Shkruaj, po më thoshte një mbrëmje, një mik imi shkrimtar, derisa po pinim kafe së bashku, në një nga kafe-baret në periferi të kryeqytetit.
Pse nuk po shkruan?
Për çfarë të shkruaj, i thashë disi me habi.
Shkruaj për vetminë, më tha ai shkurt.
Po përse të shkruaj për vetminë, ia ktheva i befasuar nga propozimi i tij.
Sepse vetmia është e jona. E imja, e jotja, e atij tjetrit. Ajo është e gjithë njerëzimit. Është pushtuese.
Po pse të shkruaj për diçka që është krejt e zbrazët dhe e kotë, i thashë unë, pa menduar shumë.
Joooo, u përgjigj ai. Vetmia nuk është kurrë boshe. Ajo ka shumë përmbajtje përbrenda vetes dhe nuk është fare kotësi të shkruash për të. Brenda vetmisë ka dashuri të pafundme, ka mungesë përvëluese, ka dhimbje tronditëse, ka dëshirë gjithë etje e zjarr. Aty ka net të gjata pa gjumë. Ka pritje të pafundme. Ka ëndrra të përhershme deri në lumturi, vazhdoi ai miku, pa më lënë kohë as të mendoja e as të thosha ndonjë fjalë.
Në vetmi ka shumë autorë e vepra. Aty është një botë e tërë personazhesh, foli miku, pa u ndalur.
Kjo temë, e hapur disi krejt papritur dhe si për shaka, u bë bisedë serioze. Pastaj, që të dy, heshtëm një copë herë. Në të vërtetë pak çaste pas asaj heshtjes sonë, na u bashkua një i tretë dhe ne sigurisht që nuk do ta bisedonim më, në prani të të tretit, temën që e kishim nisur më parë. Ndonëse i ardhuri ishte një mik yni, megjithatë ne e shmangëm temën e nisur, tek po e diskutonim me pyetje e përgjigje dhe iu shtruam një bisede krejt tjetër. Folëm për grindjet politike të përhershme, për improvizimet në kulturë, për krijues të shpifur, për çmime e mirënjohje të pavlera e të pamerituara. Po unë, këtë temën e vetmisë e mendova disa herë, derisa miqtë e mi po bisedonin për këtë përditshmërinë tonë të rrëmujshme. Megjithatë nuk fola asgjë. Atë po e bluaja në brendinë time të heshtur. Apo ajo, vetmia, po më bluante mua nga atje ku ishte futur dhe kishte zënë vend. Ato çaste po e kujtoja, ndonëse jo të plotë e të saktë, një libër për vetminë, lexuar dikur moti. Më duket se në atë libër flitej për rrethanat kur njeriu ndihet i vetmuar. Kur vetmia duket më e rëndë. Por edhe këto mendime, mbase nga koha e gjatë, që kishte kaluar, qëkur e kisha lexuar librin, nuk ishin as të qarta, as krejt të sakta. Megjithatë, tema e vetmisë po më bëhej përherë e më tërheqëse, si motiv për të shkruar.
Në vazhdim, me të dy miqtë bëmë ca biseda, që nuk ia vlen të mbahen mend. Në të vërtetë sikur bëmë një shëtitje fjalësh sa andej, sa këndej. Dikur miku që erdhi i fundit, iku i pari. Tani, të dytë sërish mbetem vetëm.
Hë, më pyet, sapo vërejti që i treti u largua disa hapa dhe më nuk mund ta dëgjonte bisedën tonë, e mendove atë që e nisëm, vetminë?
Në të vërtetë, sikur e kishte kuptuar se unë vazhdimisht po mendoja pikërisht atë që e kishim biseduar së bashku, fare pak kohë më parë. Kjo më bëri që gjërave të cilat i kishim folur me të, t’u kthehesha e t’i mendoja sërish. Në të vërtetë, temës së vetmisë tani do t’i qasesha ndryshe. E mendova sikur jam i vetmuar. Në të vërtetë, unë vetminë e kam përditshmërinë time. Atëherë nisa të mendoja se çfarë bëj kur jam vetëm. E kuptova se kur jam vetëm, mendoj pareshtur. Mendoj dhe dëshiroj. Mendoj një ngjarje, një punë a një person. Kujtoj një qenie a një të dashur. Kjo më jep shqetësim, por nuk më bezdis asnjëherë. Sikur unë mos ta ndieja atë mungesë, atëherë vetmia do të bëhej e dyfishtë dhe ajo më nuk do të kishte asnjë kuptim. Vërtet, kuptimi i vetmisë është përmbajtja, që ajo bart përbrenda saj. Është personi që e kujtojmë. Ai që na mungon, që e dëshirojmë dhe që e ëndërrojmë. Që e dashurojmë. Që e presim. Që e presim gjatë për ta parë. Që nuk e takojmë fare. Dhe sërish e presim. Sërish e ëndërrojmë. Sërish na mungon. E imagjinojmë. Dhe e gjithë kjo na e mbush kohën tonë dhe bëhet përmbajtja e vetmisë sonë. Ajo na e mbush mëngjesin e mbrëmjen, ditën e natën, punën e pushimin. Na e mbush gjithë mendimin dhe ndjesinë. Preokupimin tonë. Na e mbush kohën dhe hapësirën. Atëherë, vetmia nuk është dhimbja mbytëse por është ajo dhimbja e këndshme. Është ajo dhimbja shpresëmbajtëse. Ajo nuk është dëshira kapriçioze dhe boshe, por është dëshira gjithë përmbajtje. Ajo dëshira plot zjarr e pasion. Plot ëndërr e dashuri.
Me këto mendime e kisha bërë gati gjysmën e rrugës për në shtëpi. E miku im, sigurisht tashmë kishte arritur në strehën e tij, i ishte ngjitur tryezës së punës dhe e kishte harruar atë që më kishte thënë për vetminë dhe letërsinë.
Kisha kaluar gati gjysmën e parkut të qytetit. Diku-diku mungonte ndriçimi. Kjo sikur i jepte ecjes së mbrëmjes një anë misterioze. Shushurima e gjetheve, ndonjë zë i rrallë zogu nate, ndonjë e lehur qensh, një ushtimë makine, ndonjë zë pak sa më i lartë kalimtarësh të rrallë, që bisedojnë mes tyre, tek lëvizin andej në rrugën paralele, të gjitha sikur i jepnin mbrëmjes diçka mistike e misterioze. Këto, fundja i jepnin atë anën e bukur dhe magjike. Disa, sidomos në letërsi, kjo konsiderohet si diçka romantike.
Duke ecur errësirës së parkut, po, isha i vetëm. Isha aty ku askush nuk më shoqëronte as me dashje, as pa të. Tek ecja, mendoja dhe ndieja, më bëhej sikur po flisja me veten time. Në të vërtetë unë nuk po flisja fare. As me veten time as me dikë tjetër. Përbrenda meje po më fliste vetmia. Po fliste ajo përmbajtja e saj. Aty po shfaqej ajo mungesa e dikujt dhe dëshira për ta pasur pranë. Etja dhe dëshira për ta shijuar mbrëmjen së bashku. Për ta jetuar heshtjen dhe errësirën. Për t`u mbushur aromë, për të ndier kënaqësi dhe për t’u dehur me magjinë e natës. Pra, e tëra ajo ishte brenda vetmisë sime. Dhe vetmia ishte përbrenda meje, që mua po më bënte sikur të flisja vetë me vete. Po në të vërtetë ishte ajo që po më fliste. Vetmia. Apo ishte ajo që po fliste përbrenda vetmisë. Përmbajtja e saj.
Duke menduar për këtë vetminë, që po më fliste nga brendia ime, nga kurora e një druri të vjetër dëgjova një zë të çuditshëm. Ngadalësova hapin aq sa thuajse ndalova. Ktheva kokën andej nga druri i vjetër. Para se të shikoja andej nga druri, zëri i çuditshëm u përsërit edhe një a dy herë të tjera. Ktheva kokën andej nga vinte zëri. Druri ishte i errët. Edhe më të errët atë e bënin heshtja e natës dhe zëri që vinte andej. Qëndrova një copë herë ashtu i stepur. Aty pranë ishte një bankinë. Ajo, po, e kthyer nga druri, që ndodhej në anën tjetër të rrugës me zhavor. Bëra dy hapa dhe u ula me kujdes në bankinë përballë drurit të vjetër. Bëra sikur isha i qetë. U shtira sikur nuk ia veja veshin atij zëri që po zbriste nga një degë e poshtme e tij. Nisa të shihja andej nga kurora e drurit. Në njërën prej degëve, nga ato të poshtmet, që ishte e shtrirë në mënyrë horizontale, pashë diçka, që në fillim nuk e pikasa tamam se çfarë ishte. Vërejta diçka që vezullonte, si dy drita pranë njëra-tjetrës, që herë ndizeshin, herë fikeshin. Ajo që po shihja, apo që mendoja se po e shihja, m’u duk e frikshme. Megjithatë, nuk ia ndava shikimin zhbirues. Duke e parë me vëmendje, më në fund e kuptova se ishte një buf. E kuptova se edhe atë zërin e tij, që e dëgjova disa herë, e kisha të njohur. Unë bufin e dua shumë. Është një shpend mitik. Është aq meditativ, sa mund të qëndrojë ashtu në mendime me orë e me ditë të tëra në heshtje absolute dhe pa lëvizur fare nga vendi. Gjithmonë rri i vetmuar. Atëherë u qetësova. Nisa ta shikoja me ëndje. Edhe me admirim. Qetësia dhe vetmia e tij më kanë fascinuar gjithmonë. Ai nuk u tremb fare as nga prania ime, as nga shikimi im i pareshtur e depërtues. Po e shikoja gjithnjë e më me vëmendje. Ai vazhdonte me të tijën. Herë mbyllte e herë hapte sytë. Por asnjëherë nuk më shikonte me ndonjë vëmendje të shtuar. Apo vetëm bënte sikur nuk më shikonte. Të shumtën e kohës i mbante sytë të mbyllur. Apo ashtu më dukej mua nga errësira. Ndonjëherë edhe bënte ndonjë lëvizje të ngadalshme koke, herë në njërën anë, herë në tjetrën. Lëvizjet i bënte të rralla e ritmike. Gati milimetrike. Sikur ta kishte qafën të ngrirë. Pastaj, sërish e kthente shikimin në vend dhe shihte përpara. Nga unë shikimin e drejtonte fare rrallë dhe krejt shkurt. Dikur lëviza nga njëri skaj i bankinës në tjetrin. Doja që t’ia tërhiqja vëmendjen. Por ai nuk reagoi fare ndaj lëvizjes sime. Pas një kohe lëvizi kokën krejt ngadalë dhe më pa gjithë shpërfillje. Mandej sërish ktheu kokën në vend dhe shikonte para vetes, si deri atëherë. Tani isha gjithnjë e më kureshtar që të provokoja bufin dhe të veja një komunikim me të ose ta nxisja që të reagonte. Doja t’ia prishja atë qetësinë e tij shpërfillëse. Doja të kuptoja diçka nga vetmia e tij mitike. Të kuptoja se si e zotëron ai vetminë. Se si ndihet me të. Si vë kontakt me botën tjetër. Dhe mbi të gjitha, doja të kuptoja nëse kemi ndonjë lloj ngjashmërie mes nesh. Të kuptoja nëse janë të njëjta vetmia ime me atë të tijën. Apo së paku, nëse ato ngjajnë me njëra-tjetrën. Doja të kuptoja edhe atë se si ia bën bufi për t’u çiftëzuar, kur dihet se edhe soji i tyre shtohen, ani pse më duket se ata bëjnë vetëm nga dy të vegël. Ata i rrisin dhe pastaj ndahen. Secili, në rrugën e tij. Pastaj sërish vetmia.
Tek isha larguar me mendimet rreth vetmis ë, zotërimit të saj, çiftëzimit, shtimit, rritjes së të vegjëlve, ndarjes së sërishme, bufi kishte kthyer kokën paksa në të djathtë, në anën e kundërt nga ku ndodhesha unë dhe po shihte me shpërfillje një çift të ri, tek po afrohej. Ishin të dashuruar. Kjo dukej qartë. Ecnin të përqafuar dhe herë-herë ndaleshin e putheshin gjatë. Kjo sikur nuk ishte e jona. As e imja as e bufit. Ne sikur përqafimet dhe puthjet tashmë i kishim të largëta. Vetëm në kujtime. Çifti i ri kaloi fare pranë nesh dhe u largua thuaja pa e hetuar që ne ishim aty. Nuk di nëse mua më vërejtën apo fare. Për bufin në degë as që mund të flitet. Ai ishte i padukshëm. Po çifti, tek kaloi aty pranë nesh, u ndal nja dy a tre hapa më larg. Të dy qëndruan të përqafuar një copë herë. Pastaj përqafimi i tyre u bë më i fortë e më pushtues dhe u puthën gjatë. Apo ashtu m’u duk mua. Edhe pëshpëritën diçka. Ktheva kokën në anën tjetër. Lëviza paksa edhe trupin. Çiftin që po përqafohej, po puthej e po pëshpërste e lashë pas shpinës. U ktheva sërish nga bufi. Ai ishte po aq indiferent ndaj çiftit, që tashmë kishte ndalur pak hapa larg nesh dhe po vazhdonte përqafimin dhe puthjet. Po i pëshpëritnin njëri-tjetrit fjalë që ne as nuk i dëgjonim, as nuk na interesonin. Por, dy të rinjtë qëndruan gjatë aty. Ashtu të përqafuar dhe duke u puthur e ledhatuar. Kur ktheva kokën andej dhe pashë që ata akoma ishin aty dhe qëndronin sikur të ishin të lidhur me njëri-tjetrin, fola me vete: Këta sikur e tepruan! Përse nuk largohen?
Këtë nuk di nëse e mendova, e thashë për veten time apo ia thashë bufit në degë. Por, ai sërish nuk reagoi fare. Në të vërtetë ai e hapi sqepin, lëshoi një zë të lehtë, shkundi kokën dy a tri herë, e mbylli sqepin dhe sërish mori qëndrimin e mëparshëm. Unë vërtet nuk kuptova gjë. Nuk e mora vesh nëse bufi deshi të më thoshte se ajo ishte punë e tyre apo e kishte vetëm nga monotonia.
Pastaj vazhduam secili me vetminë tonë.
