1.
Burimi është serioz dhe më jep një lajm të çuditshëm. Në një fshat në rrethinë të qytetit B. jetuakan dy vëllezër 127-vjeçarë. Deri sot bota s’ka gjetur dëshmi të besueshme për dikë, që ka kapur këtë moshë. Burri më jetëgjatë, që dihet deri sot, është japonezi Kazimiho Kamacu. Vetëm njëqind e katërmbëdhjetë vjeç e nëntë muaj. Merr Goglën e nisu. Gogla çan, i njeh udhët e malit.
Ja, për këtë të thirra, tha kryeredaktori.
I trashë, afër një kuintal e gjysmë, Gogla e sfidon nofkën përkëdhelëse mbetur nga foshnjëria. Dhe kur mendon sa i shkurtë është: një metër e gjashtëdhjetë e pesë, me gjithë këpucë! Për çdo centimetër gjatësi, një kile peshë, s’është ndonjë gjë e madhe, thotë. Ndodh që ndal veturën në mes të rrugës, shtrihet në kokërr të shpinës e zhgërryhet në pluhur si kërriç. Nuk luaj vendit pa më prurë bukë, pikë. Vdiqa. Vapën e ka tmerr. Në redaksi thuhet se verës rri në shtëpi me fustan si arabët. Të brendshme nuk duron dhe fle drejtpërdrejt në pllaka.
2.
Udhën e një dite e mbyllim përballë një vile të re. E bardhë, në shpatull të bjeshkës. Në derë përvijohet një burrë i gjatë, me setër kadifeje krahëve, urdhëroni. Mustaqet e prera shkurt e kallëzojnë më të ri. Ndërsa hurbim kafet, Gogla e pyet a ke kënd më të moshuar në shtëpi.
– Kam dy djem, m’i ka falë Zoti.
Presim ku po don me dalë.
– Sa vjeç janë?
– I kanë do vjet, i kanë. I pari është sa im atë. I dyti pak më i madh.
Nga dritarja duket oborri me lule nën pjergull, gurra me gurë të gdhendur. Një gjel i groshëm matet me pi ujë, por ndërron mendje. Lëshon një ko-ko-ko, duke shpupurisur krahët.
– Nuk po e kuptoj, thotë Gogla, me një dritëz ironie në sy. Qysh mund të jetë djali sa gjyshi i vet?
Gogla merr përsipër rolin e reporterit. Në redaksi thonë kështu bën kur shoqëron gazetarë të rinj, kokëgjelbër. Unë kam ardhur punë në gazetë kur ju pinit cicë.
– Këta vjet djemtë kanë bërë sa në tre breza, thotë burri. Kanë vënë në punë plangun që morëm prapë. Dritë në drite, shpirti u del. Por jetojmë mirë. Një nip dhe një mbesë po shkollohen në Zvicër.
Malsorët flasin me rrotulla. Mosha e djemve paska qenë metaforë.
– A ka burra të tjerë të moçëm në katund?
– Janë dy vëllezër. Për gjynah të Zotit.
– Të moçëm sa djemtë e tu?
– Mosha e tyre është tjetër gjë. Është me libër kishe.
– Sa vjeç janë?
– Njëri 127 e do muaj, tjetri 127 pa do muaj.
Mendohet një grimë.
– Edhe 27 secili, mund të thuash.
Prapë me rrotulla.
Kallëzon rruginën përmjedis do gurëve të zinj, e shikoni? Ecni deri ku të mbyllet shtegu. Përballë është shtëpia. Mos u vononi, për darkë ju pres këtu. Vijnë edhe djemtë.
3.
Rrugën përmjedis gurëve të zinj e kanë kapluar ferrat. Dëgjo si gëzhatin gjarpërinjtë, thotë Gogla, i prerë në fytyrë. Do të ketë edhe breshka, më ka pasë mësuar një italian si theren breshkat. Ke parë ndonjë ëndërr mbrëmë, Gogël. Ku ke ndenjur me italianë asokohe, ti?
Rrugën e mbyll një mur i nxirë. Tufë bari nëpër të çarat e tij. Një derë druri e kalbur thotë ndal. Hitha të çakërdisura mbërrijnë deri te doreza e ndryshkur.
Thirrjes o i zoti i shpisë!, nuk i përgjigjet kush. Shtëpi fantazmash? Prit kur të shfaqen shajnitë. Do të dalin prej birave të murit, në trajtë tymi fjolla-fjolla. E shtyjmë derën butë, mos me na ngelë në dorë. Çelet me gërvimë. Errësirë e trashë, erë dheu të lagët e myku. Një mori fluturash na përplasen në fytyrë. Ngjajnë me fluturat e natës, që lëshohen drejt llampës verbëtazi.
– Kush është?
Zëri del prej grykës së një pusi.
– Po na hyjnë fluturat në sy.
– Ç’e zezëditë ju pruri?
Sytë mësohen me terrin, fillojmë me dallue diçka. Rreth një quku me hi janë ulur dy lëkurë të thata, në trajtë njerëzish kuk, gërmuq.
– Mirëmbrëma.
– Zimbrëma.
– Mirëvdekja.
O Zot, ç’përgjigje! Rrëqethem.
– A pranoni miq?
– Dëshirojmë vetëm një.
– Jemi dy.
– Presim tjetërkënd. Qe njëqind vjet nuk po vjen.
– …
– Mos je Xhebraili?
Gogla mallkon nëpër dhëmbë. Rreket me i largue fluturat. Ato turren si bletët, që egërsohen kur i nguc. I varen në vetulla e në qerpikë. Vetëtimthi përfytyroj Goglën tjetër, atë të zhegut të verës, me fustan deri në fund të këmbëve si arabët dhe pa të brendshme, fluturat i depërtojnë gjithkah. Në një rrethanë tjetër do të isha shkokluar në gaz.
– Jo. Nuk jam Xhebraili.
– Hm.
– Ndoshta ju bezdisim?
– As na bezdisni, as na gëzoni.
– Të fortë mbaheni.
– Kush më ligsht se ne nuk është mbi dhé.
– Sa vjeç jeni?
– Unë 127 vjet e gjashtë muaj.
– Unë 127 pa gjashtë muaj.
– Si nuk qenkeni të fortë! Do të bëheni sa rrapi i Jutbinës. Treqind vjeç.
Njeri:
– Ku me e gjetë me qenë rrap. Kish me më vra reja një ditë e kisha me u kallë flakë.
Tjetri:
– Kish me më rrëzue bora një ditë e kisha me u kalbë në dhé.
Nëpër muret e plasaritura lëvizin hardhuca. Qosheve hije të varura, si vargje qepësh. Lakuriqë?
– Faleminderit që na pritët. Na jepni leje me u largue?
– Ne jemi vetë pa leje në këtë botë.
– Mund të ndez një dritë?, thotë Gogla.
– U çmende, do me na i djegë gjinden?!, hidhen të dy përnjëherësh.
Gogla më bie me bërryl. Ia mbathim, sa s’kemi ngordhë këtu. Janë të shkalluar fare.
I madhi e dëgjon. Ai që është 127 vjeç e gjashtë muaj.
– Dikur kemi qenë të çmendur. Sot jo.
Goglën e mbërthen një kollë e thatë.
– Ph, dreq!, më hyri një flutur në gojë. Një mizë e gjallë në gojë lajmëron zi.
– Nuk janë miza. Dhe mos e përmend atë që qoftë tretë. E ndjell.
– Të ndezim një dritë në oborr të paktën. I ngreh drita e dalin.
– Nuk dalin. Nuk janë si fluturat e tjera.
– Çka janë, në mos qofshin si fluturat e tjera?
– Janë të vdekurit tanë!
Kërr-kërr, eshtrat. Gogla zverdhet.
– Kanë ardhë me na marrë, nuk na marrin dot. Dhe nuk na lënë dot. Qe njëqind vjet sillu e pështillu. Shtohen përditë.
– Pse nuk ju marrin dot e nuk ju lënë dot?
– Se nuk jemi të vdekur. Nuk jemi as të gjallë!
4.
Thonë kanë pasur babë fort të mirë, kallëzon burri, që ka dy djem sa baba i tij. Para njëqind e kusur vjetësh. Kryenëveti, s’e dëgjojnë për kurrgjë. Nuk lënë fëlliqësi pa bërë. Fisi lodhet prej tyre. Hija e madhe e babës nuk le me i çartë.
I ati, burrë. Ve dy fishekë në mur të oborrit. Këta djem po ma vrugnojnë fytyrën. Kush t’i vrasë, hallall gjaku, me Kanun. Qe ku i ka fishekët!
Po i vrasim, thonë në kullën e parë.
Po i terim, thonë në kullën e dytë.
Po i çojmë hisehupun, thonë në të tretën.
Treqind pushkë në treqind shpi i marrin në shenjë.
Malsia nuk qet pushkë në të vdekurin, thotë Mus Zeneli. Ata i vrau i ati. I fali fishekët për ta.
Treqind armët ulen përnjëherësh.
Tashti i patë vetë, gjallë e në zall. Qe njëqind vjet vdekërojnë pa vdekur dot. Jeta i ka përzënë, vdekja s’i pranon. Juve nuk ju ngjiten sëmundjet e njeriut, u thotë Kajë Nokja. Mbase ju zënë sëmundjet e drurëve. Qe përhapur murtaja e vreshtave, filoksera, i thonë djemtë. Merrni rrënjë e trungje hardhish në lëngatë, thotë Kajë Nokja, shtypini e shtrydhini, pijeni atë lëng esëll, të gjallë. E pijnë lëngun deri në pikën e fundit. Faqet e rrudhura u këndellen, sikur kishin pirë verë!
Edhe një provë, thotë Kajë Nokja e moçme. Në qytet është një burrë në hjekë. E ka gërryer të brejtunit, dergja e keqe. Një birë si shpellë në nofull i kullon ditë e natë, s’i duket fundi. Nuk ulet kush skaj tij, prej erës së rëndë. A jeni të zotë me e vu gojën bash në atë vrimë? Me e thithë pa marrë frymë, deri ta dëlirni, ta bëni akull. Ju bie dergja e tij e ju çelet rruga e vorrit! Ata e thithin varrën, si cicën e nënës. E shterrin, e terin. Varra nis me u mbyllë, i sëmuri pip në këmbë. Ata njësoj, shëndosh si parandej!
Kjo botë u ka bërë dalje.
Tjetra s’u bën hyrje.
Me libër kishe janë 127 vjeç. Edhe 27 vjeç, mund të thuhet. Aq ishin kur i ati fali fishekët e malsia nuk pranoi me qitë në ta. Enden nëpër hapësirën e zbrazët, ndërmjet dy botëve.
Shtëpia e tyre i ngjan vorrit e vorr nuk bëhet kurrë. Mbushur me flutura të zeza. Ajri brenda po trashet prej tyre. Po shndërrohet në qull të rrastë, të zi.
