(fragment nga romani “Rikthimi i Servantesit në Ulqin”, që këto ditë doli nga shtypi nga Botimet REA)
Nga dita që u rikthye në Ulqin, Servantesi filloi t’i përkujtonte tridhjetë e tri ëndrrat e tij.
Gjithnjë sipas rrëfimeve të Ar Ulkut, kështu filloi ëndrra.
Servantesi pas viteve të robërisë, në fund të një vere, u rikthye në Ulqin për ta kërkuar dorëshkrimin e tij të humbur që e kishte shkruar në vitet kur ishte rob në Kalanë e Ulqinit. Sytë i vezullonin. Nuk fliste. Vetëm detin e vështronte. Ishte i habitur. Në dorë mbante një hartë. Sigurisht i kërkonte rrugët e harruara, apo edhe gjurmët e heshtjes dhe durimit.
Bashkë me kujtimet dhe përjetimet, valëvitej bota emocionale e tij midis kujtesës, dashurisë, vuajtjes, shpresës, mbase për ta rindërtuar vetveten në një realitet tjetër, apo për të rishfaqur një kuriozitet letrar përmes shpirtit të tij krijues.
Kur u rikthye në Ulqin, Servantesi nuk kërkoi as hakmarrje as lavdi, mirëpo kishte shumëçka për t’ia rikujtuar vetvetes.
Që disa javë qyteti ishte ballafaquar me vetminë e detit, por edhe me boshatisjen e njerëzve.
Sapo kishte mbaruar vapa e gushtit, ndërsa disa dallëndyshe të detit ende fluturonin lart në qiell, duke shpërndarë lumturinë e tyre sipër reve të bardha.
Ajo ditë në Kalanë e Ulqinit ishte e qetë, por e tëra e mbështjellë me heshtje e mister.
Befas, një grua që sillte gëzim me sytë e saj të ndritshëm, i kishte ndihmuar që të strehohej.
Servantesi i pëshpëriti me një zë të shterur gruas që ishte ulur në shkallët e kalasë.
– Dulqinja, tani unë jam shkrimtar i lirë. Ndoshta më në fund, mbaroi ankthi im, – tha Servantesi.
– Çka kërkon këtu Miguel? – ndërhyri Dulqinja.
– Dorëshkrimin tim të humbur. Atë që e shkrova me zjarrin e shpirtit, para se të lindte Don Kishoti i Mançës, kur isha i burgosur në Kalanë e Ulqinit, – tha Servantesi.
– Por, në Ulqin nuk ka mullinj të erës, – tha Dulqinja.
– Sigurisht nuk ka as libra të mallkuar për t’i lexuar, – iu përgjigj Servantesi.
– Këtu është deti me një mijë e një ëndrra, – tha Dulqinja.
– Ndoshta diku është edhe ëndrra ime për ty, – tha i buzëqeshur Servantesi.
Pa dyshim, fjalët e Servantesit ndillnin një fat të mirë. Prandaj, i ngazëllyer deri në fund, nga ajo ditë në mendjen e tij kishte gufuar fantazia për t’i përkujtuar shumicën e gjërave të paharruara.
Nuk i kishte mjaftuar vetëm ky çast, para se ta bënte dallimin e qartë se kur do të fillonte thurja e rrëfimit. Pastaj, të thoshte: mjafton që erdha prapë këtu në qytetin e ëndrrave të mia që ta zbuloja historinë e një dashurie të papërfunduar.
Bota e fantazisë së tij iu ngjante imazheve magjike që merrnin fuqi krijuese nga një shpirt i trazuar, sidomos për t’u bërë edhe më të ndritura, më të bukura, më të besueshme, më tërheqëse, nëse më vonë do të lavdërohej edhe nga detarët.
Në fund të verës së atij viti, ishte hera e parë që në Ulqin nuk ishin tharë gjethet e ullinjve.
Servantesi ishte preokupuar me ëndrrën e paharruar: atë më të bukurën, siç ishte dashuria e jetuar, por e humbur. Ashtu kishte ndodhur, mirëpo pa e saktësuar mirë e qartë, tërë atë trazim të përflakur shpirtëror deri atëherë.
Pra, pse dëshironte ta imitonte jetën e vet?
Ashtu thjesht dhe pa stërhollime. Madje, kishte edhe një admirim tjetër fantastik që të rrëfente edhe për gojëdhënat dhe legjendat e njohura për Ulqinin, si dhe për botën e ëndrrave të çuditshme të poetëve dhe të udhëpërshkruesve të njohur.
Pastaj, me admirim të papërshkruar përpiqej ta imitonte veshjen, ecjen, gjestet, lakminë, grindjet, zemërimin, siç kishin bërë dikur kalorësit e dashuruar, para qindra e qindra vjetësh.
Për më tepër, frymëzimin, përjetimin emocional dhe buzëqeshjen, çuditërisht deshi t’i linte së bashku në një vend, aty ku kishte më së shumti shkreptimë, madje në të njëjtën anë, pa bërë krahasime, ndërsa mllefin, pafajësinë dhe mërzinë, ta braktiste për një kohë të gjatë.
Më sa dukej, dëshironte ta imitonte jetën e vet, për të përfituar nga ngjashmëria, fryma krijuese, thelbi njerëzor, si edhe nga magjia e gjumit të ëmbël me ëndrra të bukura.
Kështu duke u marrë në njëfarë mënyre me rolin e jetëdhënësit, Servantesi filloi ta rindërtonte legjendën për rikthimin e tij të lumtur në këtë qytet bregdetar. Pra, synonte për t’i njohur të gjitha rrugët dhe peripecitë e jetës, por edhe përmasën e kënaqësisë së rrallë që ndërlidhej me artin e të shkruarit, kryesisht me kujtime që ishin trajtuar përmes imagjinatës së shkrimtarëve, por edhe përmes dijes së filozofëve, pikërisht aty ku bashkoheshin idetë, bindja, arsyeja, emocioni dhe dashuria.
Nga dita që u rikthye në Ulqin, Servantesi filloi t’i përkujtonte tridhjetë e tri ëndrrat e tij, madje edhe ëndrrën për gjëmën e detit.
Gjithashtu, me një durim të rrallë dhe tepër të çuditshëm kishte bërë një listë të gjatë të dëshirave ku, përveç ëndrrave, përfshiheshin edhe emocione, ide, mendime, situata, kujtime, botëkuptime, gëzime, por edhe frikë dhe mëshirë.
Dëshironte ta ndiente tërë dhimbjen për fatin e vet.
Frikën e parë e kishte nga shtrëngatat e mëdha të erës, por edhe nga fantazmat që i shfaqeshin vazhdimisht në ëndërr, sidomos vonë në mesnatë, por edhe ditëve të tjera kur binte shi, prandaj kishte krijuar bindjen se fjalët dhe mendimet për dashurinë, do të duhej ta kishin vetëm shijen e ëmbël dhe asnjë shije tjetër.
Iu kujtuan çastet kur shpejt e shpejt, në çantë i kishte vendosur shumicën e letrave që i kishte shkruar për fatin, vetminë dhe dashurinë.
Pas një hamendjeje, i kishte futur një nga një në një shishe qelqi. E kishte mbyllur mirë shishen, pa humbur aspak shpresën se do të mund të thyhej dhe të gjitha letrat do të binin në ujë. Dyshonte se mund të binin përgjithmonë në fund të detit.
Sigurisht ky qe vetëm njëri nga preokupimet e tij, para se të vendoste për ndonjë zgjidhje tjetër më të arsyeshme, por edhe më fatlume.
Ndoshta do të mund t’i përshkruante me shembuj më të qartë dhe më të guximshëm, edhe disa variante të tjera të udhëtimit, për ta bërë atë më tërheqës midis realitetit dhe imagjinatës.
Pa i mbushur plotësisht sytë e vet me lot. As pa menduar më gjatë se rrokullisja e pafund e ideve dhe mendimeve, do të mund të shoqërohej me mosbesim e dhimbje, pikërisht kur do të fillonte numërimin e orëve të vetmisë.
Atë ditë Servantesi i kishte marrë me vete kapelën me strehë, penën me mbishkrimin “MdeC”, pastaj hartat e reja topografike me shkallën më të madhe të zvogëlimit, bllokun e xhepit ku i kishte vizatuar drithërimat e dy shpirtrave, pastaj mjaltin e luleve, një kilogram arra të qëruara, lloj-lloj gjethesh të trëndafilave të egër, lugën e drurit, pastaj pasqyrën magjike të fatit, por edhe librat më të rëndësishëm të udhëpërshkruesve të vjetër e të rinj për Ulqinin, Tivarin dhe Shkodrën.
Nuk i kishte harruar as farat me ngjyra të shumëllojshme me shkëlqim, për të cilat mendonte se ishin shëruese, sidomos për sëmundjet që do të mund të shfaqeshin në fillim të këtij shtegtimi. Ndër to, më së shumti kishte fara luledielli.
Kjo nuk ishte aventurë e llahtarshme. Secili detaj e kishte botën e vet të mbushur me mall e dashuri për atë ditë të rikthimit që të mos braktisej realiteti.
Servantesi e dinte tashmë se çdo gojëdhënë, apo legjendë për Ulqinin ishte një mrekulli me vete, edhe kur brenda asaj mrekullie çuditërisht strehohej e panjohura me shkëndijat e saj shpërthyese të kujtesës.
Që nga ajo ditë, Ulqini u mësua për herë të parë me praninë e një shëmbëlltyre që i hapte rrugë njohjes së një bote të mbushur me ëndrra.
