Edhe zyrat i paskan çuar lart. Në fillim i patën në kat të katërt. Pastaj në të tetin. Tashti në të dymbëdhjetin. Dhe ashensori prishur!
U ndal në sheshpushimin e shkallëve. Lëvizi kryet me këqyrë përpjetë, i dhimbti qafa. Edhe unë tetë vjet të mbytur në pus të ujit!
Para tetë vjetësh ia patën caktuar takimin me 29 shkurt. Fshati i tij larg, në një grykë të ngushtë, birë dhelpre. Rruga brinjëdalë, gërryer nga shirat. Kamioni jepu vitheve sa majtas djathas si mushkë e trentë, ai përplasu në karroceri, arkë ambalazhi. Kamionit i kishte rënë goma katër herë. Mbërrini me vonesë. Zyrat mbyllur, muzg.
– Na vjen keq, i tha zyrtari i rëndësishëm ditën tjetër. Duhej të kishe ardhur dje. E kam gjithë ditën të zënë. Me planifikim.
– Po vij nesër. Në mëngjes herët. Zë radhë i pari.
– Nesër janë të tjerë, kanë datën e tyre. Siç e ke ti tënden.
Ai e pyeti cila është data ime.
– Ja, e kishe të shkruar. 29 shkurt. Sot është 1 mars.
– Domethënë.
– S’kemi ç’bëjmë, tha zyrtari i rëndësishëm. Gjysma e shqiptarëve kanë qenë të përndjekur. Të tërë vijnë me dosje nën sqetull, për të dëshmuar se kanë qenë të përndjekur. Duhet t’i përmbahemi rreptësisht datës për secilin. Datës dhe orës. Përndryshe nuk mbaron punë kurrkush.
Katër vjet më pas, saktësisht katër vjet pa një ditë, ngjiti të njëjtat shkallë që çojnë te të njëjtat zyra, që merren me të njëjtët njerëz, që njihen si të përndjekurit politikë. I rruar mirë, kish blerë kasketë të re, kish vënë edhe kollare, siç e kish këshilluar dikush. Edhe para katër vjetësh, kur do të vinte së pari aty, pat blerë kasketë të re. Nëpër zyra nuk ndihej frymë e gjallë. Mos kam ngatërruar vend?
Një lajmërim me shkronja të vogla në derë, mezi lexohej. Picërroi sytë. S’ka njeri, u dëgjua një zë gruaje në fund të mesores së mugët. Sot ka protestë për dëmshpërblimet. Janë të tërë atje, para kryeministrisë. Kam ardhur për statusin e të përndjekurit, kam datën e takimit, tha ai. Bashkohu me protestuesit, tha pastruesja, që po afrohej me një kovë në dorë. Ai u zgjat me lexue njoftimin në derë. Shkronjat qenë të vogla, ndriçimi i venitur. Kapi vetëm rreshtin e fundit. Të interesuarit të paraqiten sërish në datën dhe orën e caktuar. Data e sat’ëme, tha. Ç’do të thotë kjo, duhet të pres edhe katër vjet? Gjysma e shqiptarëve kanë qenë të përndjekur, tha pastruesja. Të tërë vijnë me dosje nën sqetull, për të dëshmuar se kanë qenë të përndjekur. Duhet t’i përmbahemi rreptësisht datës për secilin. Datës dhe orës. Përndryshe nuk mbaron punë kurrkush. Po ata si ma caktuan pikërisht 29 shkurtin? Kishin edhe 365 mundësi të tjera! Ku di unë e shkreta, tha gruaja. Si me 29 shkurt, si me 1 mars, unë një kovë e një fshesë kam në dorë. Ai ktheu kryet andej nga erdhi zëri. Tunel i errët, pastruesja kurrkund. As shenjë kove a fshese.
Të lodhshme këto shkallë. Herën e parë qenë 941, m’u shkrep kot me i numrue. Herën e parë s’më kish kush borxh, e kisha fajin vetë, u vonova. Megjithëse ai kamion, nejse. Të dytën qe faji i këtyre, protestë para qeverisë. Nuk gjetën ditë tjetër për protestë ata? Kishin edhe 365 mundësi të tjera! Sot hera e tretë. Sot do të mbaroj punë se s’bën. Iu muar fryma, u ndal pa mbërri sheshpushimin. Edhe sa shkallë më kanë mbetur?
Prapa sportelit dalloi një fytyrë të re. Përmbys mbi dosje të mbushura rrastë me lutje, vërtetime, fotografi, gjithfarë dëshmish. E paskan ndërruar atë të parin, mirë ia kanë bërë. Atë që më tha ke ardhur vonë. Para tetë vjetësh. Ai qe me syze, me flokë të dredhur. Po para katër vjetësh cili qe? Ah, para katër vjetësh nuk e di. Para katër vjetësh nuk pashë kënd. Vetëm pastruesen, tha janë krejt në protestë. Para katër vjetësh ngjita 941 + 944 shkallë, nga i katërti në të tetin qenë 944. I numrova kot. Veç nga fundi dihata pak.
Njeriu përmbys mbi letra çoi kryet.
– Urdhëroni zotëri, si e keni hallin?
Burri me kasketë të re u ndal një grimë. Ai është? Ai qenka! Nuk po i besohej.
– E ç’zotëri unë, a derëbardhë, i tha njeriut te sporteli. Je ti a më bëjnë sytë?
– Edhe unë kështu po thosha, kur të pashë. Je ti a më bëjnë sytë?
– Fat që qenke ti. Kam tetë vjet që pres. Për një të drejtë që më takon, e dinë të tërë.
– E dinë të tërë, tha njeriu i sportelit. Rasti yt është disi i kokolepsur.
– Në pastë njeri që e shkokoleps rastin tim, je ti, tha ai me kasketë të re. Ti e mbështolle, ti e çmbështjell. Nuk m’i the gjërat shkoqur asokohe, shtoi vetmeveti. Nuk më tregove se kulakllëku ishte jashtë këllqeve të mia. Ti e dije. Ti dije gjithçka, të kishim sekretar partie.
Njeriu mbrapa sportelit u ngrit. He-he!, ia rrahu shpatullat. Detyrat më të vështira, për njerëzit më të besueshëm.
He-he, ia rrahu shpatullat edhe ky atij. E mban mend? Po fejoja çupën e madhe. Qemë mbledhur nën hije të mënit. Zukatnin bletët, mëni im qe mjaltë i tëri. Të kujtohet?
– Nuk të ngjan ty çupa e madhe. I ka sytë si e ëma. Bajame.
– Si do të bëjmë? E treta herë që vij.
– Si do të bëjmë? Ja, ulemi pak aty, te bërryli. Çmallemi, llafosemi shtruar.
U mëdysh.
– Megjithëse nuk rri dot shumë, më doli shpirti në këtë punë. Aty gatuajnë peshk të egër.
Njeriu i sportelit e mbylli derën pas vetes.
Njeriu me kasketë të re u rrek me llogaritë sa lekë kish me vete. A do të më dalin? Që të mos turpërohem. Peshk i egër a peshk i butë, tha. Ku është ndryshimi?
Cakërruan gotat.
Pas një grimë here e morën fjalën gotat. Nisën me i tregue shoqja-shoqes.
Ky me kasketë të re po fejonte të bijën. Ky tjetri, i sportelit, i ftuari i nderit. Sekretar partie, njeriu më i rëndësishëm i fshatit. Njeriu më i rëndësishëm i fshatit po vonohej. Për një kohë u duk sikur nuk do të vinte fare. Karrigia e tij në krye, gjithnjë e pazënë. Më në fund ia behu. Është apo nuk është ai? Krejt i zbardhur në fytyrë. Gëlqere.
– Kishte qenë pa qejf?
– Rakia vu nën hije të manit. Njeriu më i rëndësishëm vetëm trupin kish aty, mendjen kush e di ku. Pinte, por s’po ndizej. Edhe kur çonte shëndete, gjemitë mbytur. Ç’pate a derëbardhë, i thotë të nesërmen ky me kasketë të re. Tërë të ftuarit sytë te ti e ti sikur ta kishte ngrënë gomari bukën. Mos më pyet, ia kthen ai. Ma zbutën kurrizin. Ata lart?, e pyet ky me kasketë. Ata lart, psherëtin ai. S’kanë pasur ifromacion të saktë, punët në kooperativën tonë venë si s’ka më mirë, i thotë ky me kasketë. Plani i prodhimit… Lere atë, ia kthen ai. Eshtë një plan tjetër. Më i rëndësishëm.
Iu afrua te veshi.
– Jemi keq me punën e luftës së klasave, tha njeriu i rëndësishëm. Dy vjet, asnjë i arrestuar për veprimtari armiqësore. Asnjë kulak. Ka a s’ka vigjilencë revolucionare në kooperativën tuaj? Vigjilenca është detyrë mbi detyrat, më thanë. Uji fle, armiku s’fle. Tashti duhet të veprojmë urgjentisht.
– Urgjentisht, qysh?
– Mundësisht që sot.
– Hall paske, vëlla. Atë burgun për veprimtari armiqësore, nuk do ta bëja dot kurrë, tha ky me kasketë të re. Kjo puna e kulakut ç’është?
– Kjo është më e thjeshtë. Hiqi një triskë Fronti njërit dhe u lamë.
– Në qoftë detyrë partie, ma hiq mua. A të bëj nder edhe ty personalisht?
– Nder sa s’thuhet. Por si të ta heq triskën ty? Ti je njeriu ynë, njeriu i partisë.
– Prandaj po them edhe unë. Si njeri i partisë.
– Ka ca vështirësi, kur je kulak.
– Kur të ndesh vështirësi, më ndihmon partia. Të mos dalim keq me planin.
Dhe ky me kasketë të re mbeti pa triskën e Frontit. U mblodhën dhe e demaskuan fshatçe, kusur nuk i lanë. Aq keq, sa i ra të fikët. E shtrinë në bar, i qitën ujë të ftohtë. Duke i ndenjur ca si larg, se mos u ngjitet mikrobi.
Një vit pasi fejoi vajzën, që i kishte sytë bajame si e ëma, u bë dasma. Kurrkush i fshatit nuk i shkoi në dasmë.
I vdiq plaka dhe desh i ngeli mbi dhé. Kurrkush i fshatit s’i shkoi në varrim.
Kushërinjtë shmangnin udhën, mos me i thanë mirëmëngjes.
Djali dhe dy vajzat e vogla i mbetën pa shkollë. Kazmën në kanal e keni tepër. Këlyshë kulaku!
Duhet të kthehem në zyrë, tha njeriu i sportelit. E kam shkelur rëndë dispilinën, jam larguar në orar të punës. Me tërë atë ngarkesë, në kulm. Nuk mund të mos vija, desha të të respektoj. Ke bërë shumë për mua.
– Të jam borxhli deri në qiell, tha njeriu me kasketë të re, duke llogaritur me mend a do t’i mjaftojnë lekët me pague drekën. Si do të bëjmë tashti, për atë statusin?
Aty e kisha mendjen tërë kohën, kur flisja me ty, tha njeriu i sportelit. Do të bëj çmos. Taksirat e ke, duhet të vish edhe një herë. Vetëm edhe një herë.
– Ore, mos duhet ndonjë lekë? Ma thuaj hapur, si vëllait.
– Lekë! Edhe në atë botë duhet ajo monedha e shkretë nën gjuhë, përndryshe s’të pranojnë as atje. Por më ke mua. Do të përpiqem ta kalosh pa u shpenzuar. Me ndonjë gjë simbolike, sa për shenjë.
– Më thuaj kur duhet të vij, tha ai me kasketë të re.
– Ja, sa të bëjmë ca verifikime, tha ai i sportelit. Ata të fshatit kanë bërë letra kundër teje. Ka qenë kulak vullnetar, thonë. Deshi, pa u bë.
– Do të më çosh fjalë vetë, ç’ditë të paraqitem. Lë çdo punë e vij.
– Ja ku e ke të shkruar datën, tha ai i sportelit. Këtu. Do të vish prapë me 29 shkurt. Vetëm edhe një herë, më jo. Taksirat e ke.
Qe përqafuar me njeriun e sportelit, kur iu ndërmend se në tetë vjet kish blerë tri kasketa. Për tri takimet me ata të zyrës së të përndjekurve politikë. Dhe kish ngjitur në fillim katër kate, pastaj tetë, tashti dymbëdhjetë. Pas katër vjetësh do të më duhet… Dashtë Zoti s’i çojnë zyrat në kat të gjashtëmbëdhjetë. Sa shkallë janë deri në të gjashtëmbëdhjetin? 941 + 944, pastaj 944 + 944… Jo, s’e gjej dot. E mbërtheu kolla keq. I cijati fort veshi i majtë. Pastaj tehu therës i një fishkëllime. I mija fishkëllimave, piskamave, ulurimave. I zuri veshët me duar. Kolla ia dau frymën. Ç’e ke këtë kasketë, më tha. Të re e bleva, sapo hyra në qytet, shoku sekretar. S’e paske gjë, kur të vish herën tjetër bli një më të bukur. Do të jetë hera e fundit, do të bëhesh me status. Ta paça borxh shoku sekretar, do të blej një më të bukur, janë zyra të rëndësishme, nuk hyhet aty me kasketë dosido. Lëpeni u mbush lule-lule. Një kasketë e katërt ngjyrëplumbi, e madhe sa qielli, u var, u hap si parashutë dhe ai humbi nën të. Mos harro, eja në takim me 29 shkurt, qenë fjalët e fundit që dëgjoi.
