Përkitazi me librin me poezi të përzgjedhura “Treni nisej, faculeta digjej”, të poetit Adem Gajtani, botuar nga Shtëpia botuese AGORAPRINT, Shkup
Shtëpia botuese AGORAPRINT e Shkup ka risjellur për lexuesit poetin Adem Gajtani, permes një përzgjedhjeje poezish nga opusi i tij poetic. Poezitë e këtij libri (“TRENI NISEJ, FACULETA DIGJEJ”) vijnë nga vëllimet poetike : “Drita në zemër” (1961), “Dryni i heshtjes” (1964), “Ti këngë, ti zog i largët” (1968)”, “As dru, as zog-dashuri” (1973), “Unazë” (1974), “Në ëndërr kënga” (1975), “Amfora e fundosur” (1977) dhe “Kënga e mjellmës” (1980), duke i ofruar lexuesit të sotëm një spektër më të gjerë e më të kompletuar nga opusi krijues i Adem Gajtanit.
Kush ishte Adem Gajtani?
Adem Gajtani u lind në Podujevë (Kosovë) – 21 gusht 1935 dhe vdiq në Shkup – 19 gusht 1982. Shkollën fillore dhe gjimnazin i kreu në Prishtinë, kurse Fakultetin Juridik në Shkup.
Me krijimtari letrare merret që nga viti 1955. Ka bashkëpunuar me gazetat dhe revistat n “Zani i rinisë”, “Rilindja”, “Jeta e re” etj. “Dëshira” është poezia e parë e botuar e Adem Gajtanit, në Revistën “Jeta e re”, nr. 1-2/1955, fq. 103.
Fillimisht punoi korrespodent i “Rilindjes” nga Shkupi, pastaj ishte redaktor i kulturës në gazetën “Flaka e Vëllazërimit” në Shkup, deri sa vdiq në vitin 1982.
Krijimtaria letrare
Adem Gajtani është autor i shumë veprave me poezi, drama dhe tregime. Ka shkruar edhe për fëmijë (“Goca e detit” – 1966, “Lule më lule”- 1972 dhe “Gejzeri i blertë” – 1982). Ka shkruar vetëm një përmbledhje me tregime-”Malbrezet” (1982). Në këtë libër janë të përfshirë 12 tregime të botuara nëpër gazeta e revista gjatë viteve 1959-1963. Tregimet ndahen sipas një simetrie: 6 të parave u prinë mestitulli “Malbrezet e qëndresës” (shtjellohen subjekte nga Lufta e Dytë Botërore), kurse 6 të dytave “Malbrezet e dashurisë” (të përshkuara nga një notë intime erotike).
Në vitin 1962 në “Jeta e re” e botoi dramën poetike “Dielli i mbramjes, dielli i mëngjezit”, realizuar edhe nga Teatri Shqiptar i Shkupit (atëherë Teatri i Kombësive). Një vlerësim kritik mbi këtë dramë kishte dhënë edhe shkrimtari Luan Starova, i cili në mes tjerash kishte shkruar: “… në dramën “Dielli i bramjes, dielli i mëngjezit” të Adem Gajtanit janë fiksuar, janë ngjallur gjendjet e brendshme, që i shoqërojnë ngjarjet tragjike… Gajtani nëpërmjet lojës së skeleteve, ëndrrave, hijeve, jehut të fyellit magjik, i vendos në një strukturë kreative thirrjet tragjike shekullore të popullit të përfshirë në betejë me konzervativen, të errtën, me destruktiven. Situatat surrealiste që e karakterizojnë, si dhe dramat e Lorkës, këtij teksti dramatik vetëm ia rrisin sugjestivitetin dhe ekspresivitetin”. (Luan Starova, “Dramskoto tvorestvo vo literaturata na albanskata narodnos vo SR Makedonija” (dorëshkrim në arkivin e Institutit të Letërsisë Maqedonase), 1985, fq.30)
Opusi poetik i Adem Gajtanit përbëhet prej veprave: “Drita në zemër” (1961), “Dryni i heshtjes” (1964), “Ti këngë, ti zog i largët” (1968)”, “As dru,as zog-dashuri” (1973), “Unazë” (1974), “Në ëndërr kënga” (1975), “Amfora e fundosur” (1977), “Kuq” (1978), “Kënga e mjellmës” (1980).
Në përkthim të tij, lexuesi maqedonas pati rastin të njihet me romanin e Ismail Kadaresë “Gjnerali i ushtrisë së vdekur” (“General na mrtva vojska”, Shkup, 1976) me vëllimin poetik “Ëndrra që vazhdon” (“Sonit sto prodolzuva”) të Ali Podrimës, Shkup, 1978 dhe , bashkë me Gane Todorovski përktheu edhe romanin për fëmijë “Lepuri me pesë këmbë” të Rifat Kukajt.
Poezitë e Adem Gajtanit janë përkthyer në maqedonisht, serbokroatisht, sllovenisht, italisht, turqisht, bullgarisht, spanjollisht, hungarisht dhe rumanisht.
Adem Gajtani një nga emrat më të shquar në vitet 50/60
Adem Gajtani i takon gjeneratës së poetëve shqiptarë (bashkë me Enver Gjerqekun, Fahredin Gungën, Din Mehmetin, Murat Isakun, Azem Shkrelin, Rrahman Dedajn etj) që me krijmtari letrare filloi të merret qysh në vitet ‘50 të shekullit të kaluar.
Në fazën e parë, poezia e tij bart karakteristikat e një lirizmi subjektiv, por më vonë, në saje të pjekurisë së arritur në trajtimin e temave dhe ideve, në saje të një forme e vizioni poetik dukshëm do të kontribuojë në transformimin dhe modernizimin e strukturës së kësaj poezie, siç e ka vërejtur edhe Agim Vinca në punimin e tij, “Poezi e simbolit, protestës dhe ironisë”,botuar në “Jeta e re”, nr. 5/1985, fq.855.
Poezia e Adem Gajtanit do të ndjek frymën dhe metodat krijuese të poezisë shqipe që krijohej në vitet 50 dhe 60 të shekullit të kaluar, duke “qenë sa nën ndikimin e mirëkuptimit të politikës zyrtare ndaj novatorizmit letrar, aq edhe nën ndikimin e timbreve të reja që depërtojnë përmes ndikimeve të jashtme”. (Rexhep Qosja,nga parathënia e “Antologjisë së lirikës shqipe”, Rilindja, 1979, fq. 40.
Në zbërthimin e profilit krijues të Adem Gajtanit kanë marrë pjesë disa autorë, kurse me këtë rast po e veçojmë një mendim të Xhevat Gegës, i cili në parathënien e veprave të zgjedhura, të botuara nga “Flaka e vëllazërimit”, 1985, në mes tjerash shkruante: “Poezia e Adem Gajtanit karakterizohet nga pjekuria e arritur dhe stili asociativ e modern, me metaforën universale dhe porosinë humane të obesrvimit filozofik e racional, gjithmonë duke gjurmuar harmoninë e plotë të jetës, aftësinë e vokacionit të bujshëm që gjithmonë të na ofrojë të bukurën e të mirës.
Individualitetin e vet të dalluar poetik Adem Gajtani do ta arrijë edhe nëpërmjet ndjenjës suptile ndaj traditës kulturore e shpirtërore kombëtare dhe ndaj aktualitetit të avansuar të kohës, gjë me të cilën poezinë e vet do ta bëjë moderne, evropiane, por gjithmonë të lartësuar mbi tabanin e koloritit të këtij nënqiellit tonë”.
Rikthimi i tij, në procesin e komunimit dhe receptimit me lexuesin e sotëm, përmes kësaj përzgjedhjeje poetike, botuar nga shtëpia botuese AGORAPRINT, besojmë se do të ndihmojë në rinjohjen e këtij poeti, i cili pa të drejtë kishte mbetur margjinave të vëmendjes sonë teoriko-letrare.
