Romancieri i mirënjohur, Philippe Sollers, vjen te lexuesit e vet me një vepër të re letrare që, si çdo herë më parë, menjëherë gjendet në qendër të vëmendjes se opinionit publik francez. Ribotohet me rastin e vdekjes së autorit.
Super romani, që lirisht mund të quhet roman i volumit të vogël (ka gjithsejt 112 faqe) dhe titull të shkurtër e të qartë, “Centre”, (Qendra) i Philippe Sollers, ma prish për cazë terezinë. Për disa gradë ma shton temperaturën, për disa shkallë ma ngre kriterin e naivitetit tim fluturues, sikur me qorton: po ngutesh në vlerësim!
Ngadalë beg se ka hendek!
Ka, po si nuk ka, letërsia vepra e kryevepra që të lenë pa dy fije mëndsh. Që lapsin ta ngrijnë ose ta rrëmbejnë nga dora krejt e nuk ta kthejnë kurrë më. Mirë bëjnë që nuk ta kthejnë kurrë më. Mirë për autorin e patalent vetë, mirë për letërsinë që e shpëtojnë nga gjithfarë broçkulla!
Me veshët e mi e dëgjoj Yann Moix, një tjetër shkrimtar të madh francez, në një emision shumë të shikuar televiziv francez, tek thotë: Philippe Sollers është shkrimtari më i mirë i gjallë i letërsisë se re franceze!
Kjo mjafton që, të nesërmen në mëngjes, të gjendem në FNAC (Fédération National des Auteurs et des Compositeurs), e blej dhe, me kënaqësinë më të madhe, t’ i koptisëm leximit me pasion. Me pasion, njëmend. “Centre” sikur t’ish shkruar jo vetëm për mua por edhe për shumë e shumë të tjerë, të njëjtit fat me timin, kur gjuhën frënge nuk e kemi gjuhë të nënës. Leximi në origjinal e ballafaqon lexuesin sikletesh siç janë siklet pengesat në shtigjet e vrapimit!
“Nora, dyzet vjeçare. Është psikanaliste. Miku i saj (dashnori), një romancier kontrovers francez, nobelist i mundshëm, nga afër interesohet për Frojdin e Lacanin. Gjithashtu, ai synon të kuptojë përse, tash frik qendra e të gjitha të papriturave, Parisi sërish rikthehet në qendër të një bote te re dhe sekrete ”.
Me (këto) pak fjalë të shënuara nga vetë autori Sollers, të shtypura në kapakun mbyllës të librit, në mënyrën më të mirë të mundshme shpjegohet syzheu i kësaj vepre të tij të hollë për nga vëllimi, por të madhe, monumentale, për nga vlera artistike.
Romanin “Qendra” që zë vetëm 112 faqe të formatit të standard (20 me 14 cm.), autori brumin e ndanë, e pjesëton në 26 kapituj, me gjatësi të njëjtë milimetrike, me sasi të njëjtë, me numër me të njëjtë rreshtash të njehsuar rigorozitet. Secili kapitull ka titullin e vet dhe trajton një temë aktuale në veti që, përmes bisedave e debateve me psikanalistën e tij Nora, strukturohen dhe marrin formën e romanit. Ja, vetëm disa nga titujt e kapitujve: Fjalët, Bizarrëritë 1 e 2, Negacioni, Progresi, Sharmi, Sherllock-u e Frojd-i, Roma, Incesti, e të tjerë e të tjerë, sa për ilustrim.
Kur shih ti, në faqen 73 të romanit Qendra, në kapitullin gjegjës, të 16-tin me radhë, hasi në befasinë e befasive, kur gjej të zezën mbi të bardhën, që një shkrimtar i mirë, shkrimtari më i mirë i gjallë francez Philippe Sollers, pa fije ngurrimi, xhelozie, smirëzi e shpirtngushtësi, për kolegun e tij, më të ri sigurisht, Michel Houellebecq, thotë se është shkrimtari më i mirë francez i gjallë, ndërkombëtarisht célèbre dhe shton se fragmentin (që zë një faqe të plotë të romanit të tij, (vj. ime!), me lot për faqe, e ka përshkruar nga një vepër autobiografike të sivëllait të tij, Houellebecq. (Me këtë nuk synohet gjë tjetër pos të bëhet një pyetje monumentale: a ka ndodhë dhe a do të ndodhë ndonjëherë, kur do qoftë, që një shkrimtar shqiptar të vlerësojë dhe lartësojë (si)vëllanë e tij shkrimtar shqiptar, me përjashtim të një rasti të vetëm, kur Dritëro Agolli, kurrë pavdekshëm, diku në Pekinin e madh, ia pranon epërsinë Ismail Kadarésë, e çmon si më të njohur dhe më të famshëm!
Kjo ka ndodhur, kur e si, në ç’rrethana ka ndodhur, por supozohet se nuk do të ndodhë kurrë më!
Në kapitullin numër katërmbëdhjetë gjendet një detaj më pak i njohur. Kafka i atakuar vuajtjesh, (shëndetlig siç ishte!) një mjeku të tij, njëherë i thotë: “Nëse nuk më vrisni, ju vetë jeni një vrasës”.
Të gjithë kapitujt e tjerë trajtojnë nga një temë aktuale dhe me interes të gjerë publik ose më mirë të thuhet, midis fletëve të këtij libri fshihen shumë gurë margaritarësh. E për vlerën e gurëve të çmuar, nuk merr bojë të shkruhet dosido.
Sollers është autor i rreth njëqind veprave të zhanreve të ndryshme letrare dhe, si pjesën më të madhe të krijimtarisë së tij edhe romanin e tij më të ri “Centre” e ka botuar Shtëpia më e madhe botuese në Francë, Gallimard-2018.
Gaillard, 21/05/ 2023
