Do të mjaftonte vdekja e tij, për të tronditur qytetin e vogël. Të shtatë blinat e shetitores së njohur u dridhën. Por vdekja mbeti thuajse në hije, për shkak të mënyrës si ndodhi.
Nuk merrej vesh çka qe e njëmendtë dhe çka zmadhohej për gallatë. Fillimisht u tha se gjeneralin e kishin gjuajtur me dron nga hapësira. Ani pse qe paradite e butë, me diell e me do re të bardha, që kullosnin qiellin të vetmuara. Dhe ani pse ai po shkonte paqësisht me trimat e tij, përmes ndërtesave trekatëshe me familjarë. Do t’i ketë rënë ndonjë tullë, e ka pësuar si Pirrua. Bëjnë punime në katet e epërme. As tjegull, as copë trari nuk u gjet në vendin e ngjarjes. Copë predhe jo se jo. Mbase ka qenë jashtëtokësor. Po me gjeneralin e ngratë pse me u kapë jashtëtokësorët? UFO-t synojnë me na pushtue. Gjenerali qe komandanti më i lavdishëm i qytetit. Sulmi ka filluar me atentatin kundër tij.
Të rejat e fundit saktësojnë se sendi vrasës ka pasur trajtë njeriu. Nuk është hedhur peshk si zhytësit, me duart bashkuar përpara. Ka rënë me këmbët hapur, drejt në qafë të gjeneralit. Trajtë njeriu? Ah, do të ketë qenë (Pa)koka, kish kohë pa u parë kësajt. Njeriu që endet qiejve me kryet e prerë nën sqetull, duke thirrur Unë pa krye, ju pa sy. Treqind trimat janë turrë me e shqye, por gjenerali ka thënë jo, me një lëvizje dore. Lëvizja e mbrame e tij.
Komandanti qe rikthyer thekshëm në vemendjen e qytetit, pasi u gradua gjeneral. Falë një nipi a stërnipi. Nipin a stërnipin e tij e shohin kah hyn në bunker me një magjupe të bukur. Me të bijën e Lah Kovaçit. Lah Kovaçi me mustaqet e zeza si bri dashi, turret duke tundur një çekiç e një shufër metalike të mprehtë. Do ta vras. Me time bijë ai? Nipi i gjeneralit të 300 qenve? Nuk ia jap vajzën atij për të gjallë. Turret te bunkeri, bunkeri shndërruar në gropë të zezë. Hm, bash në mut kam me ta marrë shpirtin. Për punët e mia gjeneral jam vetë!
Komandanti, të cilin Lah Kovaçi e gradoi gjeneral, endej prej vitesh rrugëve me një tubë qensh të panumërt. Një lek me i ra në dorë, bëhej ushqim për ta. Qenë të disiplinuar, si ushtarë. Nuk bënin sherr me kënd. I bindeshin komandantit si orkestër. Një shikim, ulnin kryet. Një lëvizje tërthore e gishtit tregues, e ndiqnin në rresht, pa u ndier. Në peisazhin e qytetit komandanti qe bërë detaj ekzotik. Karriera e tij me repartin e qenve shpërfaqte një dashuri të tejkohshme. Dukej sikur ai aty kish qenë përherë dhe përherë do të mbetej.
Për herë të parë pati dalë mes për mes shetitores me një bushtër ngjyrë dhelpre me tre këlyshë. A thua i solli nga qyteti bregdetar? Fill pas iu shtuan tre qenushë të tjerë. Më pas nuk numëroheshin.
Në qytetin bregdetar e patën emëruar fill pas luftës. Komandant garnizoni. Tërë të dhënat thoshnin do të bëhet gjeneral i madh. Edhe në luftë kishte qenë komandant. Dhe komandant trim.
Bir i bjeshkëve, e donte fort edhe detin. Pas punës dilte për lehtinë bregut, me djalin përdore. Sidomos mbrëmjeve. Të shumtën e herës bashkohej edhe e shoqja, bëheshin të tre. Atë natë gruaja nuk i shoqëronte. Qenë vetëm të dy, babë e bir. Ai i kallëzonte të birit kuajt e bardhë që vraponin fushës. Kuajt nuk janë kështu, babi. Ke të drejtë, këto janë dallgë. Po a nuk u ngjajnë kuajve që vrapojnë fushës? Edhe dallgët mund të shalohen, si kuajt. Dua të shalojmë një dallgë. Sa të vijë pranvera, tashti në dimër janë të egërsuara. Po kjo shtëpi e kujt është? Ka shumë pemë. Djali kallëzon me gisht një ndërtesë misterioze, fshehur ndërmjet drurëve, në gjysmëterr. I ati thotë diçka. I biri bën prapë pyetje. I ati përgjigjet prapë. Pyetje të tjera. Dhe sërish të tjera. I ati thotë do të jap dorëheqjen. Djali s’e kupton. Babai papritmas zë veshët me të dy duart. Ç’ke babë, të dhemb kryet? Ai nuk përgjigjet. Gjithnjë veshët zënë me shuplakat e duarve.
Komandanti i garnizonit kthehet në shtëpi i çmendur.
Pas dymbëdhjetë muajsh nën përkujdesje shëndetësore, shumicën e kohës në spital, shfaqet në qytetin e vogël të lindjes. Fillimisht në shoqërinë e bushtrës ngjyrë dhelpre me tre këlyshë dhe me askënd tjetër. Tre këlyshët dhe bushtra u bënë shtatë, njëzet, mbase tridhjetë, thuhej treqind. Komandanti një. Ai.
Dhe ja ku në fund të karrierës komandanti trim gradohet gjeneral. E gradoi Lah Kovaçi, jevgu që e mëson metalin me këndue nëpër duar. Atë paradite me do re të bardha, që kullosnin qiellin të vetmuara, kur një send i çuditshëm u lëshua prej nalt dhe e shembi përtokë duke ia bërë blozhdë eshtrat e shtatit, lajmi mori peshë të pazakontë, pikërisht pse bëhej fjalë për një gjeneral të madh. Tashmë i treqind qenve.
Qentë vazhdojnë me u sjellë rreth spitalit me sy të përlotur, duke uluruar vajtueshëm si ujqët në borë, me shpresën gjithnjë e më të vakët mos po del komandanti, kur përhapet një lajm tjetër. I një natyre veçanërisht të ndjeshme, lajmi tjetër bën fort bujë. Dhori Pena është kapur mbyllur në dhomë me një vajzë. Me një nxënëse të tij. Me Mollën e Qyqes!
Dhori Pena kish studiuar inxhinieri në një universitet të madh rus, ku çelnin me shpërthim shumë lule dhe shumë vajza të bukura. Nuk thuhej saktë ç’skandal kishte bërë atje – flitej se paskesh lënë shtatzënë të bijën e një funksionari të lartë të partisë dhe papritmas çështja qe rivlerësuar në përmasa diplomatike – por një vit para se me u diplomue e kthejnë thuprak, pako poste në Tiranë. Ke cenuar miqësinë e shenjtë. Meqë je familje e luftës, po të japim një mundësi. Rusisht di, po të emërojmë mësues të gjuhës ruse në qytetin e lindjes. Në qytetin ku gjenerali i treqind qenëve e pat nisur karrierën e tij si komandant garnizoni, fill pas luftës. Pas do vjetësh Dhori Pena dëshmon se s’kishte nxjerrë mësimet e duhura nga cenimi i miqësisë së shenjtë. Tashti s’ke vend më këtu. Do të shkosh në një rreth të vogël, të largët. Atje s’ka det. Ka shumë male dhe shumë borë.
Ditën e parë të mësimit sytë i ngelin te një vajzë e imët. Te cipa e bardhë e fytyrës së saj të ëmbël, me do pikla të rralla ngjyrë lajthie.
E shtata B jeni? Po, B-ja. Bashkë do të mësojmë gjuhë ruse. Qenkemi kushërinj, i thotë vajzës, ndërsa thërret emrat e nxënësve, duke këqyrur secilin në fytyrë. Paskemi një mbiemër. Unë e kam Pema, zotni mësues, jo Pena. E ç’prish punë, N dhe M janë vëllezër. Dhori Pena ia ngul sytë. Fytyra e shëndetshme me pikla ngjyrë lajthie përhap ftohtimë, freski pylli. Sa të bukura i paske këto faqe, të njoma si mollë qyqeje, i kishte thënë pastruesja e shkollës, dhe vajza qe ndier e përkëdhelur, por edhe e hutuar, nuk dinte kujt i thonë mollë qyqeje as bukëqyqe. Dhori Pena ndjek me sy derdhjen e flokëve të bardha në të verdhë mbi parzmin e vajzës. Atje mbi parzëm flokët e bardha në të verdhë shpërndahen përgjatë këmishës së fryrë lehtë. Nën atë fryrje të lehtë çojnë krye dy sytha, dy njomëza. Marrin frymë dhe klithin prej padurimit me çelë. Ai e ndien frymëmarrjen e tyre. Frymëmarrjen e dy qokthave, që çukitin prej brenda këmishën e hollë. Mësues, ju jeni kaçurrel dhe i zeshkët, ngjani më shumë me mua, thotë një djalë që rri në fund të rreshtit me banka. Djali qesh duke zbuluar dhëmbët e bardhë si kokrra orizi, qeshin edhe të tjerët. Po ti si e ke emrin? Jam djali i Lah Kovaçit. Kush është ky Lah Kovaçi? Dhori Pena mendon se është ndonjëri prej autoriteteve të rrethit. Fëmijët shkoklohen në gaz. Vajza që i thoshin Molla e Qyqes qesh më fort. Ndihet e çliruar nga detyrimi me qenë kushërir i thoshnin harap.imi me qennjjomnin nis k pak.sapo kishin çuar komandantin e tyre. ë e mësuesit të rusishtes. Ky të shtika tutën. Duket si ata harapët e filmave.
Lajmi i bujshëm me Dhori Penën, që u përhap fill pas aksidentit vdekjeprurës të gjeneralit të treqind qenve, trenoi krejt qytetin. Vajza që i thoshin Molla e Qyqes paskesh ndenjur në shtëpi, më dhembin grykët. Mami, më duket kam zjarmi, sot nuk po shkoj në shkollë. Bëj gargara me kripë, i thotë e ëma, duke i vënë dorën në ballë. Po shoh mos gjej edhe ndonjë kokërr limoni, po pyes shoqet. Pasdite shkojmë te doktori. Pas dy orësh e ëma shkëputet pak minuta prej pune me i lëshue një sy së bijës, që është pa qejf në shtëpi. Dera mbyllur, vajza nuk përgjigjet. Hape moj bijë, jam mami. Dikush lëviz brenda, hapa të lehtë, cijat dera e ballkonit. Nga ballkoni hidhet diçka ose dikush. Bëlldum në rrugë.
Është Dhori Pena.
Mësuesi i rusishtes paskesh qenë me fat. Bash në atë imtë, përfund ballkonit po kalonte gjenerali me treqind trimat e tij dhe Dhori Pena, krejt pahiri, bie pik mbi supet e burrit. Gjeneralit s’i mbetet asht pa thyer nën peshën e shumëfishuar të harapit, siç e kishte cilësuar dikur vajza me pikla ngjyrë lajthie. Ndërsa Dhori Pena shpëton kallamoq. As që merr vesh kush e zbuti përplasjen, duke hyrë mes tij dhe gurëve të kalldremit. U mëshon pantallonave me duar sikur do të shkundë pluhurin dhe bëhet tym.
Në ndërmarrjen komunale të qytetit u habitën kur morën vesh se, ndryshe nga ç’veprohej përherë me cilindo që mbyllte sytë rrugëve si njeri pa njeri, kësaj here me përcjelljen e gjeneralit nuk do të merrej vetëm ndërmarrja komunale. I ndjeri kishte një djalë. Pasi kishte ardhur nga qyteti bregdetar, gjenerali s’e kish njohur më djalin. Edhe kur i biri u bë baba, gjenerali s’e kapërceu kurrë pragun e derës së tij. Tashti djali i zuri tradhmend të tërë, do të çel të pame për tim atë. Im atë ka vdekur dy herë, thotë. Për vdekjen e parë nuk pata mundësi, isha fëmijë. Ajo qe e përnjëmendta. Ajo qe vdekje e njeriut. Tashti është vdekje e një trupi.
Çel shtëpinë dhe fillon me pritë njerëz për kryeshëndosh.
Im atë vdiq atë natë që baresnim bregut të detit, ai me mua për dore, dhe unë iu luta me shalue një dallgë. Atë natë që kaluam përskaj një shtëpie të errët dhe unë dëgjova do zhurma të mbytura, të pakuptueshme, brenda saj. Zhurma dhe britma. Dhe goditje. Dhe rënkime, oh, oh! Ato përsëriteshin. Edhe goditjet, edhe gjamët. Babi, kush është në atë shtëpi? Janë zyra, biri im. Të kujt janë ato zyra? Të Sigurimit. Kush është ky xhaxhi Sigurimi, e njoh unë? Jo, ti s’e njeh. Kë po vrasin aty? Nuk po vrasin. Ndoshta vetëm po… rr-rrah-in. Po rrahin me thupër? Me shkop, biri im, shpërtheu im atë si kurrëndonjëherë. Me hu, me levë hekuri, biri im. Është Kalo Kallogreja që rrah rekrutët dhe të tjerë. Ua thyen brinjët, eshtrat. I mbyt.
Unë rendita tridhjetë pyetje të tjera.
Ai treqind e tridhjetë dënesë.
U ul kacul dhe po qante. Vetëm qante.
Atë natë mbeta pa babë. Pa gjeneralin e vërtetë. Në vend të gjeneralit trim të luftës do të kisha gjeneralin ekzotik të treqind qenve. Sot shkoi edhe ai.
Mes kokave të gjindes së mbledhur për ngushëllim përvijohet hija e një gishti. Hija e gishtit zmadhohet, zë krejt faqen e murit. Gishti rrudhet me dy-tri lëvizje, eja pak me ne, një sqarim të vogël. I biri i gjeneralit ngrihet. Përmbi ballë i rrëshqet një zbehtësi hëne. Më falni, kthehem shpejt. Shtëpia plot me njerëz, ardhur për kryeshëndosh. Hyjnë e dalin pa prâ.
I çmenduri stinor i qytetit u ndal përballë derës së çelur në oborr dhe u rrek me këqyrë ç’po bëhet atje brenda. Duke qëndruar me këmbët hapur, i mëshoi idhshëm shkopit të trashë për tokë. Nëpërdhëmbi diçka, por nuk u muar vesh çka, për shkak të angullimës së treqind qenve rrotull shtëpisë. I çmenduri stinor i qytetit ka pyetur kush po martohet aty, u shpotit dikush. Por një banor i ri i lagjes, që po kalonte përskaj dhe e kish dëgjuar mirë, tha ai i çmenduri nuk di sa i çmendur është, ai pëshpëriti vetmeveti kjo është vdekja e tretë dhe e fundit e gjeneralit. I shkreti gjeneral, pëshpëriti ai, tashti s’ka kush me e kujtue më. Vetëm qentë.
