Janar. Ftohtë. Heshtje e trishtë në bibliotekë. Kujtim Bevapi, mik i besuar, nuk është në punë. Në fakt, ai ka ditë që është zhdukur. Ulur te rreshti i mesit, pranë derës, po praktikoj ushtrime me folje frazale. Libri i gramatikës, që ma dha para pak ditësh Kujtimi, s’lejohet të merret në shtëpi. Është kopja e vetme që ka biblioteka. Salla është e shkretuar. Jashtë mbrëmja zbret ngadalë. Errësira futet në korridorin e ngushtë e bashkë me të një kostumgri. Takohet me Havanë, legjendën e bibliotekës. Bisedojnë kokë më kokë. Hedh sytë nga dera dhe i përqendruar vështron përmes xhamave. Largohet dhe vendin e tij e zë një tjetër kostumgri, më i errët. Kokë e trup njësh, fytyrë deformuar. Të fut tmerrin. Qëndron më gjatë me Havanë. Ajo bën me gisht nga salla. “Likantropi – njeriu-ujk” afrohet te xhami i derës. Më sheh përmes tij. Hap derën, shkon në krye të sallës. Ndalon te raftet e mbyllura me çelës. Brenda fjalorë të huaj, të vjetër, relikte të një kohe të artë, e përmbysur tani. Vështron nga ana e murit të porsa lyer me gëlqere. Del jashtë.
Mëngjes pa diell. Kujtimi është kthyer në punë përsëri. Dalim jashtë bibliotekës. Te fundi i shkallëve, në anën e majtë të saj, që shikon nga Banka e Shtetit, më afrohet të më tregojë diçka në besë.
– Mos u duk për ca kohë këtu, – i dridhet zëri. – Po kërkojnë të kapin dikë. As vetë nuk e dinë ç’po bëjnë.
Ndez cigaren, më afron paketën.
– E kam humbur fare, ti nuk e ndez. Po kërkojnë të më çmendin.
Kujtimit i kanë bërë presion. Kanë kërkuar ta thyejnë. Diçka është shkruar kundër “pushtetit popullor” në sallën e bibliotekës. Kanë ditë që janë lëshuar si ujqër për të shqyer viktimën e radhës. Kujtimi mendon se është lojë e tyre.
– Kur duan të godasin, realizojnë planin, tmerrojnë njerëzinë ose rekrutojnë dikë, i kryejnë vetë veprimet dhe mjerë ai që është piketuar.
Mesditë. Fund qershori. Ditë me diell. Bibliotekës i është kthyer jeta. Salla është e mbushur me nxënës dhe studentë. Duhet të vish herët të zësh vend. Ulur te parvazi pa xhama, në të djathtë të hyrjes, bisedoj me Eldën dhe Amardën. Dy vajza të talentuara të shkollës së muzikës, jo vetëm në muzikë, por talente edhe në gjuhë të huaja. Afrohet Aleko Rada. Vajzat largohen. Aleko më tregon me mburrje në ç’mënyrë kishte hapur raftin e fjalorëve dhe kishte rrëmbyer njërin prej tyre, pa u diktuar nga askush. Hap çantën e më tregon fjalorin.
– Vëre përsëri në vend! I duhet të tërëve.
Përpiqem ta bind. Leko qesh dhe këndon vargun “Chi non lavora non fa l’amore”. Me zë baritor. Është i apasionuar pas Çelentanos dhe e imiton bukur. Me fytyrë të gjatë, gojë e dhëmbë të mëdhenj, flokët prerë si ai, i duket vetja “Çelentano” i Elbasanit. Fut fjalorin në çantë e ulet në parvaz. Hapet dera e bibliotekës me të kërcitura. Del Havaja e shfytyruar. Më drejtohet me zë të lartë:
– Përse rri me këtë njeri të poshtër? Ky nuk është shoku yt. Unë të njoh ty dhe familjen tënde!
Aleko ngrihet në këmbë dhe i hakërrehet.
– Ik moj bu…!
Bën të zbresë shkallët, por Havaja i del përpara.
– E di çfarë na tha për ty qelbësira? – Havaja më drejtohet përsëri mua. – Muçi ka vjedhur fjalorin e anglishtes!
Aleko shtyn Havanë me çantë dhe duke e sharë me fjalë të ndyra zbret shkallët rrëmbimthi. Nuk e takova më kurrë atë monstër.
Pasdite. Në tryezën e parafundit pranë dritareve lë të hapur metodën e gjermanishtes, librin e dytë, bashkë me lapsin te faqja që po mësoj. Në sallë janë disa studentë në tryezat e para. Jashtë s’ka njeri. Ulem në parvazin te hyrja kryesore; fryn erë dhe i nxehti nuk ndihet shumë. Pas pak kthehem të vazhdoj studimin. Në vendin tim është ulur një kostumgri. Diçka po shkruan në faqen e librit që lashë të hapur. Ai nuk ishte në sallë më parë. Nga dera kryesore nuk hyri. Diku kishte qenë i fshehur. Qëndroj te dera dhe vështroj i tensionuar nga korniza me xham. I pashqetësuar, kostumgriu vazhdon të shkruajë në libër. E njoh: është operativi Sulo “kinezi”.
Operativi Sulo ishte një rrondokop, i shëndetshëm, me flokë të zinj, të rënë në ballë, sy të tërhequr, si prej aziatiku; mbahej me të madh. I zbulonte armiqtë sapo t’u shihte shkrimin. Për Sulon tregohej një anekdotë në Elbasan: “Kishte shkuar të zbulonte vjedhësin e një lope në fshatin e parë mbi qytet. Pasi e kishte pyetur tërë fshatin dhe i kishte vënë fshatarët të shkruanin emrat e tyre, Sulo kishte arritur në përfundimin se hajduti nuk ishte nga ai fshat. Mjelësja e lopëve, kur ishte pyetur nga kryetari i kooperativës se për cilin dyshonte të ishte grabitësi, menjëherë i ishte përgjigjur e revoltuar:
– Shoku kryetar, atë nuk e gjeti dot operativi kinez! Nga ta di unë?
Kryetari ishte mërzitur me mjelësen, ndërsa fshati qeshte çdo herë që vidhej diçka në fshat. Kështu, operativit të lartë të Neronit i kishte mbetur nofka “kinezi”.
Kur Sulo “kinezi” bën të ngrihet, unë hyj menjëherë. Qesh kur më sheh.
– Çfarë shkruajte në libër? – e pyes dhe i zë rrugën. – Çfarë janë këto numra? – qesh me cinizëm.
Më vështron në sy. Më teston durimin.
– Merre lapsin dhe prishi!
I zgjas lapsin. Kinez, me gomë në fund.
– Ulu, ulu mos bëj zhurmë! Po na dëgjojnë!
Kalon në karrigen tjetër duke më hapur vendin. Studentët kthejnë kokat dhe na ndjekin me kureshtje. Më njohin kush jam, por dinë edhe çfarë është brenda kostumit gri.
– Është targa e makinës së Ramizit, – flet sikur po tregon për shoferin e komunales.
– Cilit Ramiz? – e pyes i nervozuar.
– Sekretarit të Parë, që vjen sot në Elbasan, te pallati “Metalurgu”.
– Fshije menjëherë!
Numrat lëtyren, humbasin formë. Sulo “kinezi” heq prangat që ka bërë gati për mua.
