Dy tregime nga libri “Pavdekësia e qenve” i Kostas Mavrudhis, i cili u nderua me Çmimin Kombëtar të Letërsisë për gjininë e Tregimit në Greqi (2014), dhe Çmimin e rëndësishëm letrar të Revistës “Anagnostis” (2014). Është ndër poetët më të njohur të brezit të tij, si dhe autor prozash të shkurtra. Prej 42 vitesh, bashkëdrejton me Tasos Gudhelis një nga revistat më të njohura letrare, “TO DENTRO”.
Përktheu: Eleana Zhako
I.
Mbyllte tre vite e pesë muaj martesa jonë. I thashë të shihte çdo bënte me gjërat e saj, t’i merrte sa më shpejt të mundej, ishte i dukshëm qorrsokaku me kohë, i mblidhte tepër ngadalë, aq sa s’arrije të kuptoje në ishte stili i saj apo një lloj përpjekjeje që të ngjante sa më mospërfillëse. Paraprinë dy përplasje të mëdha për qenin. Nuk pranoja të ikte me të, vetëm e vetëm ngaqë në shtëpinë e saj kishte oborr, siç argumentonte, shkëmbyem fjalë shumë të rënda, më tha derr egoist, i thashë femër e papërfillshme, “Nuk e sheh që do të rrijë këtu”, çirresha. Mori ca gjëra, u zhduk për dy ditë e u kthye duke mbledhur sende të vogla. Dezifenktoi banjën në mënyrë demonstrative, mbështolli një vepër arti të Gajtit, hoqi gramafonin “I pata blerë vetë” tha, dhe më pas me ngadalësi të madhe, filloi të vendoste nëpër kuti librat dhe cd-të, duke mërmëritur titujt, si të donte të tregonte pjesën e saj intelektuale në jetën tonë të përbashkët (Ariadna 16-vjeçare, qenushja jonë e ëmbël e racës Golden Ritriver iu afrua cd-ve dhe futi hundët me shpërfillje), më vonë nisi të mblidhte tenxheret, dhe të fundit vendosi çajnikun e kuq me veshje majolike që kisha blerë në Amsterdam – e dinte që adhuroja gjërat me përbërje majolike (tregues rrugësh, targa profesionale, numra rrugësh), më kujtohej pazari i qytetit, dita e lagësht, kutitë ishin plot, ndaj dhe nisi të mbushte një çantë pëlhure, “Nesër prapë” tha, dhe erdhi drekën e së pasnesërmes “Ma bën me hile, vonon enkas. Merri të gjitha”, shpërtheva; nisi të mblidhte lapsa sysh, produkte kozmetike, shishe të vogla, banjoja – si është e mundur – ngjante me një krijesë lakuriqe të gjymtuar pa tubat dhe kremrat e saj, vura radion, Rali fitoi zgjedhjet e brendshme partiake me shumë pak vota, “Humbi Averof”, tha krijesa më apolitike e botës dhe më la çelësat. Prej 15 ditësh mblidhte tesha e sende, nuk dija më se cilët njerëz takonte, ku shkonte, çfarë mendonte – për kafshën dukej se kishte vendosur në heshtje të ma linte mua, e mbajta, nuk ma përmendi më – erdhi më në fund çasti “i shumëpritur”, më puthi sikur të isha xhaxhai i saj, nuk më kujtohet ç’fjalë miratuese thashë për fundin, e ndala para se të kapërcente pragun “Sidoqoftë, mund ta mbash”, dhe kafsha, për të më treguar që e kuptoi, tundi bishtin, “Mbaje”, ripërsërita me vetëbesimin e atij që s’e frikëson boshllëku i shtëpisë. Gruaja e jetës sime kapërceu pragun, me rripin e qenit të mbajtur lirshëm, pa u thelluar mbi strategjinë time të dëshpëruar: do ekzistonte ende mes nesh për shumë vite filli i Ariadnës[1], mes asaj që largoja dhe meje.
II.
Padyshim, që poezia e Jean Richepin (1849-1926) “Zemra e nënës” ka joshur breza të së shkuarës të të gjitha niveleve dhe shijeve letrare, çka e bënte të qarkullonte masivisht. Ruaj ende në kujtesë recitime që dëgjova nga shitës marketesh, klerikë e mësues. Xhaxhai im, i cili jetonte në Brazil, na e recitoi një natë – pa fshehur dot mallëngjimin – në portugalisht. Historia është e njohur. Një cigane e bukur do i falte puthjen e saj djaloshit të dashuruar me të, vetëm nëse do i sillte zemrën e nënës për qenin e saj. Djaloshi e shkuli, por siç vraponte që t’ia shpinte të dashurës, u pengua dhe u rrëzua në rrugë. Dhe atëherë e tronditur, zemra e nënës e pyeti: U vrave biri im? Ndikimi i poezisë ishte i përmasave të tilla, saqë dolën një sërë historish mbi përkushtimin vetmohues dhe dashurinë e pashterur. Më kujtohet gjyshja ime, një grua e ndjeshme, e cila që kur mbeti vejushë, ia kushtoi dashurinë dhe përkujdesjen e saj zogjve dhe qenve, tek më lexonte historinë e Mustafait: Roberi, një punëtor nga Havre, gjeti natën në rrugë një qen shtatvogël të plagosur, Mustafain. Ndonëse i dehur, iu dhimbs dhe e mori në shtëpi, u kujdes pak, dhe më pas e zuri gjumi në dysheme. Kur u zgjua, u çudit me kafshën e panjohur dhe deshi ta dëbonte, por qeni i vetmuar shfaqi kaq ndjeshëm dëshirën e tij të rrinte me të, saqë Roberi nuk e refuzoi dot.
Kaluan dy vite të lumtura bashkë, tha gjyshja, derisa Mustafai u sëmur rëndë. Një mbrëmje vjeshte Roberi, ngaqë s’mundej ta shihte të vuante, por ama nuk deshi ta vriste, e mori me vete dhe shkuan në det. I lidhi një gur të rëndë në qafë dhe qeni i sëmurë humbi në ujrat e thellë. Bashkë me qenin, humbi dhe kapuçi i Roberit, që era e fortë ia rrëmbeu nga koka. U kthye në shtëpi i hidhëruar, më tepër për kapuçin – kujtim i shtrenjtë qëndisur me inicialet e tij nga një dorë e dashur – sesa për qenin e sëmurë. U shtri të flinte dhe u zgjua pas disa orësh, nga një gërvishtje e vazhdueshme në derë. I befasuar – tha e përlotur gjyshja – pa Mustafain me litarin në qafë (guri nuk ishte) të mbante me dhëmbë kapuçin e lagur. Roberi, tek dëgjonte ngashërimet tona dhe vështronte gjyshen që s’mund të vazhdonte më leximin, mori kapuçin i përlotur. I bëri nojmë Mustafait të hynte, por ai, i pafuqishëm u shtri përtokë dhe mbylli sytë. Të ishte histori e vërtetë? Apo një variant tjetër i “Zemrës së nënës”? Mos ndoshta një melodramë e shkurtër për lexueset e thjeshta të “Thesarit”? Nuk e di dhe as mund të hamendësoj. Nëse më duhet të gjykoj nga një ndjenjë fajësie që mbart rregullisht brenda vetes (vetëfajësim quhet në shkencën e shpirtit), kam lënë dhe unë shumë detyrime të pashlyera, tregova shpërfillje ndaj detyrave të rëndësishme, nuk përjashtohet madje të kem ndihmuar në lidhjen e një guri të rëndë. Vështroj duart e mia. Mbaj një kapuç të lagur me inicialet e Roberit.
[1] Autori përdor si metaforë fillin e Ariadnës nga mitologjia greke
