranonte, po ky ëndërrim sikur e bënte më të butë e më të njerëzishëm. Në fillim s’e kish kuptuar, po pastaj, me të nuhatur amën e çuditshme të së ëmës, që i vinte aty nën valanidh, padyshim i ngjallte një dashuri të turbullt. Më pas mbetej vetëm më në fund dhe ndjente pendim për atë që kish ndodhur. Po çuditërisht edhe me një lehtësim të madh. Asgjë s’kish bërë për nënën e tij, asgjë. Ishte mjaftuar me ndjenjën e një dashurie të holluar si fije floku e këputur, që ushqente së brendshmi për të. Ja, kjo ishte një dhuratë, një… S’dinte si ta quante. I mbusheshin sytë me lot. Sa vuan njeriu! Ai kishte plot, derisa zotëronte shëndetin. Ndoshta e pat arritur atë që ëndërronte çdo njeri, mbetur pa nënë në gjallje, aq sa mund të arrihet para se të vdesësh, një emër i bërë, fundi i fundit, krejt i ri, që e pat shpëtuar nga mjerimi i mungesës së nënës, mbetur dhe ardhur si hije, që megjithatë ende s’e njihte. Po ajo ardhje dhe ikje ashtu, pa e takuar, i bëhet edhe si e turpshme, sikur i qe dhënë në formën e një gjesti bamirës, me kryelartësi e krenari pa fare kuptim. Të nesërmen, si të gjitha të nesërmet, e përqafonin me lot në sy dhe e ngjitnin lart në qiell. Po të takoheshin vërtet një ditë, kushedi ç’mrekulli bën Zoti, me të madh të tij, me siguri që e ëma do të mahnitej që ai ishte Lungu dhe do t’i vinte çudi, që ai, pa e njohur, e kish shpëtuar nga errësira e përjetshme. Kur fytyra e saj iu shfaq për herë të parë, ai në fillim nuk mori vesh asgjë dhe nuk shprehu keqardhje për mungesën e saj të vazhdueshme. Ndoshta ngaqë tani e kishte pranë dhe ajo i belbëzonte fjalë të ngrohta, të ëmbla dhe kuptimplote. Fjalë deti dhe mali, fjalë ere. Ajo, për çudi, që atij i bënte përshtypje të madhe, i hidhte me butësi të rrallë një palë sy kaq të dëlirë dhe gjithmonë përplot mirënjohje e dashuri. Ja, kjo s’i kish ndodhur më parë, ndonëse deti dhe fryma e tij i kumtonte një ndjenjë të tillë, të frymuar me shpresë dhe shpërfilljeje vetmie, për të krijuar të themi një koracë mbrojtjeje dhe mëshire, që e jepnin me të dy duart, apo që u lindte vetvetiu, shoqëruar madje edhe me një hov fisnik për t’u përqendruar vetëm te madhështia e të qenit njeri. Ja, këtë bëri, sepse e ëma do të qe e pastër e për të përkthehej në një bukuri kryevepre, krejt pa të meta dhe drejtpërdrejt nga dora e krijuesit. Sa herë e arsyetonte këtë rrethanë që përsëritej shpesh dhe, për herë të parë e zbuloi te kjo hije valanidhi, u bë një adhurim hyjnor për nënën. Sa nevojë kishte për adhurimin, sepse pa këtë ndjenjë të begatë dhe me hije perëndie nuk mund të dashuroje kurrë. Dashuria përcillej nga nëna…
Era e detit i dërgonte, kudo që të ndodhej, fjalë entuziaste enkas për të, zgjedhur për dashurinë e tij të përjetshme.
E pyeste era: Ishin të bukura fjalët?
Lungu: O, shumë të bukura. Ato më pyetën me çudi pse ti nuk rri më shpesh këtu.
Era: Po ti ç’u the?
Lungu: Unë gjithmonë vij e rri këtu, se vetëm nën këtë hije më vjen ime më…
Era: Mirë bën. Ti nuk e merr dot me mend, sa shumë i ndiej fjalët e zemrës së njeriut dhe brengën e tyre e çoj ngado.
Lungu: Bën aq mirë që e përçon.
Era: Ashtu mendon ti? Po pse?
Lungu: Sepse nëna është magjia, malli, dashuria…
Era: E ç’do të thotë kjo?
Lungu: Një jetë pa to s’ka kuptim.
Era: Jo, s’ke të drejtë.
Lungu: Pse s’kam të drejtë?
Era: Se njeriu është në kërkim.
Lungu vërtet s’i kushtonte vëmendje Erës. Ai druhej po të cenonte në shpirt dhembshurinë e madhe që i ngjallte nëna e tij, e cila e kish lënë të vogël, të vogëlth fare. E kush kish dashur t’ia dinte? Askush! Lungu bënte sikur nuk e kish pikasur gjestin e saj të guximshëm prej ere, ame dhe nëne, po kur ikte, ndihej në mëdyshje e me një fije të hollë melankolie, nganjëherë ndjente një afsh turbullues dhe nuhaste me tërbim aromën e saj, kundërmimin e kurmit të brishtë, me hire e forma që të ndjellin, ta përfytyrosh si një zjarr në vatër ku gjithmonë digjen drutë me kërcitje të nxitura nga malli. Ishin frymë deti e rënkim mali. E ëma vinte sërish të nesërmen me sytë e mëdhenj, që dukej se s’kishin bërë gjumë të qetë. Figura e saj krijonte lëvizje të ajërt, që atij i jepnin shumë gëzim dhe frymë.
Shpesh edhe era trembej. Lungu u detyrua t’i nënqeshte dhe t’i linte të kuptuar se e priste kurdoherë. Ato që dëgjonte ngado e tronditnin dhe e mërzitnin pa masë. Pastaj, ishte po era ajo që i dhuronte një entuziazëm të shfrenuar, me shumë vesk të freskët për të jetuar. I shfaqej edhe në errësirën e natës. Kishte ardhur koha që hijet të bëheshin thjesht të kapshme, prekëse, që mbaheshin mend lehtë. Ai i priste në këmbë të gjitha ç’i pëshpëriste era. Fjalët e saj edhe nuk e kënaqnin, sepse ai i donte gjithnjë të brishta dhe si të fshehta. Sa keq i vinte kur qenë ndryshe! Atëherë dukej i lodhur, nuk ishte më i ri, i duhej të merrte pambarim ilaçe dhe të ankohej për çdo gjë, sidomos për dhembjet që i thernin.
Lungu s’i kuptonte shumë gjërat që duken të thjeshta. Femrat për shembull, që kishin mbetur kujtime. Gratë e bukura, të veshura me sqimë të madhe, i vinin si hije. Jo thjesht i mungonin, po që edhe i kishte zili. Sepse ato kanë mbetur diku nëpër skuta kujtese dhe përfytyrimi, dëshirë që ia plotësonte nimfa e zgjuar e detit. Asaj i shkëlqenin sytë me një dritë të çuditshme shkreptime, flakë zjarri që lodronte te fytyra e tij, te duart e vogla, flokët e mëdhenj e të drejta, të qafa delikate e gjatë dhe e bukur, aq e pastër, sa të vinte keq kur e shihje. Kjo keqardhje e mbante ndezur, e kaplonte keq, ende si dobësi shpirtërore, që megjithatë e joshte me një turbullim të zymtë dhe po ashtu edhe mëkatar. Ai e ndjente atë dëshirën e saj të zjarrtë e përvëluese, që sikur përhapte valë rreth tij, e që më pas e fundoste plogësht dhe dukej se po ia merrte frymën.
Tiranë, më 11 Nëntor 2024
E PAPËRSËRITSHMJA
Asnjëherë nuk e kishte venë re kur ai dilte jashtë tunelit. Madje as e kishte parë kur ai qe ulur në një trung në mes të natës dhe përpiqej t’i binte fyellit prej druri që mbante varur në mish. Në këtë kohë ajo, e papërsëritshmja, Vajzë e Valëve, sirena e detit, ndodhej në buzë të detit, ku dikur disa qenie të mbinatyrshme kishin bërë plojë dhe më pas gjithçka qe ngrirë, sidomos kur sapo kish dalë nga ujët përballë tyre.
Ploja kish zgjatur tri ditë-net në breg dhe në det. Po dëgjonte një melodi të lehtë flauti. Hapat e saj qenë fare-fare të lehtë.
Nga ana tjetër kur i binte fyellit të tij të shpirtit ai nuk dëgjonte dhe as ndiente gjë prej kësaj bote. Ajo e kërkoi me sy, dhe sërish ai nuk pikasi gjë. Pastaj nata ia pruri në sy. Yjet shkëlqenin fort sikur e bënin për inat të njëri-tjetrit, hëna ndërkohë stërpikej si me lëng trëndafili. Rrafshulta e malit ishte e ngrirë, më tej fillonte pylli i Rrëzës. Ajo s’e ngarkonte me faj, por i vinte çudi dhe inat sesi një burrë si ai, që dukej i ndjeshëm, të mos e kuptonte që ajo ishte aq pranë tij? E si të mos mërzitej për këtë? Nuk e çonte mendjen se shkaku mund të qe mungesa e saj e gjatë, as te paralajmërimet e vazhdueshme që nuk i vinte re askush… O çudi! Por ai nuk e bënte me qëllim. Kuptohej. Ai nuk shkonte me asnjë; por, ani, dukej i përkorë. Sidomos në det. Dhe përherë shoqërohej nga qeni i tij i mahnitshëm, që edhe të ndillte hapur në punë të fshehta e të lezetshme, që asaj i pëlqenin. Burrë i pashëm me mjekër e mustaqe të zeza që lutej e stërlutej të shkonte sa më thellë në det, në shtratin e mahnitshëm të natyrës. Ajo sikur ta dinte se ai edhe kur ta ndiente se edhe mund të vdiste, me të shqiptuar emrin e saj, do të çohej rrëmbimthi, siç kish ndodhur edhe me të tjerë.
Atëherë, duke e parë atë, deti të tundon vërtet. Po Bungu nuk i dinte të gjitha këto. A mund ta merrte me mend ai se ajo ishte arrë gungë? Megjithatë e kishte vënë re, ashtu sikundër atë mbrëmje pas plojës së rëndë në bregdet, ajo e shihte qartë si drita, se sa zemërak e përbuzës dukej ky burrë i ri dhe i fuqishëm! E pse të mos ndodhte që t’ia mbathte me të… Zot i madh! Por ajo trembej mos e humbte, sikur të ndodhte që atij t’i tekej dhe bënte ndonjë të pabërë? Po ajo nuk mund ta dinte se ai ishte rritur me dashurinë për to…
Pylli merrte frymë dhe ajo e ndjente gjumin e shpendëve e të kafshëve, dëgjonte zëra kur e kur, pa e ditur se ç’qenë. Përrenjtë gumëzhinin larg, përroskat binin me hare brinjave, deti rënkonte me një lloj tërbimi të fshehur, britmat aty lëshoheshin e aty shuheshin me një ndjenjë frike. Sa të madhërishëm dhe sa të fshehtë ishin edhe pylli, edhe deti, mbushur me fantazma, me hije që ajo i ndjente teksa i kalonin kithët. Sa lëndime dëgjonte ajo nëpër terr. Bungu këtu ishte edhe s’ishte, se ajo që përfytyronte kaq herë ishte Vajza e Valëve, sirena magjiplotë, nimfa e tij. Vetëm kur e ndjeu që po zbardhëllohej paksa, e ndjeu, e pa dhe i erdhi keq që e gjeti në atë gjendje disi të mjeruar. Fyelli i ra në mish vetvetiu. Para saj ai i humbte të gjitha vlerat. I bëhej se tashmë do të dëgjonte e do të shurdhohej menjëherë, nga ulërimat e mallkimet. Mendoi ta merrte në krahë dhe të futej brenda me të, ndoshta të rrinin bashkë edhe në banjë, pastaj le të mos njihej më, le të shpërfytyrohej, por vetëm të mos dukej i çmendur, të mos trembej. E kapi nga qafa e hollë dhe elegante dhe e ktheu me fytyrë nga vetja. Ai e përmbajti veten dhe klithmën e tij, me fuqi të vërtetë burri.
Ajo nuk kundërshtoi dhe dridhej nga ethet, ndërsa ai mendoi se mund t’i mbetej në dorë. Papritur ajo dëgjoi fjalë të belbëta prej tij. Ai digjej. Kjo kuptohej lehtë. Mjaftoi një çast dhe ajo e tërhoqi shpejt në shtrat, e ngjeshi në bark e në gjinj, shtrënguar prej krahëve të fortë, gjersa ajo u tret, gati pa ndjenja dhe priti. Pas një gjysmë ore, ai flinte pa u ndjerë. Kish shpëtuar prej saj? Joo. U ngrit dhe fluturoi nga shkëmbi në det. Bungu, edhe ai, i zhveshur krejt si e kish bërë e ëma u krodh fluturimthi nga shkëmbi i tij. Më pas edhe Gzoni. E mori në duar jo si një burrë që këpuste hekurin me dorë dhe e ngjeshi në mishin e tij. Nuk u largua më deri në mesditë. Hynë thellë në ujëra të kaltër, pastaj shtrihej sërish në kurriz dhe futej prapë edhe më thellë. Priste që ai të qetësohej e më pas le të flinte.
Pas dy orësh Bungu u përmend krejt i qetë, po edhe në qejf, ngjeshur i tëri në gjoksin e ëndërruar lakuriq, në mes të detit, në habitatin e nimfës, i qeshi asaj fytyre të ëmbël, që e shihte me aq gëzim sa ai u zgjat krejt i jonuar dhe e puthi në buzë. Priste të zbriste nga qielli Enjti i Madh, po sigurisht që asnjë pejzë nuk lëvizi nëpër dritën e mbidetit. Ata nisën të kuvendonin me mend.
Ai: «Të paska ikur drita e syrit, Nimfa ime!»
Ajo: «Ti je prerë vetëm e vetëm për mua!»
Ai: – Nuk do të harroj kurrë. O Nimfë, s’më bëhet që të largohem prej teje! Je e tëra aromë gruaje që të çmend.
Ajo: «Mbylle gojën dhe vetëm mendo. Mendo çfarë të duash… Edhe gjëra kot.»
Ai: «Po pse më largohesh?»
Ajo: Sepse ashtu duhet. Unë ndjek dritën time, Ne të dy i shohim gjërat ndryshe. Unë i shoh për së gjeri kurse ti në përmasat reale, nga lart poshtë…»
Ai: «A e di se unë dhe Gzoni peshkojmë edhe me duar?»
Nimfa e Jonit e mbajti mbi gjirin e vet të mahnitshëm. Fildish. Të dyve iu prenë fijet e mendimit. Ia bëri të qartë me duar se deri aty ishte kufiri i tij. Më tej nuk pranohej më njeriu dhe as qenie të tjera jetëshkurtra. U krodh në det dhe doli, i përshëndeti me dorën lart dhe kullonte mbi det vetëm dritë të kaltër. Aty, pikërisht në atë vend, dukej si qenie prej drite. Bungu me Gzonin, as sot e kësaj dite nuk do ta mbanin dot mend sesa kohë ndenjën aty, të ngrirë, nga ajo pamje prekëse largimi.
Ndihej se zotëronte fuqi të mekur, po shumë frymë, që e mbante pezull, pa pikë fuqie. Nuk i mbante dot gishtërinjtë mbi ujin ngjyrë rrezesh dielli, siç e kishte zakon të përjetshëm. Edhe po të hante e të pinte, sërish do të ndihej i këputur… Gzoni e preku me putër në brinjë dhe i bëri shenjë me sy të ktheheshin. Duke iu afruar bregut vunë re se i ndiqte nga pas një tufë peshqish të madhësive dhe llojeve të ndryshme. Qeni i tij besnik e kuptoi. I vuri syrin më të madhit dhe e kapi me gojë e dhëmbë derisa dolën në breg. Dallga u fry aq shumë sa i la mbi bregun e sipërm, aty nga kërcenin për t’i kredhur. E puthën me zjarr ujin e detit që kullonte nga trupat e tyre. Dhe u futën në tunel. E poqën mbi skarë vetëm duke e kriposur. Dhe çfarë shijuan të dy! Më i gëzuar njëri se tjetri. Larg dëgjohej Jehona e saj disi e ngjirur. Dhe përsëri ai dhe ajo, jepnin e merrnin në largësi…
Ai: «Kurrë s’kemi shijuar, një drekë si kjo…»
Ajo: «Edhe pa ngrënë ashtu do ta shijoje…»
Ai: «Pranë meje ishte fryma dhe aroma jote.»
Ajo: «E thua me gjithë shpirt? Përditë aty do ta kesh.»
Ai: «Po, faleminderit, dritë…»
Bungu do të donte ta merrte në shtëpi dhe ajo s’do të kundërshtonte me siguri. Gzoni ia mbante ngulur sytë. Ai më keq qenin. Të paktën kuptoheshin mirë.
Ai: «E vure re? Deti ishte i ngrohtë edhe në thellësi.»
Gzoni: Prej saj?
Ai: «Këtej e tutje do të kemi veç banja të ngrohta dhe shumë peshk. Pa do të ndihemi edhe më lehtë!»
Gzoni: «Sikur ta kishim atë fat!»
Ai: «Na i dhuroi Nimfa jote, Gzon…»
Bubullima e largët, tej në thellësi të detit, i bëri të ndiheshin keq, gjatë gjithë asaj kohe që donin të pushonin.
Tiranë, më 8 nëntor 2024
