Ashtu do ta mbaja mend, sa herë që dilja në verandë. Kur binte dielli, e shihja ulur aty, mbi karrigen e tij të përjetshme. Bastunin e mbante mbështetur në mes të këmbëve, ndërsa goglat e qelibarta të tyspiheve i kalonte nëpër duar. Çdo mëngjes, gjyshja i përgatiste paçamurrin. Bab Rrema, që kur drita e syve e kishte lënë, nuk bënte gjë tjetër veç se ngrohej në diell dhe i lutej një zoti që ai thonte se, jovetëm e ndjente por edhe e shihte. Një herë, kapërceva murin me tulla lyer me gëlqere të bardhë, iu afrova tek rrinte në heshtje dhe ndjeva erën e golfit të leshit.
Rrinte pa lëvizur, me kokën si të ngrirë, në një qëndrim ushtarak, i mbyllur në botën e tij imagjinare. Tek ngrohej në diell, i ndiqja buzët tek mërmërisnin copëza germash duke kënduar suretet me një devotshmëri të mirëfilltë qielli. Simbas babait, kishin qenë doktorrat arsyja pse ishte verbuar krejt. “Ato kasapët ma qërruan babën!” thoshte babai shpesh. “Në vend që ti operonin syun e sëmurë, i operuan të mirin. Po pse? I kishte pyetur babai doktorrët gjithë pezm dhe mosbesim, pasi kishte parë syun e mirë të fashuar. Ngjarja ndodhi fill mbas operacjonit. Sepse sytë kanë lidhje, ndaj operojmë të mirin, që të shërohet ai tjetri, i ishte përgjigjur doktorri. Simbas babait, kishin bërë një gomarllëk. Kishin gabuar syrin. Ja që mbeti baba qorr për gjithë jetë.”
Vite më parë, siç tregonte gjithmonë babai, për herë të parë, ai kish besuar në të padukshmen. Do të ketë qenë rreth pesëmbëdhjetë vjeç, kur ime gjyshe, filloi të vuante nga një sëmundje e çuditshme. E ulur në minderin e guzhinës, qante me dënesë, fare pa arsye.
Qante me një ritëm monoton. I rridhnin lotët vetë, pa asnjë shkak, tamam si të ishte nuse e re. Ishte një fenomen shumë i çuditshëm. Babë Rrema, krejt i habitur, thirri hoxhën. Ky i fundit, arriti duke gulçuar, në fshehtësi. Ishte i veshur si një qytetar i rregullt, asgjë nuk e dallonte për hoxhë nga frika e spiunëve. Librin e shenjtë e kishte futur në gji. Babai im fare i ri me të vëllanë, kapur fort tek hekurat e dritares së dhomës, ndiqnin ngjarjen nga jashtë avllisë. Kishin urdhër të mos rrinin në dhomë, por kurioziteti kish qenë më i fortë se urdhëri. Ndaj tani, në majë të gishtërinjve, shihnin se çfarë po ndodhte brenda odës. “Fale, fale, fale”, ulëriste hoxha dhe godiste muret fort me një thupër. Qull në djersë, i nxirë nga nervozizmi, ndërkohë që lexonte vargje nga Libri me zë të lartë dhe me ton të ashpër, hoxha shkonte andej këndej.
“Flet me shpirtrat e padukshëm” i mërmëriti në vesh vëllai i tij.
“Flet me shpirtërat…?!” e kishte përsëritur babai. Sytë i ndrinin nga një habi dhe tmerr i fshehtë. Aq shumë u fikësuan nga e padukshmja sa shkuan të uleshin tek bordura, në fund të oborrit. Tani dëgjohej veç zëri i hollë, i mprehtë, prej të dënuare i gjyshes, e cila vazhdonte të qante fare pa arsye. Ishte një e qarë e çuditëshme. Një e qarë me një zë që se kishin dëgjuar kurrë më parë nga goja e saj. Sikur brenda trupit të saj, të qante një tjetër. Ndërkohë, pleksur me ulërimat ngjethëse të hoxhës, me fshikullimat e thuprës nëpër mure, dëgjohej edhe piskama e saj. Kur gjyshja pushoi së qari, të dy vëllezërit, vrapuan rishtaz për të parë ç po ndodhte. Kishte rënë një heshtje tejet kurjoze. Nga prapa hekurave të dritares, e pikasën, por tani nuk njihej fare, aq shumë kishte ndryshuar. Ishte po ajo, ulur në divan, por prap nuk dukej si nëna e tyre. Ndërsa hoxha, i larë në djersë, kish filluar shkruante një nuskë. Rrinte i kërrusur në tavolinë. Kur Babë Rrema hyri në dhomë, atëherë hoxha e hapi gojën: “Mirë!”, tha. “Të mallkuarit ikën, por këtë nuskë t’a fusni në ujë dhe ajo duhet ta pij për dhjetë ditë me rradhë!” Ngjarja, e cila duhej të mbetej sekret familjar, u përhap gojë më gojë. Dihej. Për shkak të jevgjiteve fallxhesha dhe plakave që merreshin me magji, lagja jonë vuante shumë nga syri i keq.
Gjyshi, që kur u verbua, filloi të krijonte një botë krejt të vetën. Rrinte ashtu, duke folur me veten, sikur brenda kokës, aty ku rri imagjinata, të kishte një ekran të madh nga ku shihte tejbotën. “Shoh atë që ti se sheh dot!” thoshte. Asnjë nuk e kuptonte. “I iku petlla gjyshit!” mërmërisnin familjarët. Por ai, edhe pse fliste me veten, kur përgjigjej, jo vetëm e ruante kthjelltësinë, por edhe të jepte ujë në bisht të lugës.
Kur e mendoj tani, jam i bindur se ideja që do mbetej i verbër që pesëdhjetë vjeç, do t’a ketë terrorizuar tej mase. Si babai i tij, si gjyshi i tij, si gjyshi i gjyshit të tij dhe kështu me radhë.
Ngrihej çdo mëngjes, me të njëjtën ofshamë që edhe unë e dëgjoja përmes murit të hollë që na ndante. Kërkonte me duar rrobat. Kishte një aftësi të mrekullueshme t’i njihte rrobat e veta falë erës, peshës, butësisë. Thonin që edhe ngjyrën arrinte t’ja dallonte falë majave të gishtërinjve. I kishte mollëzat e duarve gati magjike. Siç dukej, truri, mbas ikjes së shikimit, i kish zhvilluar aftësinë e perceptimit me shqisat e tjera. “Ti sikur ke sy tek mollëzat!” i thonin familjarët. “Si ja del të kuptosh edhe ngjyrën?!”
“Eh!” psherëtinte ai. “Ma thonë në vesh!”
“Ta thonë në vesh?! Kush mër!” Fillonte të buzëqeshte.
Çdo mëngjes, pasi hante paçamurrin me vaj, që gjyshja ia përgatiste të ngrohtë, kur dielli, si një frut i pjekur binte në oborr, merrte stolin, hapte derën e madhe, ulej tek rrugica e shtruar pjesërisht me kalldrëm dhe mërmëriste suret duke mbajtur ritmin me tespijet. Ecja e tij prej të verbëri, dukej sikur vinte nga pafundësitë e shekujve, dhe shpesh dukej fare e pasigurtë. E lehtë, si t’i hidhte hapat në had, ku njeriu kishte frikë se mos, nga çasti në çast rrëzohej dhe përfundonte në hon.
Unë lozja kukamfshehurazi, apo ngri-shkri me shokët e lagjes dhe shpesh ktheja kokën nga cepi i rrugës plot diell, ku pleqtë e lagjes, kush me gazetën e sportit, kush me bastunin në dorë, llafoseshin duke thithur llullat plot erë të keqe. Aty, mes tyre, dalloja edhe gjyshin, shpesh me qëndrimin e tij luftarak, prej veterani lufte.
Kur nuk gjeja shokët për të luajtur, i afrohesha. Ai, rrinte shpesh për orë të tëra, krejt në heshtje dhe i vetmuar duke shijuar falas rrezet e diellit. I ulesha përballë, pa folur dhe kundroja fytyrën e tij të gjerë, plot rrudha. I shikoja me kujdes, fytyrën e rreshkur nga dielli, mustaqet gri, kapelën e zezë, të sheshtë, prej stofi me bisht në majë. Pastaj, me një ndjenjë tmerri, vështrimi më mbetej pezull tek të qepurat shkel e shko të qepallave, aty ku përpara shndrisnin sytë. I shikoja me një ndjesi mes frikës dhe kurjozitetit, pastaj mendoja me vete: “Si do të ishte jeta vallë, po të ishte njeriu i verbër?” Më pas, mblidhja të gjitha forcat, mbyllja sytë duke i shtrënguar aq fort muskujt e trupit, sa qepallat fillonin të më dhimbnin. Humbesha nëpër ato përshndritjet prej meteoritësh, njollash kozmike, të cilat pështjelloheshin brenda bebëzave. Një ferr i vërtetë. Pastaj i rihapja. Më nevoitej pak kohë, për t’a qartësuar vështrimin nga njollat e forta të diellit. Dhe rishtaz, zbuloja gjithçka akoma edhe më të bukur dhe më me shumë intensitet. “Sa e vështirë duhet të jetë”, mendoja.
“Arti, je ti”?
“Si e kuptove?” thoja i habitur.
“Nga era”, përgjigjej. “Mban erën e babait tënd!”
Se mora vesh kurrë se si ja dilte të shihte aq mirë edhe pse nuk të shihte. Kur e pyesja, buzëqeshte dhe ja këpuste ndonjë nga ato batutat e tij si pa të keq. “Më është mohuar drita e tokës, por shoh atë të qiellit!” thonte. Ec e merre vesht. Një herë tjetër tregonte, i kishte vdekur një shok pune. Por, kur e kishin zhveshur për ta larë, i kishin gjetur në xhep një sasi të madhe parashë. Nuk e dinin të kujt ishin, ndaj s dinin se kë të pyesnin dhe kujt t’ja jepnin. Kishin gjetur një medium. Më të famshmin në qytet, me emrin Gazi. “Të kujt janë këto para?!” Kishte pyetur Gazi të ikurin. Ai rrinte shtrirë në tabut. Bab Rrema betohej se mediumi, kish filluar të transformohej në fytyrë dhe kish filluar po vetë të fliste me zërin e të ikurit. “Të Bedri çamit!” ishte përgjigjur zëri. Tre herë e kishte pyetur dhe po tre herë, ai i ishte përgjigjur, njëlloj. Kish qenë vërtetë zëri i të ikurit. Kjo ngjarje i kishte lënë pa mend të gjithë. “Si ka mundësi?!”
“Si ka mundësi? Gjithçka është e mundur kur njeriu e beson!” kishte qenë përgjigjja.
Kur ikëm tek shtëpia e re, nuk e pashë më babë Rremën. Ndodhën disa gjëra, ndaj nuk u ktheva më për vite të tëra tek lagja e vjetër. Kur u ktheva nga ato anë, kishin kaluar aq shumë vite, sa ai ishte nisur për larg. Për shumëlarg. Për aq larg sa s’mund t’a arrija më dot kurrë.
