Goranët, duke qenë të pasigurt për prejardhjen e tyre, thonë: “Nga mjegulla kemi ardhur”. Ata kanë jetuar aq shumë mes shqiptarëve, sa i kanë përvetësuar edhe traditat e tyre. E ndërkohë ata vetë ndjehen si jetimë. “Jetimë, por në shtëpinë tonë”. Kështu shkruante një herë e një kohë, jo shumë të largët, korrespondenti i “Zërit të Amerikës” për Europën Lindore, Negele.
Ishte njëri ndër kumtet e para që vinte për jetën e një treve të ndarë mes tre shteteve dhe që kishin një gjuhë të përbashkët, “gorançe”, një jetë të përbashkët, por që ishte ndarë mizorisht dhe, mbi të gjitha, kishin këngë e shëmbëlltyra të përbashkëta.
Në këtë trevë, ku njerëzit herë pas here janë të përhantë, të çuditshëm, me flokët ngjyrë gruri të stërpjekur, midis të kuqes dhe të verdhës, ku vajzat u dërgonin djemve që simpatizonin një tufë me karafila të bardhë dhe, kur ata i pranonin, ditën tjetër u dërgonin një tufë me karafila të kuq, ku jeta ishte ndalur në një copë rrugë dhe ku sapo fillon e erret vajzat ndalin këngën e futen ndër avllia, ndërsa burrat lënë në mes bisedat e fshati mbytet në errësirë, gjithçka është e tejbotshme, është një gjendje ireale që vërvitet të bëhet reale dhe që nuk u bë dot kurrë.
Trilogjia befasuese e Namik Dokles, “Vajzat e Mjegullës”, “Ditët e lakuriqëve të natës” dhe “Lulet e skajbotës”, që përbëjnë Sagën e Gorës, si askund tjetër, janë dëshmia e ngushticës që mund të krijohet në një çast jetësor, fillimisht dukshëm përmbytës, por që nën ujdeshën e mbijetesës rri mbi gjithçka krojënimi i ujrave që risjell jetën. Por, përveç tre romaneve për Gorën, edhe në tre romanet e tjerë të Dokles, “Kolerë në kohë të dashurisë”, “Covid-1984” dhe “Dhjetë gramë nder”, ku më pak e ku më shumë përshfaqet Gora me vuajtjet dhe dramat që ka përjetuar dhe përjeton, me të veçantat e saj të papërsëritshme si “Trinia e Shenjtë” e tre bimëve; bari i frikës, lulja e turpit dhe tufa e kuqe e mirësisë, (strashec, stramec dhe stratorec), në “Covid-1984”, apo e vërteta e jetës e shkruar në letra të futura në shishe dhe të murosura në shtëpitë dhe ngrehinat e fshatit, (romani “Dhjetë gramë nder”) etj. Për të ardhur më në fund edhe libri me legjendat e Gorës, ku dielli lind dy herë në ditë dhe hëna perëndon dy herë natën, ku vajzat vallëzojnë me hënën, ku rriten bimë të shenjtëruara e zogjtë janë lajmëtarë të Shën Gjergjit, ku qielli hapet për të plotësuar dëshirat e njeriut, ku ka yje që bien në prehërin e nuseve, ku ka këngë që çajnë edhe gurin.
Është ndoshta ndër librat më poetikë të prozës shqipe, që, edhe pse është ndërtuar përmes etydeve, në vetvete është edhe një roman i habitshëm, që të tërheq me bukurinë e fjalës dhe gjetjet përrallore.
Profesoresha Adijata Ibrishimoviç, në Universitetin e Sarajevës, në analizën e botimit të “Vajzat e Mjegullës” në gjuhën boshnjake, konkludon: “Namik Dokle ka arritur që nëpërmjet një kronike familjare dhe të një fshati të thur kronikën e një vendi të tërë, të end sagën e një populli”… çka përputhet në distancë me vlerësimin e studjuesit shqiptar Behar Gjoka, i cili ka shkruar se me këto romane Gora është pasqyra ku projektohet bota.
“Vajzat e Mjegullës” romani i parë i Namik Dokles, është ndër ato romanet që përmbyllin në vete një botë të tërë. Nëse historia e botës është në dëshmitë e saj, historia e Shqipërisë mund të ketë fillesën pikërisht nga kjo zonë, si një çati e njërit shtet, fund i një shteti tjetër dhe mesore i të tretit. Është një roman gjëmues dhe nazik, tronditës dhe përkëdhelës, i së djeshmes dhe i të tashmes, flurudhë e mendimit dhe saktësim i ngjarjeve, motiv për të jetuar dhe shkak për të vdekur, buzëmbrëmje e një epoke dhe fund i një tjetre, njerëz të përkëdhelur nga fati dhe të nëmur nga koha, shpërthim ndjenjash dhe kohëzim i një jete të shumëfishtë, ku secili mund të gjejë veten dhe askush nuk e gjen një tjetër. Rrokullimë më shumë se rrëshqitje, vend ku ke dëshirë të jesh i pranishëm dhe të kap ankthi se diçka mund të të hedhë atje në një kohë tjetër; vendi ku historia e gjallë plekset me historinë e vdekur dhe ku asnjëri nuk e di se cila prej tyre është e vërteta; ku defterët osmanë kanë në shënimet e tyre më shumë shtëpi dhe banorë se një kohë më e afërt, në fund të fundit, një fshat dhe një shumësi fshatrash të krijuar pikërisht duke kërkuar ujin e mirë, jetësor, paçka se gjithçka do të kishte lidhje me mjegullën.
Është pikërisht ajo që ka vërejtur akademiku boshnjak Tvrtko Kulenoviç, romancier, eseist dhe kritik arti, në analizën e tij për tre romanet e Namik Dokles, të botuar në Sarajevë: “Të gjithë kemi dëgjuar për goranët, por ka qenë e vështirë që të dimë diçka më shumë për së afërmi për ta. E dimë që janë pakicë dhe që pakicat janë gjithnjë të shtypura nga shumica; i tillë është fati i tyre, sidomos e kanë edhe më të vështirë në kohë të turbullta, kur ata i hedhin ngado e kush të mundet, apo kur gjenden në mes të postave ushtarake dhe bunkerëve. Në romanin e shkrimtarit shqiptar Namik Dokle trajtohet jeta e goranëve në Shqipërinë e Enver Hoxhës, në të cilën për të gjithë ka qenë e vështirë, por për ata vështirësitë janë kudo që ata gjenden. Ky libër, për shumë arsye, është veçanërisht i nevojshëm.”
Jam befasuar fillimisht nga e vërteta që më vinte e hidhur, sepse më duhej të përmbysja diçka nga ajo që kisha ditur; isha tronditur nga mrekullia e fjalës dhe nga fakti se njeriu që e kishte shkruar ishte vetë ajo pamje dhe dramë që kishte sjellë, sa që, si i shkrova më pas, edhe nëse libri nuk do të kishte emrin e autorit, do e kisha ditur se ishte vetë ai.
Një fëmijë, pikërisht në moshën e naivitetit, pafajsisë dhe të kureshtjes, si në dëshmitë e hershme, synon të tregojë jetën e tij. Mund të jetë autori, mund të jetë dikush tjetër, në fund të fundit, mund të ishte secili nga ne. Një fëmijë që, para se të shkojë në rininë e parë, do shohë se si përthyhen ëndrrat e tij si një rrëfanë e paarritur qershie, bien si të korrat e gjelbra dhe pas tyre, si ndodh jo zakonisht, mund të vërviten disa ëndrra të tjera, që më shumë se gjithçka tjetër, janë përjetime jo rastësore dhe që nuk mund të shlyhen. Ndoshta për këtë arsye edhe thonë që vendlindja e shkrimtarëve është fëmijëria e tyre. Fakti që fillimet e shkrimit të romanit janë të hershme, më shumë se mosngutje, tregon se gjithçka që ka qenë në vetën e tij, e brendshme, e pakapshme, e paarritshme, si të thuash, ende fluide, ka pritur kohën e vet, kohën që të jetë brumi në një magje të mirë dhe, pas kësaj të ketë një të ardhme të qëndrueshme.
Në qendrën e tre romaneve është një fshat goran, Bukojna, me shtëpitë e tij, disa të rrënuara dhe disa me anësoret ku përplasej dhe ngjitej bora e funddimrit dhe agut të pranverës; me njerëzit, që janë të ndryshëm; disa të përthyer si shufrat e thata dhe të veçuara, të tjerë, më ndryshe, djem më të rinj që dhurojnë lule për vajzat e bukura dhe me pritjen e këtyre të fundit të festës së Shëngjergjit. Një xhami e djegur, ndërtuar nga një pashá, një gur kishe, po ashtu e djegur, po ku gjen ende qirinjtë e mëshirës dhe të lutjes, brinjët e maleve dhe luginat, pyje dhe livadhe të pandara ende dhe ku mund të ketë një sherr apo një gjak të ri; djemtë e dashuruar me veten dhe me vajzat, kapterë të policisë dhe njerëz që i shërbejnë regjimit, përplasjet për bukën, për tokën, për ujërat, për vajzat, për lulet, për këngët, për një Kuran të moçëm, ardhur nga Meka, një mësues, kësaj here i ardhur nga Shkodra, por që i ngjan aq shumë Havzi Nelës, deri edhe në fundin e tij tragjik, fate që përplasen, e të gjitha këto, sjellë aq mjeshtërisht, sa që, herë pas here, ndjen dhimbje dhe nuk kërkon ta shuash. Është në rastet e pakta kur dhimbja të josh, të josh deri në atë masë, sa që e kërkon dhe nuk qetësohesh pa të. Por, në fund të fundit, ajo të heq atë tmerrin e panikun që mund të sjellë një dhimbje. Është një dhimbje-antidhimbje.
Zakonisht të frikshmit kanë flatra. Në romanet e Dokles, të frikshmit kanë armë, kanë një gjuhë çapaçule, ata vranësojnë, por nuk kthejllojnë; ashtu si Zotat e jetës, ata kthehen një nga një, përherë e më të ashpër, të ngadalshëm, por të vendosur për të përmbysur një jetë, një fshat, një dëshmi apo edhe një zonë më të madhe. Ata rreken të ndalojnë edhe dashurinë duke i shndërruar ditët e njeriut në përjetime të lakuriqëve të natës, siç ndodh në romanin “Ditët e lakuriqëve të natës”. Edhe ata vetë nuk e dinë pse-në e kësaj përmbysje që kërkojnë, por, mizorisht, duke shpënë para bëmat e tyre, nuk e ndjejnë, ose nuk duan ta ndjejnë sa mizorisht po shkelin atë që është krijuar përmes një historie viktimë dhe ku, në mes të kësaj viktime është jeta.
E keqja nuk ka emër të vetëm një personazhi… është një e keqe e përgjithshme, si mjegulla, e terrtë, por që nuk ka siguri se mund të zbresë nga malet dhe bashkë me Drinin e Zi të shkulet drejt detit e, masandej, në dreq. A mund të hidhet e keqja, a mund të zhbëhen zotat… kjo është pyetja që bën fshati i vogël, që rrudhet përditë e më shumë dhe, tek i cili ka rënë heshtja e mordtë… vajzat e bukura të fshatit kanë ikur, më saktë, i kanë marrë sikur të ishte një variant komunist i “rrëmbimit mitologjik të sabinave”, i kanë çuar diku larg, në një vend të panjohur, të quajtur humbëtirë dhe që shteti e quan aksion. Çfarë do të bëjë fshati pa vajzat? Cila e ardhme i troket atij nga kjo mungesë, që edhe ashtu si ka ardhur, njelmëson ujërat dhe dridhmon shpirtrat? Çfarë do të bëjë po ky fshat pa dashurinë, apo pa djemtë që ikin e nuk kthehen? (“Lulet e skajbotës”)
Të gjithë presin ardhjen e vajzave. Pa praninë e tyre nuk ka Shëngjergj, nuk ka degë shelgjesh të këputura dhe të vendosura në portat e shtëpive apo në fillesat e gurta të ngrehinave të bardha, nuk ka festë, nuk ka rilindje dhe kjo e zymton fshatin. Por e lumturon hetuesin, kapterin e djeshëm, që qëndron aty, i pushtetshëm dhe, njëra nga gjetjet më të spikatura të romanit është pikërisht ky kapter, ky hetues i ndryshuar, i cili, befasuese, shfaqet shumë pak në roman, ndoshta katër a pesë faqe, por prania e tij ndjehet, ndjehet në një bodrum, ku mblidhet organizata, ndjehet në fjalën e një kapteri tjetër, kësaj here në kufi se “partia jam unë dhe kur të ju them unë, mund të kositni livadhet buzë kufirit”, ndjehet në çastin kur dy policë tërheqin pas vetes stërgjyshen e fshatit, ndoshta, si thotë ajo, 300 vjeçare, dhe, përsëri, një skenë e pazakontë, njeriu i parë që ngre kokën dhe mban frerin e një epoke që kërkon të tërheqë pas vetes në humnerë gjithë një histori, është mësuesi. Sikur të përcillte mesazhin se mendja do të mposhtë mizorinë. Dhe ky kapter i romanit të parë do të shfaqet më pas, në përmasa edhe më të frikshme në romanet “Kolerë në kohë të dashurisë” dhe “Dhjetë gramë nder”.
Bukojna të duket, herë pas here, si kopshti i dashurisë njerëzore, por edhe si ferri i saj. E gjallë dhe monotone, e përcjellë nga shirat dhe viktimë e kohës më shumë se sa e motit; me klubin e zakonshëm të një fshati, me të shkuarën, herë brilante dhe herë pikëlluese, me legjendën e prejardhjes nga bogomilët dhe me dëshirën për të qenë të njëjtë me të gjithë; me poezitë dhe këngët e hershme, me dëshirën për të qenë pjesë e botës dhe me fatin për të qenë të mbyllur si në një çark, që bëhet edhe më i ngushtë, atëherë kur nuk e mendonin, mbylleshin kufijtë. Të duket se goranët, si kanë ardhur në këtë sagë të pazakontë, më shumë se bijtë e mjegullës, janë bijtë e erës; më shumë se të ndëshkuar, janë ngulmues.
Pa asnjë dyshim që gjerbi i triologjisë është kujtesa e autorit. Si shkrova më sipër, përmes syrit të një fëmije rrotullohet një botë, dhe syri mund të jetë edhe i Namik Dokles.
Por, përtej këtij syri, që nuk është ciklopik, por tejet i kujdesshëm, funksionon edhe laboratori krijues i autorit, e drejta e tij për të sjellë ato ngjarje që kanë kumtin e tyre, që bëjnë lajm edhe në çatinë e botës, që kanë të drejtën të jenë aty, pjesë e jetës krijuese, por edhe e përmbledhjes solide të dëshmisë së tij. Gjithçka ndodh si me një flurudhë, që kap në të qindtën e sekondës atë që duhet dhe që më pas, duke e përcjellë, bëhet pjesë e një jete dhe një kohe ndryshe, që në këtë roman nuk është më vetëm e mbrapsht, por refuzuese dhe mizore.
Në gjithë prozën e tij, Namik Dokle dëshmon se nuk është rasti i shkrimtarit që është më i aftë me shpikë se sa tejshkrue, më i aftë me krijue se sa me vëzhgue. Dokle është vëzhgues, ai ka bartur në vete për shumë kohë ngjarjet e librave të tij, i ka sjellur nëpër mend për shumë kohë, i ka shpërndarë në vetëdijen e tij, ashtu si personazhi i një romani të tij u shpërndan fletët e Biblës bashkëfshatarëve të vet, me bindjen se do të vijë përsëri dita për t’i rimbledhur e për ta shpëtuar kështu Librin e Shenjtë. Ashtu edhe Dokle ka mbledhur e shpërndarë në memorie kujtime dhe ngjarje, njerëz dhe fakte, ëndrra dhe makthe. Është e mistershme ajo që ka mbrujtur në vete, për kaq shumë kohë autori, por ka qenë e frytshme sepse gjithnjë sjell kënaqësi dhe mbresa të pashlyeshme. Rrethanat e habitshme, nganjëherë magjike në prozën e tij, shija dhe arti të krijuara dhe të ardhura nga përvoja jetësore, të bëjnë të mos harrosh se shija e librave të Dokles është krijuar, ngjizur dhe përcaktuar nga vetë Dokle. Ai është i pangjashëm me autorë të tjerë të letërsisë shqipe.
Personazhet janë të dy kohëve; një palë të ardhur nga një dëshmi që sapo mund të shndërrohet në legjendë, dhe të tjerët, në një kohë që sapo ka filluar të ngjizet. Majka, gjyshja, e cila i ngjan aq shumë gjyshes reale të autorit, është ajo që po bëhet gati të shndërrohet në legjendë, me gjithçka që ka bartur mbi vete, është ndër tipizimet e rralla të letërsisë sonë. Më tepër se gjithçka tjetër, megjithëse gorane, ajo të duket si një klithmë e Ajkunës së dikurshme, por që tani nuk ka motiv të vajit të saj, kë tjetër, të birin, por shumë më tepër se kaq. E ardhur nga një kohë tjetër, me mendjen në një brez dhe kohën në një brez tjetër, ajo është pikërisht në Fillimin e Gjërave, siç ka vënë re shkrimtari spanjoll Emilio Sola, aty ku edhe takimi me mësuesin – poet bëhet i natyrshëm, sepse që të dy, njëra nga koha dhe tjetri nga pushteti, po bëhen gati të kalojnë “në qiell me yjet”.
Natyrisht nuk është ditar, të thashë e më the, shkova dhe erdhe, të pashë dhe nuk më pe, megjithëse një pjesëz e ditarit të xhaxhait, është një roman në vete, ndonëse janë përfshirë vetëm 23 faqe nga një ditar i vërtetë prej më shumë se 500 faqeve. Dëshmitë e para, qofshin edhe ato të hedhura në letër dikur, nuk janë gjë tjetër veçse topthi i dëborës, që është bërë ortek dhe që përmes tij mund të shembë shumë mite, tek kushdo që mund të kenë mbetur. E vërteta e jetës dhe e vërteta artistike janë bërë një, në një shkrirje realisht të padukshme dhe, do apo jo, të zgjojnë dëshirën të jesh aty, pjesë e asaj që ka ndodhur, por me kushtin e vetëm të dish se cili je.
Nganjëherë fillon e bëhesh paranojak. Kërkon të dish nëse e gjithë kjo përmasa e prapështisë dhe e ankthit të kundërshtuar, e rezistencës shpirtërore, ka qenë reale, ka ndodhur kështu apo është zgjatim i drojës se, nëse nuk paraqitet ndryshe, nuk mund të jesh edhe aq i besuar. Kisha menduar se, si rrallë herë, mosbesimi do të vinte pikërisht nga kjo mungesë njohje, saktësimi dhe thellësie të prapështisë. Për mua, si për shumë të tjerë, Gora ishte diku pas maleve, e çuditshme, e pakapshme, mjegull që i kanë rrëmbyer vajzat dhe dashurinë, dhe pa to, si nuk kishte ndodhur kurrë, nuk do të kishte Shëngjergj, pra nuk do të kishte ripërtëritje.
E përsëri mendja më kthehej tek ajo që mund të kishte ndodhur. Përtej librave kërkoja një shkas tjetër, një ngjarje, një fakt që do më përmbyste diçka tek vetja. Pastaj më treguan një ndodhi, për të cilën asnjëherë nuk ishte shkruar. Kishte ndodhur rebelimi i ashpër kundër krijimit të kooperativave të bashkuara dhe njerëzit kishin dalë me parrullën “o ndarje, o varje”. Sekretari i parë kishte shkuar t’u mbushte mendjen, por goranët nuk e kishin lënë të lëvizte. E kishin kapur makinën nga prapa dhe ia kishin ngritur rrotat e pasme në ajër, si kishin bërë dikur minatorët e Rubikut me një zyrtar fashist, në vitin 1940.
Në fakt kjo është një triologji e lindur nga dhimbja, të cilën e përjeton një fëmijë pikërisht në moshën kur pas pak mund të nisë rinia e parë, por që, ngjitas me të, e përjetojnë edhe shumë të tjerë, në kohë dhe mënyra të ndryshme. Në fshat, bashkë me mjegullën ka zbritur edhe dhimbja. Janë larguar vajzat, qoftë edhe si mishërim i së mirës, të bukurës dhe njerëzores, dhe, si mos më keq, kanë ardhur kapterët dhe një seri njerëzish, të mefshtë dhe huti në llojin e tyre, të cilët edhe kur spiunojnë dashakeqas thonë se “e bëjmë për të mirën tuaj”. Një roman ku lëviz jeta përtej dhimbjes, është, pa dyshim, ngulakeqas, pra që nuk të bën të ikësh, pasi edhe nëse nuk do, një shqisë jotja të dërgon drejt tyre.
Një stil i qartë, i mrekullueshëm në çiltërsinë e tij, ku shkrimtari e ka mënjanuar gazetarin Namik Dokle, në fakt nuk e ka ndjerë, plot veçanti letrare dhe me humorin e herë pas hershëm që të bën të lëvizësh nga vendi. Ajo që ka grumbulluar në vite është shpërfaqur këtu, si një lëmsh i zjarrtë, që nuk shkërmoqet, nuk mund të zbhëhet dhe as të tjetërsohet.
“Qielli i qiellit nuk të mban” pati thënë Solomoni (Mbretërit, 8, 27). Në këtë rast mund të thosha se dhimbja e dhimbjes nuk të mban, por jo, kësaj here të mban dhe të ngërthen në një botë të rreshkur, ku plasaritja ka qenë thellë, gati e humnerizuar dhe që jo shpejt mund të zhbëhet.
Namik Dokle e kultivon letërsinë e tij me ngazëllim dhe përgjegjësinë e parreshtur të fjalës. Është një letërsi sipërore, nganjëherë e fildishtë, dhe, si rrallëkush, tejet jetësore dhe befasuese.
Letërsisë së Dokles nuk mund t’i shpëtojmë dot, vetëm duke ju afruar mund t’i largohemi pakëz, por jo shumë.
Letësia në romanet e Dokles është përparësi, por jo privilegj; është substancë, por jo atribut; është më shumë se thelbi dhe më tepër se sa forma.
Romanet e Dokles janë shprishje e prushit nga brenda, brendësim nga jashtë; verbëri që shikon, shurdhëri që është zgjuar, fortifikatat që kanë rënë, e vërteta që nuk ka heshtur, pasionet që nuk janë më shtatore, trupplasaritjet e hënës dhe vjeshta që kthehet në gjethe.
Të bëjnë të mendosh: nëse një zonë kaq e vogël ka në vete kaq shumë histori, legjenda, shenja që tregojnë jetën edhe para krijimit të gjërave, gjëra të shenjta, mistere dhe fjalë të pathëna më parë, po i gjithë ky vend, ku pranvera që rron mbi shelgjet vdes dhe shndërrohet në vjeshtë, ku historia ishte aq mizore sa nuk la pas veçse perëndi me duar të thyera, ku braktisja ishte dinjitoze deri në dhimbje, ku përziheshin bashkë të gjallët dhe të vdekurit, ku prehen martirët dhe fle mermeri i perëndive ilire, ku më shumë i faleshin diellit, zjarrit dhe gurit se çdo perëndie tjetër, si do të kishte qenë?
Njeriu mendon sinqerisht se si do të ketë qenë vendlindja e shkrimtarit Dokle, në fund të botës apo në askund, mbështjellë me mjegull, zëra vajzash dhe muzgje ëndrrash, ku lindin burra, të cilëve u zbardhen flokët qëkur janë fëmijë dhe shikojnë natën më mirë se ditën…
Të vdekurit e grishin dritën, ndaj ne vendosim qirinj mbi kokat e varreve të tyre. Romanet e Dokles nuk ndjellin trishtimin e fundbotës, ku janë disa herë të vendosur ngjarjet, por të riardhura në jetë, pra, në kohën tonë, ndjellin dritëzim për të ndjerë lëvizjen e ideve, atë filozofi që është kudo njëherësh dhe njëkohësisht e palëvizshme, shkëmb i koraltë i bërë mendim.
Në fund të fundit, duhet pranuar, romanet e Dokles janë porta e pambyllur, por edhe e pahapur e të Papriturës së Madhe.
Dokle në romanet e tij përcjell mesazhin e pafund se, në kohën tonë nuk është i mjaftueshëm vetëm denoncimi, katarsi është pjesë e ndërgjegjes, por edhe e kuptimit të botës.
Një poet i vjetër italian, Giusepe Artale, mes të tjerave ka edhe dy vargje, të cilat i kishte fort për zemër Moikomi.
Mes atyre që janë këtu
unë nuk jam unë…
Dokle kurdoherë mund të shkruajë pa drojë:
Mes atyre që janë këtu
Unë jam unë.
Sepse tani ai është një emër i veçantë në letërsinë shqipe, ndoshta nga që Shqipërinë e deshi aq shumë, edhe kur mbrëmjet e lirisë nuk ishin ëndërruar akoma.
