Sapo ka dalë nga shtypi prej shtëpisë botuese Terra d’Ulivi ( 2021, Itali) botimi i ri i autores Gentiana Minga. Libri i dedikohet Anthony-it, një djali të vogël pesëvjeçar prej Sierra Leones, që u gjënd, i vetmuar e thuajse i ngrirë, një mëngjes të ftohtë nëntori të 2017-ës nga oficerët e policisë hekurudhore të Breneros, në kufi me Austrinë, në tentativë për të kaluar kufirin.
Vëllimi, që përbëhet prej katër ciklesh: Për Anthony, Marshi i vendasve, Jehona e foshnjës e Kohë që janë, është shkruar në tri gjuhë, italisht, shqip e gjermanisht.
Gentiana Minga ka lindur në Durrës më 1971. Ka botuar mes të tjerash: Autopsia e shkatërrimit (1993, Europa, Tiranë, tregime); Zonja e Shkodrës (poezi, Florimon, Tiranë,2003); Ciao mamma, un saluto da Bolzano (poezi, Terra d’Ulivi, Itali, 2017; Tempi che sono/ Zeiten wie diese/ Kohë që janë -( poezi, Terra d’Ulivi,Itali, 2021). Pjesë të krijimtarisë së saj janë përfshirë në antologji të ndryshme e janë përkthyer e botuar në spanjisht dhe gjermanisht. Bashkëpunon me revista të ndryshme letrare. Më poshte është shkëputur një cikël nga vëllimi “ Tempi che sono/Zeiten wie diese /Kohë që janë”
Një
Kohët janë gjithmonë të drejta
e shtegtari im po më nxit
që të shkoj Entheos, me hare.
Ta palos në katërsh kohën që u krye.
Do të na kryqëzohen bebëzat e përmalluara
kur të fërshëllëjë me duf treni
mbi dritaren e tjetrit.
Do të largohemi përtej trupave tanë vertikal.
Ca jetë mbarështrohen kur u vjen fundi.
Njeriu është i plogët për të qënë i lumtur. Copë mishi e flashkët.
Janë kohët që janë…
Unë vetë e shoh veten të paplotë kudo
ku u linda e për ku shkoj, grua dhe e huaj,
fole merimange, kashtë mbi fusha armike.
Akrep i rrethuar nga flakët në strofullën
që e kujtoja timen.
Po stërvitem mos të kem frikë.
Po stërvitem mos të kem frikë
nga ajo që ndjej:
ngecur në vënd
poshtë ndonjë hijeje,
e kujdesshme si një hardhucë.
Asnjë hap para. Asnjë mbrapa.
Unë pres e çelin lule.
Sy e buzë të bardha fildishi.
E harlisen kërcellat,
gojët ninullojnë vargje
të hutuara e të trazuara lulet
e hutuar dhe e trazuar gjuha.
Dy
Iknim prej rrënojave të “Një për të gjithë e të gjithë për një”.
Tanët mund të kenë zgjedhur gabim
në udhëkryqe.
Tani, mjerisht, në këtë situatë të re
kujdesemi për lehen tonë.
E kemi për zemër
e përkujdesemi për sythat e dherat.
Zgjeruam shtëpitë.
Dhomat me dysheme të lëmuara,
dritaret kanë xhama të fortë.
Njerëzia dashurohen e puthen.
Flenë mbi dyshekë të lartë,
e kujdesen për çarcafët e nënkresat.
E bëjnë fëmijë, qumështorë që të luajnë mëndsh.
Merakosen për fëmijët e tyre.
Sikur një ditë të na duhej të luftonim e të fitonim,
fitore kalimtare dhe e harruar në çast,
përtej gjëmimeve të lodrave,
britmave që çojnë peshë zemrën,
pas trumfit të përbashkët,
shpesh, njëriu mbetet fillikat.
Ti bë që kjo mos të jetë prag i makthit tënd,
e do të fitosh urtësi
në të gjitha humbjet.
Tre
U bë kohë që nuk shoh luledelet.
Të gjitha lëndinat janë në anën tjetër,
ndërsa unë shfaqem këtu si përherë
më dymbëdhjetë e dyzet,
ku gjithçka ujëzohet pas shëtitores Hikmet,
tek përshkoj udhë e rrugica që më çojnë për në shtëpi,
pa mundur të krijoj një lëvizje të re
që të mos jetë katrore, e drejtë, vezore.
Dikur, çdo mes natë, diçka
më urdhëronte të zgjohesha e të drejtohesha për nga ballkoni.
Si për t’u nisur për në një ishull të largët,
për t’ju afruar mëdyshasi breshkave të vogla e detit.
Si të doja të kërkoja nëpër ujëra
binjaken time të urtë,
atë që kam dashur të jem.
Katër
Mbrëmjen e gushtit, aloja ime, dhuratë e papritur,
harlisej njomëzake. Diçka e kuqe, trup i qiellit,
një sy regëtues, dukej si rastësi
mbi çatinë e bujtinës.
Krahu i epërm i Colle-s vezullonte mbi buzë të shpatit
me shtëpitë e çatitë përbrënda të freskuara nga rrebeshi,
ndërsa sakaq, nëpër rrugë, shpatulla u shfaqën,
koka të zeza e flokëkaçurrele.
Njëqind të tjerë vdiqën dje… i fola vetes,
të gjithë të zinj…
Mund të ishte ndryshe po të shkonin njerëzia
në barkën e Sciacca-s.
E të shihnin kapitenin Giarratano në ujërat e Maltës e peshkatarët,
mëngëpërveshurit që hedhin rrjeta e peshkojnë ikanakët
me sy të shpuar nga dy bishtukë.
Mes syve të kuq si të lemurëve, vagullimeve diellore mbi tëmtha,
e atyre që ja dalin ta kalojnë detin të pacënuar,
do t’i vënë re! Oh, patjetër do t’i vënë re
trupat që dalin prej thellësive
si delfinë të helmuar,
përmbys me qerpikë mbi valë,
ose të kthyer në ajër, me barqe të shtendosura.
Ti vije kapur pas një treni, mall prej kufijsh me dëborë!
Oh, Anthony, i vogli Anthony, je nga të shpëtuarit!
Kristal i agimit të nëntorit e pistil lulëkuqesh,
je nga të shpëtuarit!
Për fatin tënd ogurmirë është gjumëzhegu i ri e shtrati,
ura e ngrohtë e prekja jote mbi brymë të mollëve.
Veç dije që mes nesh
ka nga ata që janë
më të brishtë
se një gjeth mështekne.
Pesë
Shpesh, do të vësh re njerëz
tek heqin tinëz bukë nga pjata e dikujt tjetër,
pasi ky, i ngopur, të jetë çuar.
Shumë prej nesh bëjnë gjëra që nuk duan t’i bëjnë.
Madje edhe ai që në emrin tënd, me fjalë bindëse,
të gjitha të shenjta, të gjitha me mënd –
armatosur me kryq mbi gjoks,
o me gjysëm hënë jeshile,
o me drapër e çekiç,
arrin majën e lakmuar.
Si ai që i duhet vetëm të fusë duart në xhepa,
të vëzhgojë sheshin nga dritarja, si të ishin pronë e tij
ata që aty shkojnë e vijnë të pambrojtur
me kafkën delikate,
nën peshën e një lufte të padukshme,
e shpërndarë përditë.
Hapërdarë në ajër dhe e frymëmarrë.
Thuajse e paqtë në gjatësi
e shtrirje.
Thuajse e paqtë, Zoti im!
Urimi im, i hajthëm sa një vjollcë,
i fortë si tel me gjëmba,
ka kufij të mirfilltë, e shpreson
që ti të jesh i lehtë, thuajse freskia
që qeton zagushinë mbi zhavorr e zift,
ose në mbrëmje
kur bulkthat e fushës klithin.
Gjashtë
I.
Ajo ishte si unë, kudo e paqetë, e ngjashme
me një ketër idhanak.
Krijuar, si miliarda gjëra,
për një qëllim të panjohur,
për të mendoja si për një bishë.
I druhesha siç i druhem kobrës.
Besnike e përkushtuar,
ose armike e zellshme.
Aleate kurreshtare,
me sy natësor e të merakosur, dukej
sikur donte të ishte unë.
Jo për pak e për lojë,
jo për të marrë e për të falë dashuri,
por për të zotëruar krahun e harkëtarit.
Nuk ja kisha besën.
Veçse më vonë i vura re
edhe njollat e mia.
As më shumë e as më pak se të tjerë.
Krejt të ndryshme hera herës. Mendova se po vdes.
Po të mos e kisha vendosur të mbijetoja
me ndërgjegjen e re
do kisha vdekur patjetër.
II.
Tjetra është gruaja që këndon,
e padije shpërhap rrezet e saj të mira
prej kaçurrelash korb të argjënduar, nga supe kodrinore
e nga goja e kuqe rubin, e çelur
si zemër e kthyer përmbys. Asnjë fundërrinë nga mendime moçalore
mbi faqet e sytë vjeshtor.
Mjafton që të shfaqet vetëm si lëkurë,
vetëm si tingull o vetëm si dorë,
që të ngazëllojë shpirtërat
që banojnë trupat pa i zotëruar.
Njoh të tjera zemërbuta me bijtë e tyre,
me bij nënash të panjohura,
me bijtë e atyre që i kanë kundërshtarë.
Që të lirohen prej zinxhirësh mrekullitë e ndrydhura,
të padukshme në gjëndjen e tyre veçmas,
ndonjëherë, Anthony, mjafton
që të shpërfillet gjaku,
jehona e viseve të lindjes.
Shtatë
Ujisja dikur tre lulet e mia,
e bëhesha thikë e mprehtë.
Errësira ime bëhej liqen, ku unë shkoja e notoja,
si i burgosuri në birucë që noton në liqenin e tij,
e në qiellin e tij fluturon.
E nën diellin e tij ngrohet.
Mbërrinte pastaj agimi, i vërteti.
Krahët e mi dy ngjala në qafën e tij të purpurt.
Buzët e mia mbi gojën e tij të kulluar.
Gati për t’u bërë këpucë, lugë,
këmbët që besimtari lan
para se të shkojë në xhami.
E kujt i vlen pra, të mbushë lot në liqenin e lotëve?
Ti pra ndiqi
ata që shkojnë për pyje të egra
e që u hipin maleve,
që përgjojnë kamoshët e ujqërit, gjuhët e kuqe e dhëmbët,
kur çapëlojnë pretë,
e kur fërkohen shkrepave
kthyer në shpinë.
Ndiq të zellshmit e palodhur,
ata që përpiqen për pak paqe të vërtetë
që të zgjasë. E ata që bëhen pemë
ku të mbështetet shpina, e zemra,
e armët.
Edhe ti ashtu.
Ata,
pemë.
Me rradhë.
Tetë
Tha: O Zot, kjo unë, që shpesh rikrijohet,
mjerisht, e gërvishtur, ka frikë të ardhmen,
gabimet që ribëhen, të vetes e të dashurve të saj.
Kjo unë ka pak mëshirë për mua.
Ndonëse, së fundmi, lëviz në terr
si të lëvizte në dritë,
pa e ndjerë humnerën.
Tha: Bë që të kem guxim kundër të keqes së beftë.
Kur pema më bëhet armike e armik thoi i këmbës.
Më bë burrë – grua, fshikëz mëndafshi.
Ki kujdes për miqtë që kurrë nuk më braktisën.
Balli im ku nëna mbështeste buzët e saj të holla
e gishtat e saj njomnin me akull, kishte nevojë për një frymë
të gjatë.
Shpresat e mia të vogla zbresin e ngjiten në mua.
Të mëdhajat presin jashtë meje.
Tha: Dikur shkoja në paqe me shoqet.
A shkojmë të shohim kur lulëzojnë hurmat?
Kthehemi vonë.
Çuni i shisheve mbledh shishe
përballë dyqanit të peshkut.
Do ta mallkojë pijaneci i lodhur.
Tha: Ndoshta është koha që të përpiqem e lehtë.
Zanafillë në dritën e parë.
Më mirë do bëhemi.
