Kishim rënë në gjumë të thellë. Unë dhe im atë ndjeheshim krejt të mpirë: na dukej se po bënim një shekull pa vënë gjumë në sy. Po këto shkallë kush na i bëri dhuratë? Nuk dimë, bab’. Eh? Si qenka e mundur? Jemi nëpër mjegull bab’, prandaj… Mjegull? Ç’thua! S’shoh fare mjegull!
Ky dialog i vjetër më kujtohet dhe unë s’di ç’bëj. Një çast me pak dritë, si një rreze e hollë, më solli para syve, fqinjin tim, një njeri që e quante veten intelektual. Psenë përse e thërrisnin kështu e mora vesh nga ato shkallë ëndrre, që i pashë në gjumin e parë. Ah, të ngjiteshe nëpër ato shkallë! Them nganjëherë sesi e kam humbur këtë shans të madh në jetë. Sigurisht ato ishin shkallë ëndrre. Isha unë dhe im atë. Të dy nëpër mjegull. Endeshim dhe nuk e gjenim dot rrugën. Mos janë gjë të parajsës? Jooo. Parajsa nuk lëshon shkallë. Ajo të merr në krahë. Shkallët janë veç për t’u ngjitur. Po s’di sesi, të holla fort po më dukeshin. Mund të këputeshin, do të rrëzoheshim e do të thyenim qafën!…
Duke parë shkallët që rrinin pezull para syve tanë, foli im atë. E pse të ka mbetur mendja tek fqinji yt, Zeka? Pse? Po se me të e shkullon një shishe, pa shih (!) dhe duke ndenjur te shkallët e shtëpisë. Dhe e di ku është e keqja bab’? Se kur flet me Zekën ke afër detin me dallgë, furtunën, pyllin në vjeshtë, çfarëdo të jetë fjala. E? Vërtet? Paska qenë burrë i mençur Zeka! Vetëm kur pi e ka këtë. Ai pi sapo kthehet nga protesta në shtëpi. Që ditën e parë të pensionit ai ka dalë në shesh, ka varur një pankartë dhe aty shkruhet: «Bashkohu me mua! Do të protestojmë kundër qeverisë!» Zeka kishte qenë profesor universiteti. Pa titull. I qenë lutur dhe nuk e pat pranuar! E lanë pastaj në udhën e tij. Dhe Zeka protestonte edhe në universitet, pa pankartë. Për gjithçka. Rrinte vetëm mbi shesh. Dhe mendonte. Po ç’mendonte? Ja, në një nga mbrëmjet tona më tha se atë ditë kishte protestuar për dashurinë! E? Qenke kundër dashurisë? Jo, bre! Po sepse duhej të mendoja sfida që s’i kisha prekur kurrë. S’po gjeja elementin e bukur. Asaj dite kishte parë sytë e mëdhenj të një studenteje që të këpusnin shpirtin dhe rrëzonin kokrra të mëdha lotësh. Zot, s’kam parë lot ashtu! Dukej që i buronin nga zemra! Pse ajo po gjente më të vështirën rrugë? Se dashuria ecën drejt, kokën lart, të sheh dhe ti i depërton në sy, se…
Po të nesërmen? Për plehrat që lëshonin rrugës miqtë e mi, aty pranë meje. Shkarravinat e tyre! Më mbaj mendjen, Zot! Doja t’i jepja kuptim çdo gjëje që bënim. Po pastaj? Eh, ka plot leshko që harxhojnë qimet e kokës për të vajtur te kundërshtimi dhe nuk ia mbërrijnë kurrë. Një përgjigje e zvarritur gjatë seminarit apo provimit, more edhe për hiçmosgjë. Se atë e kemi hak dhe do ta marrim me vete: asgjënë! Ja, le të marrim ty?, më pyeste. S’pate asnjë problem? Kisha, sa unë e di! Dhe nuk e ngrite zërin? Jo. As mendove? Po pse të mendohesha? Që të kundërshtosh edhe me mend, për të mos ndodhur prapë nesër, për të gjetur një rrugë të re! Flasim për një kohë tjetër, kur edhe mendimet i kishe të ndaluara! Sot? Eh, ku ka si sot! As vetë nuk e di se ç’do të bëja po të qe edhe atëherë kjo e tanishmja! Mua në protestë më ke, mor bir! Aty! Përditë. Thonë se kam lajthitur? Ndoshta edhe ka ndodhur, po megjithatë unë nuk e kuptoj ende. Po? Sigurisht, edhe për biletat e urbanit, edhe për çmimet e letrës, edhe për qeskat plastike! G j i t h ç k a ! Merr vesh, edhe për pikën e helmit në zarf, edhe për atë!
Pse s’thua, po Zeka paska qenë fenomen! Dëgjoja se ka qenë burrë i ditur, po me ç’po më thua, i tillë paska qenë. Një ditë, bab’ kam qeshur me lot. Erdhi në shtëpi, se e kam fqinj, hoqi nga qafa pankartën «Jam kundër protestave politike!» Sytë atë çast i ndizeshin fort. Duket se po digjeshin krejt. Njeri i mrekullueshëm, bab’! S’kam parë tjetër si ai! Po pse nuk i donte protestat politike? Po ja, të ishte kundër tyre, sipas profesor Zekës, do të thoshte se ato forcojnë dhe mbajnë në këmbë kundërshtarin, i hollojnë mendjen dhe je ti që e pëson pastaj. Apo jo? Vetëm revolucioni të fshin nga faqja e dheut dhe pas tij vjen përsëri politika, urtë e butë, e buzëqeshur, e ndotur, e mjerë për të ardhur keq, por tinës, fshehtas, e merr veten në dorë: rrit taksat – me të qeshur, me të ngjeshur – shkel ligjet me të dyja këmbët, nuk paguan gjë prej gjëje, s’e fut dorën në xhep, të rrjep të gjallë gjithnjë ashtu pa u ndjerë… E pse ta dua politikën? Edhe e djeshmja si e sotmja… Një surrat kanë…
Bab’, e pyeta një ditë: Pse nuk ta dhanë titullin, profesor? Titullin? Ç’thua! Ku ta fut? Titull pa gjë në dorë? Ç’domethënë?… Dhe ndizej. Bota, thoshte është një copë filmi me të këputura! Sa të tilla ke brenda një dite? Shumë! Pa hesap. Çdo çast! Ti e ngjit, filmi këputet. Dhe ti mbetesh duke u marrë me ngjitje-këputjet, të bëhet mendja ujem! Ç’domethënë ujem, profesor? Hm. Ujemi… Në mulli, djalosh, lënë hakën e bluarjes, ata që bluajnë (Ç’them! Çdo gjë bluhet!). Gjithçka në një vend. Dhe ti do të hash bukë ujemi! Do hash zorrët e tua, hakën tënde! Dhe të përzihet!… E ç’bëra unë për të qenë profesor? Të gënjeja mendjen me fjalët? Nuk e bëra dot. Kurse të sotmit, bir, paguajnë, ç’të të them sa, dhe u vjen diploma e bukur enkas për ta! Çë? Doktoraturë? Ç’thua, mo, të plastë e mendjes! Gënjeshtra me brirë!
Ashtu mbeti. Kritik për çdo gjë. I zgjuar? Të përgjigjej për çdo gjë. Dëshira e tij ishte që t’i thoshte gjërat në sy! NË SY ! Jo me letra. Kurrë! Me emër e pa emër. Ia thua kujtdo, edhe kreut politik, edhe doktorit të shkencave, edhe profesorit, me shprehje dhe me qëndrim. Prerë. Ai, vajti para Kryeministrisë, para bulevardit të madh dhe pankarta shkruante: «Kryeministër! Paguaj energjinë elektrike për zyrat e kryeministrisë!» Kaq, as foli, as bërtiti. Njerëzit kalonin, lexonin pankartën të hardallosur dhe nxitonin sikur do t’i zinte flama. Po më e bukura është se sekretari i përgjithshëm i kryeministrisë mbajti këmbët para tij dhe shpërtheu në ngërdheshje, por që pak më vonë i ra parainfarkt…
Thashë një ditë, që t’i shkruaja presidentit që t’i jepte një dekoratë. Dhe ai, menjëherë, si të ndodhte çudia: hiqe, largoje atë që po bluan në mendje! As mos të… shkojë… Ta lexova mendimin. E kapa. Mos mendo kurrë të mirën për një gjë se, me siguri del keq! Litar rëre… Kupton? Bëhet dot litar rëre?… Edhe ti bab’, ma ke zënë ngoje këtë punën e litarit të rërës. Kudo të jem më del para syve Zeka. Edhe në ëndërr. Mbase do ta shikoja kur të nxirrte një curril uji nga goja, sikur të dilte nga deti, pishina, liqeni… Kudo. Edhe në një vend të shkretë! I shkretë edhe kur është deng me njerëz! Më mirë shiko një ëndërr, pa i mbyllur sytë. Prit të bien shkallët! Mos, këto shkallë?… Ëndrra ka për të qenë skëterrë. Sidomos kur janë ëndrra dashurie. Ëndrra të pamundura! Në ëndrra nuk është vend për të ndenjur. Por… ëndrrat e kanë një të mirë: ta zbardhin faqen, sidomos kur e ke të nxirë!
Ah, sa mirë do bënim, të merrnim një sy gjumë! Po në ëndërr, do protestonim? Jo, s’ka protesta në ëndërr. Rrallë qëllon të shohin dy vetë të njëjtën ëndërr. Protestat bëhen në shesh. Vetëm në shesh. Dhe që ta kuptojnë njerëzit, var një pankartë të shkruar. Për shembull një ditë gjeta në facebook thënien e një klouni, gaztori komik, të nderuar me çmimin Nobel, që thoshte e «Intelektualët s’kanë dinjitet, ndaj nuk indinjohen!» E shkrova, e vara kartonin dhe dola në sheshin «Skënderbej». Kalonin, mbanin këmbët, lexonin, qeshnin hidhët. Atë ditë kanë kaluar njëqindedyzetenëntëmijë e dyqind e tridhjetenëntë vetë. Më Kupton?… Më e keqja është se ata, të diturit e kohës sonë, janë të tredhur, s’u del as pika e zërit nga goja, sesi dridhen kur janë para politikës. Zot na ruaj. Mungesa e revoltës, or bir është e tmerrshme! Dhe këta të tredhur të thonë si pa të keq: po sikur të kem nevojë nesër nga ata?… Pa merak, aty ke për të vdekur, te këmbët e tyre dhe ata as me sy s’do të shohin! Derdimen! Mbeturinë! Unë, or mik, protestoj, nuk shantazhoj njeri! S’e ha atë koqe ulliri unë! Përndryshe as hija jote nuk mbetet në lojë. Atë ditë erdhi pranë meje një grua, m’u qas dhe më puthi. Po, po, në buzë! «Ti qenke burrë!» më tha. «Mbaje mend këtë ditë…» Dhe ashtu ndodhi, e mbajta mend, derisa një ditë e pashë, si rastësisht në sheshin Skënderbej duke protestuar. Kishte shkruar: Para jush gjithnjë ka mbeturina! Kujdes! Iu afrova dhe e putha. Bukur. U bënë dy shokë të një ideali. Pastaj, u bëmë tre, katër, tridhjetë… Dhe bëmë Shoqatën e protestuesve. Mos ardhtë dita që ajo, shoqata, të hiqet branë dhe të jetë veshur me rrecka!
Nëpër ëndërr e pashë duke protestuar. Ajo ishte ëndërr e papërsëritshme. Ishte dimër dhe binte shi si pika kristali që të shponin. Dy policë bashkiakë të instruktuar mos më keq dhe si me duart e bythës, i bërtitën ta hiqte pankartën, ndryshe do ta pësonte! Ai nuk i dëgjoi. Kishte shkruar: «Kundër politikës si prostitutë, por jo kundër prostitutave!» Buzëqeshte. Një çast e fshiu buzëqeshjen. Polici më i ri ulëriu, kurse profesori qeshte lehtë, si fllad. Atëherë polici e goditi me grusht. Atij i doli gjak, ra dhe pastaj ashtu siç ishte u ngrit. I erdhi shumë keq që nuk e gjeti pankartën e shkruar. Ngadalë-ngadalë, pothuajse zvarrë, u kthye në shtëpi, u la, u pastrua, u vesh ndryshe dhe u ul të shkruante fjalët e asaj që i morën policët. E kështu me radhë, ditë për ditë. Kush nuk futet në rresht, dëbohet. Dëbohet nga gjithçka. Dikush i tha se janë bërë listat e atyre që sillen keq. Dëmtohet shoqëria. Turp. Ç’turp, mo? Sahanlëpirës. Ja, ç’shoqëri jemi! Na mbushët mendjen që paskeni familje. Po ne të tjerët ç’kemi? Më thuaj, de, ç’kemi? O perëndi, ç’po ndodh? Edhe të shohim ëndrra na ndalohet!…
Po me shkallët si? Cilat shkallë kërkon, mo, gjytyrym! Ec përpara! Ëndrrat e tua! Sikur s’e njohim ne, surratin tënd! Përpara! Në komisariat! Delenxhi! Protestues i qenit! Do ta shohim!
Po pse? Si pse, a i pe në ëndërr shkallët? Po. Po, por mos harro. Kush i ka vënë ato shkallë? Si, kush? Nuk e paske lexuar? Ato janë shkallët e kryetarit, derdimen! Kryengritës. Ke tentuar të na vrasësh kryetarin, ose të arratisesh në parajsë! E kush të lë?…
Tiranë, më 22.01.22
