5.1.1938 – 28.5.2025
I persekutuar, i burgosur dhe i dëbuar, gjigant i letërsisë afrikane, frymëzues global i përpjekjeve identitare për dekolonizim linguistik, vetëvendosje kulturore dhe drejtësi sociale.
Nga viti 1977 kishte refuzuar të shkruante letërsi në gjuhën angleze, duke iu rikthyer gjuhës amtare, asaj të grupit etnik kenian Gĩkũyũ.
Autor i kryeveprës “Dekolonizimi i Mendjes: Politika e gjuhës në letërsinë afrikane” (1986):
“Gjuha është mbartëse e kulturës. Kur keni kontroll mbi gjuhën e popullit, e kontrolloni edhe kulturën, kujtesën dhe vetëdijen e tij”.
Poezi e shkruar më 23 mars 2020, gjatë pandemisë
Përkthyer nga Artan Muhaxhiri.
Agimi i Errësirës
E di, e di
Kërcënim për gjestet e zakonshme të afrisë njerëzore
Duarshtrëngimin
Përqafimin
Supet që ia japim njëri-tjetrit për gjetje ngushëllimi
Fqinjësinë që e marrim si të mirëqenë
Aq shumë sa shpesh i rrahim gjokset
Me krekosje për individualizmin e vrazhdë
Duke e përbuzur natyrën, madje edhe me përmjerrje helmi mbi të, përderisa
Pretendojmë që prona i ka të gjitha të drejtat ligjore të njerëzores
Gjersa murmurisim mirënjohje për hiset tona në perënditë e kapitalit.
Oh, sa do të doja tash të shkruaja poezi në anglisht
Ose në bash cilëndo gjuhë që e flisni
Që të mund t’i ndaja me ju fjalët të cilat
Wanjikũ, nëna ime Gĩkũyũ, m’i thoshte:
Gũtirĩ ũtukũ ũtakĩa:
Asnjë natë nuk është aq e Errët sa
Të mos mbarojë në Agim
Ose thënë thjesht
Çdo natë mbaron me agim.
Gũtirĩ ũtukũ ũtakĩa.
Edhe kjo errësirë do të kalojë
Do të takohemi përsëri dhe përsëri
E do të flasim për Errësirën dhe Agimin
Të këndojmë dhe qeshim, ndoshta edhe të përqafohemi
Natyrë dhe rritje ndryrë në përqafim të gjelbër
Festim i çdo pulsimi të qenies së përbashkët
Të rizbuluar dhe çmuar përnjëmend
Në dritën e Errësirës dhe Agimit të ri.
