Përktheu: Roland Gjoza
KAPELJA ME QIRINJ
Në pjesën më të madhe të autoportreteve të Gojas është fytyra që shquhet
Një palë sy te Cezane notojnë në kapriçion e penelatës
Van Gog shikon nga një aureolë e errësires vorbulluese
Rembrand duket sikur ka kaluar një krizë dhe tani merr frymë i lehtësuar nga piktura Verbimi i Sampsonit
Po pikërisht në këtë autoportret Goja qëndron larg pasqyrës
Pozon në rrëmujën e studios së tij
Duke iu drejtuar një kanavace që ndodhet disi e pjerrët prapa në një kavalet të gjatë.
Ai duket i buzëqeshur sikur e merr me mend
Se sa do të argëtohemi me kapelen e tij fantastike
Një mbajtëse qirinjsh rrethon strehëzën e saj
Një shpikje kjo që e ndihmon të punojë gjatë natës
Ju do të pyesni veten me çudi
Si mund të mbahet një llampadar i tillë mbi kokë
Sikur të ishte një dhomë ngrënie ku hahet në këmbë ose një sallë koncertesh
Sapo e sheh këtë kapele nuk ke nevojë të lexosh
Ndonjë biografi të Gojas, apo të mësosh përmendësh datat e jetës së tij.
Për të kuptuar Gojan mjafton të përfytyrosh
Ndezjen e qirinjve një nga një, pastaj vendosjen
E kapeles mbi kokë, gati për një natë pune.
Përfytyroni çastin kur shtang gruan me shpikjen e tij
E qeshura e saj e bujshme si një tortë ditëlindjeje kur sheh tërë atë shkëlqim qirinjsh
Përfytyroni si dridhet ai nëpër dhomat e shtepise
Me të gjitha hijet që fluturojnë nëpër mure
Përfytyroni një udhëtar që ka humbur udhën dhe troket te porta e tij
Në mesnatë në një vend kodrinor të Spanjës
“ Hyni brenda,” thotë ai, “ ja, isha duke pikturuar veten”
Qëndron në hyrje të portës dhe ngre lart penelin
I ndriçuar nga qirinjtë që vezullojnë në kapelen e tij fantastike.
DASHURI
Djali ishte ulur në vagonin e fundit të trenit
Dhe herë pas here kthente kokën pas si me frikë
Sikur priste me podurim dikë
Pas pak ajo u shfaq te xhami i derës së jashtme
Dhe ai u ngrit, hapi derën dhe e la të hynte
Dhe ajo u fut brenda duke mbajtur në duar diçka të madhe të zezë
Në formën e dallueshme të një violinçeli
Ajo i ngjante një engjëlli me ballë të lartë, sy të trishtë, flokë të gjatë të zinj
Mbledhur pas qafës me një lidhëse të zezë
Dhe për shkak të kësaj
Ai dukej pak si i zënë ngushtë në lumturinë e tij për ta parë drejt në sy
Ndërsa ajo ishte thjeshtë aty, e gjallë, e përsosur, si një qenie me fytyrë të butë që luan në violinçel
Dhe arsyeja pse po e shkruaj këtë poezi në një zarf të madh dokumentesh
Tani që ata kanë dalë nga treni bashkë
Është një hollësi delikate që nuk e harroj;
Çasti kur ajo u kthye për të ngritur violinçelin e madh në mbajtësen e sipërme
Dhe unë pashë djalin si ia kishte ngulur sytë çdo veprimi të saj
Dhe kjo më kujtoi mënyrën si janë pikturuar sytë e shenjtorëve
Kur shikojne lart në qiell zotin në kohën që ai është duke bërë diçka të jashtëzakonshme
Diçka që e dëshmon atë si zot.
LITANI
Ti je buka dhe thika
Gota e kristaltë dhe vera…
-Jacques Crickillon
Ti je buka dhe thika
Gota e kristaltë dhe vera
Ti je vesa në barin e mëngjesit
Dhe rrota flakëruese e diellit
Ti je përparësja e bardhë e bukëpjekësit
Dhe zogjtë e kënetës që ngrihen në fluturim papritur
Por nuk je era në kopsht
Kumbullat mbi banak
Ose shtëpia e letrave të poetëve
Sigurisht nuk je as ajri me aromë pishe
Dhe nuk ekziston asnjë arsye që të jesh ajri me aromë pishe
Ështe e mundur që të jesh peshku nën urë
Ndoshta dhe pëllumbi mbi kokën e gjeneralit
Por nuk je kaq e afërt për të qenë
Ara me lule misri në muzg
Dhe një vështrim i shpejtë në pasqyrë do të tregojë
Se nuk je as çizmet në qoshe
As varka që fle pranë ujërave të shtëpisë
Mund të kesh interes të dish
Për gjuhën e pafundme të imazheve të botës
Teksa unë jam tingulli i shiut mbi çati
Unë gjithashtu mund të jem ylli i këputur
Gazeta e mbrëmjes që e merr era në një rrugicë
Shporta me gështenja në tavolinën e kuzhinës
Mund të jem dhe hëna në pemë
Dhe kupa e çajit të gruas së verbër
Por mos u shqetëso, unë nuk jam buka dhe thika
Ti je ende buka dhe thika
Dhe do të jesh gjithmonë buka dhe thika
Pa përmendur gotën e kristaltë dhe, në njëfarë mënyre, verën.
MËNGJES
Pse ta vrasim mendjen për pjesën tjetër të ditës
Për kanalet e pasdites
Dhe rënien e papritur të mbrëmjes
Pastaj për natën me parfume mbytës
Yjet e saj me shumë cepa?
Më e mira që mund të bëjmë është kjo;
Të flakim tej mbulesat e dritës
Këmbët në dyshemenë e ftohtë
Dhe ta bëjmë ekspresin të zhurmojë nëpër shtëpi
Një shpëlarje e shpejtë e fytyrës
Një pëllëmbë me vitamina
Dhe më pëlqyera zhurma e ekspresit nëpër shtëpi
Fjalor dhe atlas hapur mbi qilim
Makina e shkrimit që pret çelësin e mendjes
Një violinçel në radio.
Dhe, nëse është e nevojshme, hapja e dritareve
Drurë pesëdhjetë, njëqind vjeçarë
Atje jashtë
Re të rënda mbi rrugë
Dhe lëndina që avullon si kalë
Në mëngjes herët.
DASHURI E PAQËLLIMSHME
Sot në mengjes po ecja në breg të liqenit
Dhe rashë në dashuri me një harabelkë
Pastaj gjatë ditës rashë në dashuri me një miushe
Ndërsa macja dremiste nën tryezën e dhomës së ngrënies
Në hijet e një mbrëmje vjeshte
Rashë në dashuri me një rrobaqepëse
Që po hiqte tegela në një makinë qepëse
Më vonë me një tas me lëng mishi
Avulli i të cilit ngrihej si tymi i një beteje detare
Kjo është një lloj dashurie më e mirë, mendova
Pa shpërblim, pa dhurata
Pa fjalë të ndyra, pa dyshime
Pa heshtje të gjata në telefon
Pastaj rashë në dashuri me një gështenjë
Kapelen e xhazit në kokë dhe njërën dorë në timon
Pa epshe, pa përplasje dere
Dashuri me një pemë portokalli
Këmisha e bardhë e pastër, dushi i nxehtë në mbrëmje
Autostrada që përshkon Floridën
Asnjë pritje, asnjë hutim, apo nervozizëm
Vetëm një dhembje në zemër herë pas here
Për harabelkën që e kishte ngritur folenë
Në një degë të përkulur mbi ujë
Dhe për miushen e vdekur
Që mbante ende kostumin kafe të çelur
Zemra ime është mbështetur
Tek një trekëndësh në fushë
Duke pritur shigjetën tjetër.
Pasi e ngrita miushen nga bishti
E gjeta veten në lavamanin e banjës
Duke parë me dashuri sapunin
Kaq i durueshëm dhe i tretshëm
Kështu me sapunin e gjelbër të zbehtë
Rashë në dashuri përsëri
Dhe ndërsa ndieja si fërkohej dhe ledhatohej në duart e mia të lagura
Përqafova aromën e tij të livandës dhe gurit.
TRILL
Sonte hëna është si një biskotë e thatë
Më pas një pjesë të saj
Do ta përtypë qielli
Dhe një javë më vonë
Sipas kalendarit
Do të shfaqet
Si një top futbolli i argjendtë
Dhe nëntë a dhjetë ditë më pas
Do të më kujtojë një thua të hollë të shndritshëm
Përfundimisht
Gjer në fund të muajit
Them se
Do të konsumohet për asgjë
Dhe do të mbeten
Në qiell
Vetëm yjet
Më pas do të kem disa netë pa hënë
Dhe unë vetëm fillikat
Kjo është koha për të pushuar stilolapsi im nervoz.
NËNTË KUAJ
Për ditëlindje
Gruaja më dhuroi nëntë koka kuajsh
Një fotografi fantazmë me nëntë katrorë mermeri të zi
Nëntë katrorë në një shesh të madh
Një gjë kaq e rëndë sa artisti
Me vetëdije i ka varur
Në një tra druri kundruall një muri guri të bardhë
Koka kuajsh në profil, koka të zbehta
Sikur një blic i ka kapur duke ecur natën.
Koka të zbehta kuajsh
Shikojnë skrivaninë time
Me sy të zbrazët që duket sikur qajnë.
Gojë të hapura sikur janë ne grahmat e fundit
Fotografi ka qëndruar mbi ta
Në një dysheme kashte, makina e tij e zezë është parkuar pranë derës së stallës.
Nëntë kuaj të bardhë
Ose një kalë që kamera e ka shumëfishuar me nëntë.
Kjo s’ka rëndësi, nje trishtim i madh është mbledhur
Në turirin e tyre të gjatë, të bardhë
Larg, shumë larg nga kullota dhe sheqeri kubik.
Fytyra e Shën Bartolomeut, fytyra e Shën Agnes.
Tufë e çuditshme kuajsh
S’ngarkojnë më, s’tërheqin më asgjë
Shikojnë këto veprime të përditshme të njeriut
Shikojnë këtë tryezë dhe këto gota
Pecetat e mledhura role
Darkat e dasmës së thikës dhe pirunit.
Shikojnë nga lart si perëndi me nëntë koka
Dhe japin shenjën e pakënaqësisë
Ose të një durimi të butë
Që njeriu gabimet i quan suksese në jetën e tij
Shikojnë nga lart unazën
E qirinjve që dridhen nën kokat e tyre të zbehta
Lërini sytë tuaj të pikëlluar, kuaj
Dhe vdekjet tuaja anonime
Bëhuni freri që na pengon të largohemi nga njëri-tjetri
Bëhuni gjilpëra që na qep në barkun e çdo dite
Ndërsa largoheni me galop, thundrat ndezin natën.
HARRESA
Në fillim është emri i autorit
Që pasohet nga titulli e më pas nga subjekti
Në fund është mbyllja e romanit me një tronditje të madhe
Që e ke lexuar ndërkaq, por që të duket se nuk e ke lexuar dhe as ke dëgjuar ndonjëherë për të.
Dhe kujtimet që i kishe aq të qarta dikur
Sikur tërhiqen një nga një në hemisferën e pasme të trurit
Në një fshat të vogël ku nuk ka telefona.
Kohë më parë ke puthur emrat e nëntë muzave, tani iu thua lamtumirë
Sheh ekuacionin kuadratik që mbyll çantën e tij
Ndërsa mundohesh të mësosh përmendësh rendin e planeteve
Diçka tjetër gjithashtu po ikën, ndoshta një lule,
Emri i një xhaxhai, kryeqyteti i Paraguajit
Sado që përpiqesh të kujtosh diçka
Nuk të vjen kurrsesi në majë të gjuhës
S’jep asnjë shenjë në ndonjë skutë të errët të shpretkës tuaj
Ajo noton larg në një lumë mitologjik
Emri i fillon me L, po tjetër gjë s’mbani mend.
Tani je duke ndjekur udhën drejt harresës, ku takoheni me shumë njerëz
Që kanë harruar të notojnë dhe të ngasin biçikletën.
Mund të ndodhë që të ngrihesh natën
Të kërkosh datën e një beteje në një libër mbi luftën
Mund të ndodhë që hëna në dritare të dalë papritur
Nga një poezi dashurie që dikur e dije përmendësh.
DUKE HEQUR RROBAT E EMILY DICKINSONIT
Në fillim i hoqa shallin prej tyli
Ia tërhoqa butësisht nga supet dhe ia shtriva
Mbi shpinoren e një karrige druri
Dhe skufjen e saj
Si harku e tërhoqa përpara
Fustani i saj i bardhë i gjatë dhe të tjera
Çështje të ndërlikuara, si për shembull, ajo perla e mamasë
Dhe kopsat poshtë shpinës
Të shumta, të vockla, sa më dukej se aty do të mbetesha përgjithmonë
Para se gishtërinjtë e mi t’ia shkopsitnin fustanin plotësisht
Si uji që hap notari
Dhe rrëshqet aty pafundësisht
Natyrisht ju doni të dini
Si qëndronte ajo në këmbë
Pas dritares së hapur lart në dhomën e gjumit
E shtangët, me sy gjysmë të mbyllur
Duke shikuar kopshtin poshtë
Dhe fustani i bardhë sikur i rridhte poshtë te këmbët
Në dyshemenë e gjërë prej druri
Pastaj kompleksiteti i të brendshmeve të grave
Në Amerikën e shekullit nëntëmbëdhjetë
Dhe unë që s’hiqja dorë
Nga puna si kërkues polar
Nëpër kapëse e karfica, rripa e lidhëse
Ndal këtu, ankorohu atje, nisu përsëri gjersa i preka korsenë
Duke lundruar drejt ajsbergut të lakuriqësisë së saj
Vonë shkrova në një bllok
Dhe kjo ishte si të hipje mbi një mjellmë nate
Por sigurisht, nuk kam si t’ju tregoj gjithçka-
Për atë mënyrën se si ajo i mbyllte sytë duke parë kopshtin
Pastaj si u liruan nga karficat flokët e saj dhe u lëshuan poshtë
Si e zunë fërgellima të papritura
Sa herë flisnim bashkë
Ajo që mund t’iu them është
Se në Amherst ishte një qetësi e tmerrshme
Atë të shtunë pasdite
Agjë tjetër veç një karrocë që kaloi rastësisht
Një mizë që ia bënte zu zu në kornizën e dritares
Kështu që unë e degjova si merrte frymë
Ndërsa i zbërtheja pjesën e sipërme të korsesë
Me grepa e kapëse mbërthyer
Dhe ndërsa dëgjova psherëtimën e saj të thellë kur më në fund u lirua plotësisht
M’u kujtuan disa lexues që mirëfilli e kuptuan
Se shpresa është diçka prej puplash
Dhe arsyeja është një dërrasë që kërcet
Se jeta është një armë e mbushur
Që të shikon drejtpërdrejt me një sy të verdhë.
DITË BORE
Sot na zgjoi revolucioni i borës
Flamuri i bardhë valëvitet mbi gjithçka,
Peizazhi u fsheh,
S’sheh dhe një mi për të dalluar sado pak zbrazëtinë
Përtej dritareve
Ndërtesat qeveritare u fundosën
Shkollat dhe bibliotekat u varrosën, posta s’duket
Nën breshërinë pa zhurmë,
Linjat e trenave u bllokuan me një butësi puple,
Bie bota nën këtë rënie pa bujë.
Pas pak do të vesh çizmet
Do dal jashtë me ndjesinë se do të eci në ujë,
Dhe qeni do kalojë i pari dhe do rrëshqasë,
Dhe unë do tund një degë të ngarkuar me pllaza bore
Që do na bëjnë të dyve një dush të ftohtë.
Por në këto çaste jam një i burgosur në shtëpi,
Një simpatizues i borës anarkiste.
Do ziej një tenxhere me çaj
Dhe do dëgjoj radion plastike mbi banak,
I lumtur sa kushdo tjetër për të dëgjuar lajmet
…Se shkolla Kiddie Corner është mbyllur,
Shkolla Ding-Dong, gjithashtu.
Të gjithë shkollat e fëmijëve, mbyllur,
Kopshti Hi-Ho, mbyllur,
Së bashku me – disa do të jenë të kënaqur të dëgjojnë –
Shkolla Toadstool, shkolla fillore,
Çerdhja e Harabelave të Vegjël,
Little Stars parashkollor, shkolla Ditore Peas-and-Carrots
Qendra e fëmijëve Tom Thumb, te gjitha të mbyllura,
dhe — ketu do te duartrokasin — e mbyllur dhe shkolla Play Peanuts.
Pra, këtu fshihen fëmijët gjatë gjithë ditës,
Këto janë foletë ku ata shkruajne dhe vizatojnë,
Ku veshin xhupat e tyre të ndritshëm, imcak,
Të gjithë vrapojnë, ngjiten dhe rrëshqasin,
Të gjithe, përveç vajzave të pakta që pëshpërisin pranë gardhit.
Unë rri dhe dëgjoj
Në heshtjen madhështore të borës,
Çfarë po komplotojnë ato tre vajza,
Çfarë trazire po ndodh
Cila mbretëreshë e vogël do të rrëzohet.
