Në kronikën e zezë të një të përditshmeje, lexova se, Tani, shoku im i fëmijërisë, ishte vrarë. Kishte zbritur në qytet si përkrahës i partisë opozitare dhe qe përleshur me policinë U ndjeva ngushtë dhe më erdhi keq. Po s’e kisha dëgjuar më parë këtë ngjarje?Unë i marr rregullisht gazetat, por më shumë lexoj lajmet kulturore, opinionet, intervistat. Dhe kjo kishte pak kohë që kishte ndodhur. Duhej të shkoja patjeter për ngushëllim.la njihja mirë të atin… Me shpirt ndër dhëmbë, rriti tre djem e dy vajza. Të shkoj sot apo nesër, duke pasur një barrë hallesh të përditshme, kjo punë u zgjat ca.
Një ditë mora mundimin duke ndierë detyrimin dhe u nisa drejt qytetit tim. Kur zbrita në qendër të qytetit të vogël, kërkova me sy ndonjë krahinar të pyesja për ngjarjen, po çuditërisht, sikur të më fshiheshin, nuk pashë njeri. Edhe vetë, më vonë, nuk e quajta të udhës të pyesja më për demonstratën e madhe apo për Tanin e vrarë. M`u krijua një rëndesë shpirtërore edhe pse i kisha kaluar çastet e rënda të fillimit,që vinte e më shtonte një keqardhje të kuptueshme. Të vritet njeriu për partitë, është një çmenduri, kur dihet se ato janë si bajga e lopës e ndarë më dysh, siç thotë një analist injohur. Megjithatë, Tani e kishte pësuar, ndoshta edhe rastësisht. Nganjëherë njeriun e kap edhe vala, duke bërë soditësin. Eh, i shkreti Tan, psherëtiva…
Këto mendoja, ndërsa kisha mbështetur ballin në xhamin e furgonit dhe shikoja peizazhet e qeta malore që ndërroheshin me shpejtësinë e ecjes së makinës. Kur zbrita në qendër të komunës qëndrova një çast në këmbë, vura dorën si strehë në ballë dhe pashë në largësi. I ngjeshur me horizontin, ishte edhe fshati im. Do të udhëtoja dy apo tri orë me këmbë. Më tepër se lodhja ,më vriste e më shtangte pak në shpirt, ideja e rrugës si mërzi. Duke u tërhequr nga një dëshirë e padukshme, u futa në një klub aty afër. Mbase takoja ndonjë banor të fshatit tim dhe e bënim rrugën bashkë. Lokali ishte plot me djem të rinj, që pinin birrë. Kishin ardhë për festat e Krishtlindjeve nga emigracioni. Të veshur me rroba të shtrenjta, tek- tuk e shpërdoronin gjuhën shqipe, duke e gërvishtur me fjalë të huaja. Në qafë u ndrisnin zinxhirët prej floriri, përfund të cilave varej kryqi si modë .U ula në një tavolinë dhe porosita kafe. Nuk vonoi kur i zoti i klubit, që mbante një bllok të vogël e laps, herë të mbërthyer në buzë e herë në vesh, më solli një birrë të madhe.
-Çne!- thashë, duke e shoqëruar fjalën me gjestin e habisë.
-E ke nga ata çunat.
Tre djem me mjekër të zezë, të prerë spic, më panë.
-Të bëftë mire!- tha njeri.
-Faleminderit.
-Pije mos ki dert, sot kanë qerasur gjithë kalimtarët,- më tha pronari i lokalit.- Janë çunat e fshatit. Kanë dhjetë vjet në Itali.
Po pija birrën ngadalë duke medituar. I zoti i lokalit u ul pranë tavolinës dhe më zgjati një cigare me dashamirësi.
-Lokal të bukur paske ndërtuar,- thashë, më tepër, për të zgjatur bisedën.
-Çunat, mre jahu! Çne unë!…Me pensionin e kooperativës do ta bëja? Po shyqyr zotit, s’duhet me u qa.
Dikush e thirri dhe ai u ngrit me rrëmbim. Mblodhi kanaçet e boshatisura të birrës, shpejtoi t’i hidhte në një kosh dhe, pa e ulur ritmin e ecjes, u çoi tri birra të tjera.
-Edhe dy birra për ju.
-Jo!- thashë unë, -pa e pirë ju një nga unë…
-Jo, mor lal, s’bëhet llaf. Hap edhe pesë konserva, Sefer, se nuk pihet thatë…
-Jo, jo, – tha njëri,- s’i ha konservat.
Por, Seferi, kështu duhej të quhej i zoti i lokalit, i kishte hapur ndërkohë. Ndjeja një si bezdi që kisha hyrë aty, por ata po me sajdisnin, kështu që bezdia u harrua pas një çasti. Muzgu ishte parashutuar pa e kuptuar, por duhej të pija edhe birrën tjetër e të haja konservën. Ndryshe djemtë do të fyheshin. Por edhe natën mund të udhëtoja. S’e vrisja mendjen për këtë. Në çantë kisha një elektrik dore.
Në lokal hyri një fshatar.
-Erdhe prapë ti, Tafë?-i foli Seferi.
-Po, o Sefë. Të solla lekët e veresijes. Sot mora pensionin…
Seferi i mori lekët nga duart, duke e pyetur:
-A i ke numëruar mirë?
-Me allahilexhane…
Plaku qëndroi në këmbë, priti që Seferi t’i numëronte, por kur pa se ai i futi paratë në xhep, bëri një prapakthehu të ngadaltë dhe nisi të dilte nga dera. Por tre djemtë e thirrën:
-Hej, xhaxha, pije diçka nga ne!
Plaku vuri dorën si strehë mbi ballë, sikur ai zë t`i dukej si tallje.
-Ç`na shihni ashtu, s’jemi hajdutë!
I gatshëm si gjithmonë, Seferi i solli birrën dhe ia la në dorë. Fshatari eci drejt banakut, vendosi birrën mbi të duke thënë:
-Nuk mundem me pi më!
Pastaj doli nga klubi dhe m’u duk se shpatullat e tij të të rrëgjura u kërrusën edhe ca.
Kur dola nga klubi, ndjeva të ftohtin e dhjetorit dhe kokën pakëz të rënduar. Pashë dhe një herë orën, horizontin, Ilogarita me mend rrugën, dhe e kuptova se më tepër se gjysmën e saj do ta bëja në errësirë. Pata një dëshirë të kthehesha sërish në klub, të pija e të pija, për të harruar vdekjen e Tanit. E kisha bërë me dhjetëra herë atë rrugë, po kurrë në një buzëmbrëmje si kjo. Natën, ditën, në vapë, zheg, acar. Ndjeja një pendim, makth, dëshirë për të mos ecur. Megjithatë, u nisa duke kapur lakadredhat e rrugës, si në një lojë me litar. Anës saj rrinin lisat e vetmuar si dëshmitarë fillikat të qindra hapave që rruga i shënonte dhe i fshinte duke i thithur në harresën e heshtur.
Kur dola në luginë, andej nga vinte lumi, pothuajse mbrëmja ishte dendësuar, për t’u bërë natë. Lumi rrëshqiste butë-butë, duke ecur ngadalë, për t’u përplasur në dy gryka të ngushta, pak më tutje, të cilat unë i lija pas shpine. Sa herë isha larë në atë lumë bashkë me shokun tim! Tani notonte mirë. Më kujtohej sesi një herë u zhyt në një guvë të thellë të lumit për të kapur një peshk, por kapi një gjarper uji. Gjarpri për pak e kafshoi. Tani e lëshoi me lebeti, u zverdh, mblodhi veten dhe u zhyt prapë, por peshkun nuk e kapi. Mua m’u duk se peshku ishte vetëm në mendjen e tij. Lumi ishte fëmijëria jonë, me moskokëçarjet, aventurat, notin, dinamizmin e brishë, që platitej shpejt.
Po ecja tani bri tij dhe më dukej se krejt trupin e kishte futur në një këllëf mitik, të cilin nuk e shihja. Herë më dukej se flinte e herë se ishte zhdukur fare, i përpirë nga një kujtesë vitesh. U ula në një gur dhe ndeza një cigare. Lumin e kisha lënë në të majtë dhe kujtimet për të ma kishin hequr stresin e vetmisë në rrugë, kur papritur shqova një vend që më tregonte se kisha hyrë në fshat. Ishte errët, gisht në sy, drita e elektrikut krijonte një brez verbues, duke e prerë errësirën pamëshirshëm. Po ngjitesha në shtegun e një kodre, shpejt e anashkalova me shpejtësi, ngaqë m’u duk se diçka po më ndiqte pas. E dija se ishte ankthi im, po emocioni ishte më i fortë se mendimi. Mos vallë ishte hija vdekëtore e Tanit. Mornica më shkuan nëpër trup.
Vonë trokita te porta e kullës së Tanit, po m’u duk se kisha gabuar. E ndriçova me dritën e elektrikut. Shtëpia e vjetër nuk ishte më. Babai i Tanit kishte ngritur një të re. Fjollat e dritës ndriçonin, një gjysmëvilë të hijshme, që bëhej më hijerëndë në errësirë, më e largët, ndoshta më e bukur dhe e pakapshme. Trokita sërish dhe po mendoja sesi do t’ia shëndoshja kryet babait të Tanit, i lodhur dhe në një platitje të rëndë ndiesish. Fati i kishte lënë edhe dy djem të tjerë. Po çdo gisht që të presësh, dhemb.
-Urdhëro, urdhëro…dëgjova një zë nga brenda.-Hajde, mire se erdhe!…;fshatari kurrë nuk e pyet të panjohurin pas dere për emrin. Ai e di se në shtëpi troket gjithmonë miku ose udhëtari i vonuar.
I ati i Tanit më njohu menjëherë.
-Pse natën, bre djalë!? Nata është e dreqit. I thonë: natën rri ku të jesh e ha çfarë të kesh…
-Po, ja…
Ngjita shkallet e katit të dytë dhe u gjenda në një dhomë të madhe me oxhak. Dhoma ishte mobiluar me kolltuqe të bukur; ai më mori çantën dhe e vuri mbi një mobilje të errët. U ul afër meje dhe më pyeti për gjithçka. Në fytyrë kishte një tis të hollë ëmbëlsie. Energjia e lëvizshme e tipareve e theksonte vrullin e tij të të shprehurit. Ndërsa unë rrija disi i stepur, duke u ndërmenduar sesi ishte e mundur qe ai ta kishte kaluar me aq lehtësi vrasjen e të birit. Dikur do t’ia thoja këtë mendim, po vetëm pasi ta shtronim fjalën e të gjeja rastin e duhur, për të mos e prekur.
Ai u ngrit, kërkoi nje shishe në morinë e ca shisheve, e pa me kujdes, kërkoi një gotë, e gjeti dhe e mbushi dhe ma vuri përballë duke më thënë:
-Pije, se je lodhur!
Ishte uiski.
-Që kur ju fshatarët e paskeni ndërruar rakinë me uiskin?- pyeta, por u pendova në çast.
-Ma ka dërguar djali prej Anglie…
Nuk dija ç’të bëja, sipas traditës duhej të më bënte një kafe, madje të hidhur, por ai ndezi televizorin.
-Është ora e lajmeve,- tha. -Unë vetëm lajmet dëgjoj…
Heshtëm ca minuta se po dëgjonim lajmet, kur në dhomë hyri Tani. Ishte veshur me një kostum bezhë, që drita e theksonte në të bardhë.
-Tan!-bërtita, ti je?!…
M`u duk se u turr drejt meje, s’ishte kështu, por fiksimi im. U ngrita dhe u ula sërish në kolltuk. Ndjehesha i pafuqishëm dhe i mpirë. Tani rrinte përballë meje, buzëqeshte lehtë dhe u përkul mbi mua me një ndienjë malli të largët, i habitur paksa, se klithma ime nuk ishte një klithmë malli,por me një ngjyrim të fortë lebetie….
