HURMAT
Të kuqe ishin hurmat në nëntor, në kulmin e tyre
në atë shtëpi buzë rrugës, në kthesë
ku jetonte furrxhiu i vè plak, me katër vajzat e pamartuara.
Oborri i tyre i mbushur me shumëçka:
mace me kotele.., pisllëk.., muzikë në kulm.., shishe të zverdhura alkooli..,
rosa.., qilima të varur si gjuhë të kënaqura qensh.., rrotat biçiklete..,
glasë pëllumbash.., një dënim për tentative arratisje.., një pus..,
kutërbim sardelesh të skuqura.., prenka.., pesë vjet burg për vjedhje.., epilepsi..,
një kokë e lagur gruaje që krihet përjetësisht në dritare…
Në një harmoni sureale midis tyre,
ato i ngjanin subkoshiencës së dikujt
apo të një qyteti të tërë puritan.
I rrethuar me një mur të lartë,
që nuk merrej vesh se kush e kishte ngritur: ata vetë apo ne?
Liria e të pashpresëve është tmerrësisht ngjitëse.
Por habia ime ishin hurmat, ekuilibri i i brishtë i jetës:
si nuk këputeshin vallë ashtu të mbajtura në një pikë të vetme,
në degët e thara e të zhveshura nga gjethet?!!
Rrallëkush e kalonte atë prag. Por natën,
njerëzia thoshnin se kishin parë të dilnin tek e tek te huaj
ushtarë të regjimentit në kodër
dhe nganjëherë edhe eprorët e tyre. Rrangu,
dallohej nga mënyra se si e ulnin kapelen mbi hundë.
Llamba në shtyllën e vetme në rrugë,
për arsye të panjohura,
rrinte gjithmonë e thyer.
Më mirë pa sy fare, se sa me një sy!
Por, vendasit…
Njëherë dikush më tha e zhgënjyer
se një natë të kishte parë ty duke dalë prej andej..
Një burrë me klasin tënd..?!! Kurrsesi! E pamundur!
Është e lehtë të ngatërrosh fytyrat në një natë pa hënë,
që ndriçohej vetëm nga hurmat.
GEISTERBAHNHÖFE*
Duke udhëtuar në metronë e Berlinit,
përmes “Oranienburger Straße”, “Unter Den Linden”, “Nordbahnhof”…
ku dikur trenat nuk lejohej të ndaleshin,
unë imagjinoj dritën e verdhë përtej dritareve,
siluetat e ushtarëve të Gjermanisë Lindore,
dhe aurën e braktisur të stacioneve- fantazmë.
Vetë jeta,
i ngjan një udhëtimi me metro në Berlinin e ndarë
gjatë Luftës së Ftohtë,
me stacionet e tij të pashkelur, kapitujt e anashkaluar,
si fjala vjen: unë kurrë nuk kam qenë fëmijë,
nëna ime nuk ka qenë kurrë grua,
babai im do të vdesë pa u plakur
dhe motra ndodhet në parajsë pa vdekur akoma.
Jetë të paplota,
sikur nuk ka kohë të mjaftueshme për gjithçka…
Dikujt nuk i jepet kurrë mundësia të arrijë majën
por edhe ata që munden, nuk do të dinë të zbresin,
zbritja është një art më vete.
Dikush nuk largohet kurrë nga shtëpia,
por edhe ata që e bëjnë, nuk e gjejnë dot rrugën e kthimit;
këpucët e tyre në fund të shtratit,
plaken gjatë natës si këpucët e një shenjti.
Dikush lind i mbrojtur me një emër si me një mjekër,
ndërsa një tjetri i duhet ta rrisë mjekrën nga fillimi
për të fshehur padurimin, dobësitë, shenjat.
Dikush ndjek hijen e tij, dikë tjetër hija e ndjek pas,
edhe pse në fund të ditës, të gjitha hijet
na braktisin në vetminë tonë prej mishi dhe gjaku…
Por ndërsa treni rrëshqet mbi vizionin e tij,
dëgjoj rrëfimin intim mes dy grave në të majtë:
“…Po atë pasdite që varrosi të ëmën,
ai më kërkoi të bënim seks, një seks të egër si kurrë më parë!”
Pyes veten:
sa etapa u anashkaluan
brenda asaj pasditeje të vetme funerali me baltë,
sa stacione-fantazmë?
*Stacionet fantazmë. Ky term u përdor për të përshkruar stacione të caktuara në rrjetet e metrosë U-Bahn dhe S-Bahn të Berlinit që u mbyllën gjatë periudhës së ndarjes së qytetit gjatë Luftës së Ftohtë.
FUND SHTATORI
Po të le në këtë fund shtatori,
nga ky aeroport periferik
kulla e vrojtimit si një teshtimë
thyen melodramën e reve që shkojnë dhe vijnë.
Nuk është faji yt, atdheu im i vogël
vendet e vegjël nuk kanë hapësirë për të gjithë.
Pak milje me tutje, është fëmijëria ime
(e vetmja që më vjen ndërmend)
ku ullinjtë dhe njerëzit zëvendësojnë njeri-tjetrin me turne
nën qellin e prerë nga malet si një grykë e thyer shisheje,
ku stomakët bluajnë njëkohësisht hithra të zier dhe politikë
dhe ku një dramë e vetme,
qarkullon gojë më gojë
derisa fermentohet në komedi.
Vendet e vegjël nuk kanë se ç’të fshehin dhe ku të fshehin:
te mbledhura bashkë në pak metra katrorë
e djeshmja, e sotmja, dhe zhgënjimi i nesërm
si shtrati, tavolina dhe tualeti në një qeli
e bëjnë kohën të duket iluzion.
Me dhëmbët që zverdhin nga sketicizmi acid,
si atë mëngjes kur fqinja hyri pa trokitur
dhe gjithë ngazëllim tha: “Kam parë Zotin në ëndërr mbrëmë!!”
E pse Zoti do të zgjidhte një punëtore lavanderie
me gjinjtë e lëshuar si kosat mbi kërthizë,
e pse Zoti do të zgjidhte njërin nga ne?!!
Dhe vetëm në një aeroport të vogël si ky
ndodh të shohësh qartë gjëra që supozohet se nuk duhet të shihen:
hamejtë përtej xhamit të terminalit
tek shtyjnë valixhet në barkun e avionit,
përfshirë edhe timen
njësoj si të shohësh rropullitë e tua në sallën e operacionit,
gjithë mistikën e qenies tashmë të zhbërë.
TOKË E MIRË
Pa i rënë në sy,
unë porosita vendin e prehjes së përjetshme për t’ime më
afër të vëllait, por me atë gruas së tij akoma gjallë në mes.
Si gjithmonë,
ajo nuk do ta ketë problem të jetë personi i tepërt…
“Është tokë e mirë- më thotë entuziast në telefon sipërmarrësi –
e larë me diell.., në kodër atje në majë..,larg zhurmës së makinave…
E ç’mund të kërkosh më tepër se kaq?!!”
Në anën tjetër të murit, në këtë orë,
ime më siguri po sheh programin e saj preferuar
dhe nuk do të vonojë derikur, me një palë sy të pafajshëm
do të më bëjë atë pyetjen më të pagabueshmen nga të gjitha:
“Çfarë kemi sonte për darkë?”
Dhe unë do ta ushqej me të njëjtën dorë tinzare
me të cilën sapo i firmosa çekun për varr.
VENDI I TË HARRUARVE
Në vitin 1991, pas rënies së regjimit komunist, qindra familje shqiptare më në fund lirohen nga kampet e internimit ku ishin mbajtur plot 47 vjet pa ndërprerje.
Hyjnë gjithë delir në qytet
nga porta jug-perëndimore, mbi rimorkio të zbuluara kamionësh,
me jetën e tyre të lidhur fort në dengje,
ata, të sapokthyerit nga Vendi i të Harruarve.
Me vete nuk kanë çelësa,
shtëpitë që lanë pas dikur
u mbushën me gëzimin e të tjerëve,
por kanë të drejtën me vete
dhe zemërimin–
çelësin që hap të gjitha dyert!
Tri breza bashkë
i afrohen të ardhmes në rimorkion e një ZIS-i
të ndryshkur sovjetik,
me feçkën e tij metalike dhe nuhatjen prej ujku,
përmes rrugëve dytësore, nëpër muzg…
Ata i përkasin këtij vendi, por e vetmja provë që kanë
janë fotografitë familjare të viteve ‘40
me buzëqeshje rrezatuese femërore alla Judy Garland
dhe kostume burrash dopiopet alla Jean Gabin-
të konsumuara në cepa.
“A ju kujtohet, zoti Qazim? Burri që më mësoi fizarmonikën?
Jetonte diku rrotull këtej mesa mbaj mend…”
Bishti i një tigani nga gryka e thesit
tregon lart një qiell dekada më të plakur.
Ata duken magjepsës nga larg
dhe kanë moshën e papërcaktuar të vendeve të harruara
pa një shans për sukses apo dështim
por thjesht durim dhe vetmi, fiere dhe gur.
Por ç’kishin në mend të parët e tyre
kur u vunë emra mbretërish, dijetarësh e heronjsh?
Elena, Orlando, Semiramis, Sulejman, Matilda, Benjamin…
Çfare sarkazme! Të vetmet herë kur i përdorën,
qenë gjatë apelit në kamp, dy herë në ditë.
Të hutuar,
ata kërkojnë me sy ndonjë vend
ndonjë shesh, fasadë, park a muzeum,
apo ndonjë cep të shpëtuar ndërgjegjeje,
ku të derdhin basorelievin e tyre prej bronxi,
Dhe siç ndodh rëndom me fatzinjtë në bronx
ata do të fetishizohen pjesë-pjesë,
e të prarohen pak e nga pak, nga koka te këmbët
gjunjë, bark, bërryle, hundë, gjinj…
nga duart e vizitorëve bestytë
që i fërkojnë për fat të mirë!
Ndërkohë,
shoferi i kamionit bërtet nervoz nga kabina:
“Ku dreqin t’ju zbres?!!”
MJERIMI I GRIMCAVE
Ç’bën kjo rërë afrikane këtu,
ç’erë e fortë i detyroi këto grimca të purpurta
të kapërcejnë detet, qytetet e fjetur, grishjen e luginave në mëngjes,
për të gjetur paqe mbi suprinat e mërzitshme të dritareve me lule,
kutitë postare, kofanot e makinave dhe çatitë alpine
ne zemër të Europës?
Rërë që ndoshta vjen nga Lugina e Mbretërve
apo krahu i munguar i Amenhotep-it të Tretë,
gërryer nga erërat dhe vetmia.
Rërë që akoma mban mend sytë e gjelbër të Saharasë
shtatë milion vjet më parë
dhe prekjet e shputave të profetëve në arrati
pas një paralajmërimi të zbritur nga engjejt natën.
Uji, pushteti, luftërat, profecitë dhe botët e pashkelura
brenda këtyre kokrrizave mikroskopike.
Ata që kanë të drejtën të tregojnë historinë
dhe çfarë duhet mbajtur mend,
janë faraonët, profetët, Teba, qytetet prej balte,
edhe pse të braktisur.
Ndërsa kujtesa jonë kolektive,
ato pjesëza, grimca, gjërat e vogla pa emër,
thjesht mund të lëvizin përjetësisht nga njëri vend në tjetrin
në kërkim të një vendi prehjeje.
GUSHT. KTHIMI NË SHTËPI…
Është gusht,
koha kur emigrantët kthehen në shtëpinë e prindërve
për pushime.
Ata dalin të zbehtë dhe pa peshë nga aeroporti
si nga një re amnezie
pas vetes tërheqin një valixhe të koduar
dhe një fëmijë që qan.
Marrin me qira një makinë gri, e ngasin butë,
me dritat e pasme ndezur,
edhe pse mbrëmja është akoma larg.
Heqin këpucët në prag të shtëpisë,
zëvendësojnë një llambë të djegur në korridor,
ndreqin çatinë, porosisin një palë proteza të reja për nënën,
drutë e dimrit, ndihmojnë babain në vreshtë,
në klubin më të afërt vënë baste sportive,
përcëllojnë lekurën në plazhet gri,
lënë gjurmët e tyre të lehta gjithkund,
qëllimisht,
sikur përgatisin një alibi.
Me një keqardhje të vonuar që i pluskon në sy
ngushëllojnë të afërmit e të vdekurve gjatë vitit,
(Interesant, sa shumë vdiset këtu!).
Me miqtë e vjetër shkojnë për peshkim
dhe kthehen duarbosh:
nuk peshkohet dy herë në të njejtin lumë!
Ata tashmë zotërojnë dy emra,
dy gjuhë, dy shtetësi, dy fe…
apo veç jehonat e trazuara midis tyre.
Dhe ndoshta pikërisht ngaqë kanë shumë për të thënë,
nuk flasin fare;
në vend që të tregonjnë për atë natë,
për motobarkën e prishur në mes të detit
dhe Circen që i ktheu varkëtarët në derra,
ata vetëm shpenzojnë pa kufi
për makina qepëse…kabllo televizori…biçikleta..
dhe për mermer nga ishujt, mermer me damarë të errët,
për varret e familjes.
Dhe sapo fillojnë t’u kthehen pantallonave dhe zakoneve të vjetra,
të pijnë nga pak, të lënë mjekër e të ndjehen në shtëpi,
dritat e pasme u ndizen krejt papritur, u ngrohin shpinën
si një pëllëmbë sa atërore aq edhe e pabesë:
“Nuk ka më vend këtu për ty, bir!
Kthehu andej nga ke ardhur…”
…me një valixhe të koduar,
dhe me një fëmijë që vetëm qan pa shkak.
LOUVRE
Duke pritur me padurim në dyert e Louvre-t
në radhë të gjata si në Ditën e Gjykimit,
të ndarë nga njëri-tjetri me heshtje
dhe nga pëshpëritjet e lehta në gjuhë të ndryshme
që fshehin lakuriqësinë tonë të përbashkët
si rrobat verore.
Minutat numërohen mbrapsht;
secili prej tyre bie me një tingull ngazëllyes
si monedhat metalike në një arkë kursimi.
Pastaj përballesh me mrekullinë, hyjnoren
me goditjen e ngjyrave që nuk e kishe menduar kurrë se ekzistonin,
ose më mirë, kërkon me forcë brenda tyre
për ndonje papërsosmëri brenda përsosmërisë
si psh: mjerimin e dhomës së Vincenzo Peruggia-s në sytë e Mona Lizës,
gjurmët e prerjes në kanavacën e “Dasma në Cana”,
kur u vodh dhe u transportua me varkë,
dhe furçat amatore të studentit të Jacques-Louis David
në “Kurorëzimin e Napoleonit”.
Kërkon me dëshpërim nëpër to
për të përkohshmen, tokësoren, të zakonshmen
si provë se janë reale,
e pa pushim bën foto pranë tyre
si provë të ekzistencës tënde.
Dhe pastaj vjen Rembrandt në Kavalet,
qe sikur të thotë “Kjo është e gjitha!”.
Në atë shikim gjendet gjithçka, fillimi dhe fundi,
dhe nuk ka mbetur asgjë me për të thënë apo menduar.
Ky është Louvre,
ku në të vërtetë nuk vëzhgon por vëzhgohesh,
skanohesh, me një shikim depërtues deri në qelizën më të fshehtë.
Dhe njësoj si pas kontrollit me skaner në aeroporte,
edhe pse i ke marre mbrapsht të gjitha pjesët e tua
(rripin e pantallonave, këpucët, monedhat, orën …)
ndjen se diçka mungon akoma,
ndjen se nuk je më i njëjti person.
