Në mbrëmje, ne ndodheshim në hotel dhe po prisnim performancën. Kishte ardhur një grup nga Prishtina dhe do të sillte melodi orkestrale. Ari dhe Xhani po mbushnin një muaj që përgjonin ardhjen e këtij grupi orkestral, sepse donin ta dëgjonin live. Ishte njëlloj si të thoshe se donin të ngroheshin pak me dru zjarri në oxhakun e Voskopojës, ose të vizitonin kishat e vjetra, të bënin një shëtitje deri në Shipskë dhe atje të kuvendonin si njëherë e një kohë pranë zjarrit.
Dy meloditë e para: Venitian Night, Francis Goya në Grand Collection ende s’po fluturonin mbi pyjet e Voskopojës atë mbrëmje bashkë me veglat e tunxhit që harmonizonin një mrekulli të rrallë, por me sa duket nuk kishte ardhur ende nata e shenjtë e qirinjve që të bëjnë për vete me një madhështi mrekulluese mbi platformën e freskët dhe pastaj të ftohtë të kësaj përveçësie natyrore. Kur bëhen bashkë dy mrekulli zor se mund t’i përballësh. Vetëtin diku larg, ndoshta nga Valamara dhe dëgjohen të psherëtijnë burimet.
Ndoshta është flaka e druve të lisit që brambullijnë në oxhakun e gjerë e të madh. Xhani shikon dhe flaka reflekton në sytë e tij. Nga larg dëgjohet një bubullimë oshtitëse me një krismë që të trand sepse edhe pyjet jo larg nesh tremben dhe befas të duket se do të ndërrojnë ngjyrat e stinës. Kjo ndjesi vjen më tepër nga muzika e bukur, e qetë dhe joshëse. Vërtet ndihesh mirë, por menjëherë të rrëmben një ndjenjë shpërthyese dhe e kupton menjëherë se je bërë tjetër. Si duket, e ka fajin Nicolas de Angelis me Simfoninë e 40-të të Mozartit.
Orkestra e vogël, por edhe aq në harmoni qiellore të përfshin dhe ti mbetesh pa frymë. Flakërima në sytë e të dy djemve, që arritën të mbretërojnë në hapësirën e gjerë që u krijua, nuk habiten fare sapo dëgjojnë se po i kërkojnë në hollin e hotelit. I madhi qesh paksa, por nuk e jep veten. I vogli tronditet. E vërejnë hollë se do të jetë një grup vajzash ardhur nga Tirana, ndoshta në ngatërresën e bukur me balerinin shqiptar, më të njohur sot në Itali. Vajzat donin balet. A nuk po jepet ai koncert aq i madhërishëm nga grupi prishtinas në Voskopojë? Kuptohet dhe kalohet me të qeshur.
Ari dhe Xhani janë tjetër gjë, ata duket se zotërojnë talent mbi gjërat e mëdha që drejtojnë frymën dhe ruajnë në thelb idetë e Kadmit të hershëm se ato kthehen befas në gjëra të vogla. Vajzat vijnë në sallën ku performohet muzikë. Edhe po t’u thoshin se ka ardhur një klient i zakonshëm përsëri njëlloj do të durohej. Është në tipin e tyre, po edhe se dinë gjithnjë si të dalin nga situata. Ata të dy vëllezër edhe mund të kundërshtonin, siç ka ndodhur shpesh, mjaft që të thoshin “fundja nuk po shkojmë dhe e anulojmë” dhe askush s’mund t’ua prishte, sidomos të voglit, që vinte për herë të parë pas ikjes, me çiftin italian Silverio dhe Anxhelika Silvestrini. E di se ata nuk merren me gjëra stereotipe dhe larguese.
Po të ishte aty, mikesha jonë familjare, një poeteshë moderne, a do të çoheshin? Atë çast s’di pse, por Xhani po mendohej pak dhe na tha se derisa vinte për koncertin, me siguri ishte vërtet poeteshë! Po a ia vlente ta takoje? I recitoi disa vargje të Spahiut dhe preku shpuzën me kacinë e gjatë. Xixat shkrepën si krushqit e largët të fëmijërisë së përrallave. Recitoi sërish po nga ky poet.
– Më pëlqen shumë, por jo sa Migjenin, – tha Xhani. – E dua. Sidomos tani kur pi nganjëherë kafe tek ‘Evropa’. Po ta kërkosh, aty e ke. I dërgon me internet. E ruajmë se kemi frikë mos na lë.
Oxhaku i madh digjte dru lisi duke brambulluar po aq thellë simfoninë e dyzetë të mrekullueshme të Mozartit dhe të bëhej se aty pranë nesh De Angelis rrinte e ngrohej duke menduar gjëra të largëta me aranzhimin muzikor. Buzë zjarrit një çajnik i lartë merrte fuqi dhe lëshonte një aromë magjike. Nuk mund t’i shtoje dot asgjë kësaj mbrëmjeje.
– Kush e përmendi ditën e parë? – pyeti Ari i menduar.
Ai e linte idenë të përplasej mureve, përmes reflekseve që lëshonin flakët, u hidhte pak ujë të freskët fjalëve, duke i spërkatur me të qeshurën e tij po aq ngacmuese, po nuk tha ndonjë gjë të veçantë, se ai nuk dinte të krijonte situata të stisura. E mbante gotën e verës në dorë (Xhani ecte pas tij po me gotë në dorë!) dhe përmes kuqëlimit fundor të saj shihnin endjen lojcake të zjarrit. Mendja e tyre, përfshirë nga një ndjenjë e butë çlodhëse, në ato çaste relaksi ishte te loja e orkestrinës frymore, tashmë duke luajtur një vals të Shtrausit. Një aranzhim muzikor i përkryer. Djemve i pëlqen shumë të fjalosen me njerëzit, sepse dukshëm kjo i kujton rrugën e gjatë që ka përshkuar nga lodrat me kalamajtë në “Lëmin e Shamatasë”, sidomos me ato karrocat me kushineta, kur bënin rrugën e përthyer nga ana tjetër për të rënë në tatëpjetën e rrezikshme drejt MCR…
Dhe kjo u dhuron një kujtim ajgëtues; i madhi vë dorën mbi kokë dhe dallon gropëzën e lehtë, si kujtim nga plaga. I vogli heshtte, duke u marrë me poezitë e Migjenit, të cilat i kish mësuar të gjitha përmendesh e, ndërkaq, prandaj dhe një ditë me mua do të ishte një tjetër larmi gjatë kohës në Voskopojë. Rruga për të ardhur në këtë vend që të mbërthen e të krijon një shtysë të habitshme, ishte copë e trokë… Të nesërmen, që herët në mëngjes, ne familiarisht dhe me dy miqtë italianë, do të shijonim mjegullën e lehtë rrëzuar mbi rrafshinë, si një vello e hedhur mbi fytyrën e mrekulluar të një nuseje teksa vraponte mbi kalin e bardhë, Pegasin e përjetshëm, si një tjetër magji trallisëse. Por në këtë mbrëmje ky ishte thjesht një përfytyrim.
Tela më tha të dilja nga vetvetja, le t’i lija një çast librat e të merresha me natyrën. Janë edhe afër, edhe larg me njëra-tjetrën dhe unë i thashë se do të bëja diçka mahnitëse, do të shënjestroja portrete psikologjike të ndryshme dhe gjithnjë karaktere të forta. Do të më shënjestrosh edhe mua? (Xhani ishte pas supeve tanë.) Je e bindur se kjo do të jetë e thjeshtë? Jo, or mik, jo! Po si t’ia bëjmë? I kam gjetur shtatë vrasësit e motivit tek personaliteti njerëzor. Ti do t’më thuash shtatë, kurse unë do të gjej shtatëdhjetë, ose edhe shtatëqind etyde të mahnitshme të këtyre “vrasësve” që vijnë e na prishin jetën e përditshme ose na nxitin, përkundrazi, drejt një rruge që s’e kemi parë kurrë më parë. Ti i ke parë?
– Vërtet?
– Unë nuk flas për rrënoja, flakë, luftë, as për mrekulli, as për mjerimin që sjellin nganjëherë detajet. Ky është shpirti i madh, personaliteti i fuqishëm!…
Djemtë thuajse mbetën gojëhapur. Unë i kisha lexuar tek motivacioni dhe personaliteti, por jo si moto e një njeriu të fuqishëm si Ari, ky ish-student i matematikës, që premtonte për të qenë një matematikan, ose si ky djalosh i ri i qeshur dhe aq serioz në dukje (Xhani), që gjërat e thella të dijes i kthenin në një prakticitet të hatashëm, duke i mbështjellë me durim në mendimin e thellë dhe në filozofinë e jetës. Duhej të vija në Voskopojë dhe t’u shihja reflektimin xiglues të zjarrit me dru lisi në sy. Askush që s’mund të bindej me të vërtetat e mëdha të personalitetit të secilit, në shkathtësi e përplot energji, teksa dëgjonin me aq patos e kujdes të përveçuar «Always In My Heart» nga Francis Goya nën lojën me tunxh nga prishtinasit e rinj e të talentuar.
Qetësia e mbrëmjes së Voskopojës të ftonte në një frymëmarrje magjike. Një zotërim i këndshëm i gjithçkaje, por gjithnjë përmes një rruge plot zigzage e me aq vuajtje ngashënjyese.
Ç’thoshte ai burrë, Silverio, i përqendruar te Xhani, me një përvuajtësi të këndshme, po edhe për një gjë që duhet bërë patjetër, ose në këto raste kujton papandehur të vetmen kohë të mirë, të dikurshme, të qenit student dhe po ato vite duke provuar sublimitetin e jetës. Vetëm dashuria mund ta mbajë në krahë vuajtjen dhe të zbulon rrugën në të vërtetat e jetës ku me siguri do të shkelësh. Ari dhe Xhani e ndiqnin me kureshtje…
– Interesant, unë s’mund të mos mendoj për një urë që fjala vjen e sjell Beratin në Voskopojë dhe panoramën e tyre kaq afër me një urë kaq madhështore saqë askush s’mund ta bëjë! (Po sidomos njerëzit dhe vuajtjet e tyre në këtë vend!) Mirëpo unë mund të them se edhe teleferiku mes këtyre dy vendeve të çon sa tek e vërteta po edhe tek ëndrra. E këtu këmbët dhe mendjen e çoj në rrëmbesën e jetës dhe me to je gati të shëtisësh brigjeve të deteve tona. Ëndrrat tona janë të brydhëta dhe plot pasion…
Xhani u mendua, tha: – E vërtetë që ky teleferik kaq larg mund të bëhet!
Ne pamë njëri-tjetrin. Silverio përsëriti:
– Ky vend kaq i bukur për këto gjëra qan!
– Ç’po ndodh kështu? Pse po ngjan gjithë kjo llahtarí? Ti e ke fajin lumi im! Ti! Gishtin e kisha drejtuar nga lumi. Një gjest thjesht i pakontrolluar? Jo. E ç’bëri lumi? Lumi as pa e as dëgjoi. Qante, m’u bë më pas, me një ngashërim magjepsës e njëherazi të llahtarshëm…
Të dy djemtë asaj mbrëmjeje nuk hëngrën gjë. Kujtoja se do të shtrohej ndonjë darkë madhështore, por jo, Xhani mori dy karafila të mbetur mbi një gotë të madhe e grykëngushtë dhe sikur po donte t’i përkëdhelte. Ke parë manxuranë ndonjëherë? Një ngjyrë e kuqërremtë ia hijeshonte fytyrën duke parë gjithnjë zjarrin që hidhej e përdridhej përmes lojës së dritës që na lëbyrte sytë. Mbrëmja e Voskopojës ishte e rrethuar nga një blu e qeshur si prej balerine. Një çast, i ndjekur nga Ari, doli në ballkon, pa përsëri nga pylli i zi dhe atje tej një langua po lehte miqësisht, sikur të bënte vokalica e për të provuar zërin. Mbrëmja të përfshinte dhe të dhuronte frymë, shpirt.
Aroma e tymit të oxhakëve ndihej si domosdoshmëri. Thashë me vete se brerimi i beftë i shiut mund të na kursente dobinë e domosdoshme të lagështirës së fortë, si të pije një thërrime diell pasi del pas reve. E dija që s’mund ta linte mënjanë këtë përhitje të këndellur me një ndjesi trallisëse dhe me një aromë të papritur kanelle, që vinte nga lulishtja e mekur prej temperaturës së ulët.
Xhani nuk kishte fituar zakone të reja. Jetën e tij e rrethonte e zakonshmja, ai me të jepte e merrte, me të edhe flirtonte. Le të qulleshin pemët, shtufi dhe pllakat e gurta që shtronin kalldrëmet e reja të Voskopojës, ta dëgjonte pambarimisht të lehurën e ngrohtë të atij langoi, që provonte si një arie magjepsëse zërin e tij të çjerrë ndoshta nga ‘rrufa’ e qenve. Pastaj shiu le të pushonte papritur, të pikonin strehët, degët, flokët, që rrethonin me ngrohtësi tjetër këto mbrëmje të larguara nga e përditshmja plot zhurmë e tension.
Të bëhej se kurmi i një prej atyre balerinave që erdhën papritur dhe shoqëruan prishtinasit e këndshëm mund të pikonte një lirikë të amullt e të përzierë me aromë gjiri, me hijeshi gjoksi, me ëndjen e një qafe gjysmë të lagur, me sy të perënduar, me ijët që vijonin të vizatonin profile të ndezura, supe që lëkunden si për të kundërshtuar amën e lehtë e magjepsëse, gishtërinjtë hollakë që krijonin magji të mrekullueshme dhe këmbët… Ah, këmbët! Çfarë ëndje! E papërfytyrueshme. Vetëm një pritje e gjatë mund t’i lodhë sytë duke parë andej: nga muzgu i thellë dhe me natyrën e fshehur që vinte tek ne me meloditë brenda vetes, po edhe kjo përkorje e butë dhe e ëmbël e femrës që ngutej të depërtonte në të rrahurat e zemrës.
Voskopoja po platitej brenda konturit të saj. Tani mund të prisje me siguri një lindje. Jo më shumë se katër orë. Një ditë tjetër do të vinte si nga peneli i jashtëzakonshëm i Vangjush Mios, një mëngjes që s’do të vdesë kurrë. Një mëngjes që mund ta vizatoje me vargjet e qashtra si drita.
Larg, larg rrëmujës dhe brenda pritjes së fuqishme për gjëra të mëdha. Atij mëngjesi ai do të ngrinte kokën si ai zogu majë shkëmbit të murrëtyer atje tej. Zog i paturpshëm që të shihte drejt e në sy, duke u tundur e shkundur në pupla të holla e tërë finesë sikur ndillte dikë tjetër. E pashë Xhanin tek buzëqeshte. Ajri i pastër dhe qiqërimi i kthjellët të ngrinin në krahë. I bëhej sikur dëgjonte sërish «La Chanson de Pearla» të Nicolas de Angelis. U drodh lehtë dhe mbeti një çast nën ritmin e zemrës…
Ari ngriti duart me gjestin e një burri të nginjur nga kjo natyrë që të dhuron kaq magji dhe të zgjon interesa pa fund. Sigurisht në themel është puna. Po, puna, edhe ajo na mungon tani! E di, edhe ajo s’funksionon jashtë dashurisë, sidomos në atë çastin e krisur kur kërkon me ngulm ta mbështetësh kokën paksa në gjoksin plot hir të gruas. Ashtu si poeti në vargjet më të bukur të tij. Mendo për një çast të përfshihesh nga krahët e saj! Pale të nuhatësh aromën e kurmit. Mishi të rrëqethet dhe të bëhet kokërr. Dhe pastaj të rrethohesh nga magjia e Voskopojës dhe ajri i saj i rrallë e i lëmuar.
Kjo natyrë do prekur pa turp, do mbështjellë në belin e saj dhe ti e sheh sesi jepet plot zhdërvjelltësi të epshët dhe ti mbetesh i shtangur dhe i përfshirë në një mall të përkorë…
Xhani u trondit. E gjitha kjo ndodh menjëherë kur përfshihesh nga pasioni. Po si mund t’i fshihesh pasionit? A mund të ndodhë? Se kjo punë është nisur thjesht me pasion dhe e shoqëruar nga një këmbëngulje e gjatë. Iu bë se dëgjoi zërin e largët të nënë gjyshes. Iu bë si e qara e saj, rrethuar nga një hijeshi e paparë, diçka që ngjante si poezi. Ah, të shihte edhe një herë, një çast përqafimin e saj, bekimin e ngrohtë e të tjetërfartë, gatuar me një shpirt të bardhë që largohej dhe vinte sërish.
E mrekullueshme. Ata krahë dhe ajo zemër! Po ai ishte rritur mes mundimesh që gjithnjë i ka të freskëta, mes një mbretërie të krijuar me pasion të çmendur dhe përmes një lodhjeje të përbindshme, i kërrusur mbi letra, projekte, në udhëtime pa fund, në zbulimin e ardhangët të vetvetes përmes agimeve dhe mbrëmjeve, si vuajtjet ndoshta të një liriku fin, e pse jo edhe si ai që kishte dëgjuar aq e aq herë, duke shqiptuar fjalë të ëmbla dashurie. Se pa dashurinë dhe fëmijët asgjë s’mund të bëje.
Nën hijen e saj rënçim!
– Ejani miq, – mund t’i ftoja njerëzit rreth e rrotull. Era fliste pranë meje me zë të mekur.
Miqtë e mi kishin ardhur pranë dhe po prisnin. Ata kishin ardhur. Mjaftonte një shenjë. Dikush donte të ndizte qirinjtë. Malet dhe era e ndjenin frymën e ngrohtë përmes një të ftohti të këndshëm. Do të donte ndërkohë të ishte në qytetin e tij të vjetër dhe aty të vendoste pllakën përkujtimore. Pllaka do të kishte ngjyrën e një reje të përhimtë. Lart, pse jo, mund të shkëlqejë me një dritë të kumbimshme dielli.
Ari dhe Xhani enden si brenda merakut të tyre të përditshëm. Diku dëgjohet një këngë. Më duket se kam njëqind vjet këtu. Pres. Poezinë le ta shkruajë poeti im. Unë veç do t’i jap kuptim, do ta ndjell, do ta zotëroj, kurrë s’kam për ta përzënë, edhe kur ajo të mos më lërë do ta kërkoj me më shumë zë.
– Eja, o ditë e bekuar! Qenke vërtet një mrekulli.
– Nuk vij dot vetëm, më lejon të vij bashkë me tët atë?
– Po ju këtu me mua jini!
– Po. Por do të jemi krejt ndryshe.
– Si ndryshe? Si?
– Si frymë! Eh, edhe si psherëtimë… I ke dëgjuar ndonjëherë burimet kur psherëtijnë? S’ka më bukur!
Xhani ndolli hundën dhe bëri disa hapa më tej. Ngashëreu pak. Ai i dëgjoi fjalët e zemrës dhe iu mbush shpirti me dashuri. Qeshi aq lehtë sa t’ia rrëmbente në krahë era e lehtë e mëngjesit, duke rrahur në trokashkën e poezisë së padukshme të jetës. Çfarë mrekullie!
– Xhaniiiii!?…
