Ndoshta nga që ishte pranverë!
“Ndoshta ngaqë është kjo stinë” tha Çiljeta me vete dhe nuk diti se çfarë të thoshte tjetër. I qe kujtuar i dashuri i saj i parë.
“Nuk di se çfarë” tha dhe ndjeu se e shtrëngoi një brengë brenda kraharorit.
Kishte kohë që s’kishte bërë ndonjë udhëtim larg shtëpisë të të shoqit dhe tani, duke soditur natyrën që dilte nga dimri, i zgjohej në zemër një si mall që nuk e kishte provuar ndonjëherë. I vinin nga larg ca gjëra të harruara kushedi qysh kur. Ndoshta nga afshet e pranverës, tha. I bëhej sikur ndjente erën e luleve të para dhe të barit të ri, që buiste në fushat e kredhura në mjegulla. I shoqi, mbështetur pas sediles së veturës, dremiste dhe herë-herë nxirrte ndonjë gërhimë të lehtë.
Po i grisej një si perde. Atje prapa ish diçka që nuk kish qenë e mundur ta harronte.
Kur mbërritën, ndjeu se asgjë nuk mund të fshihej më. Taksinë e lanë në qendër, mbasi i shoqi kishte dashur ta bënin në këmbë rrugën gjer në shtëpinë e prindëve të saj dhe, duke ecur krah njëri-tjetrit, Çiljeta përpiqej të gënjehej pas gjërash të kota. Shihte pullazët që nxirrnin krye mbi drurët e kopshtijeve, shtëpitë e vogla, përroin që rridhte nën këmbët e urës së vjetër…
Në shtëpi i pritën krahëhapur, por ajo nuk u ndje më e lehtësuar. Aty qe më keq. Aty pranë ishte shtëpia e atij, e të dashurit të saj të parë.
Kishin kaluar dy vjet, që kur e kishin përcjellë nuse dhe, gjatë gjithë asaj kohe, veç disa ditëve pas martesës, nuk kishte ardhur më aty. Kjo qoftë ngaqë e ëma dhe i jati i venin shpesh në Tiranë, qoftë ngaqë i shoqi ishte i mbytur në punë. Kishte për të mbrojtur një disertacion dhe kjo i merrte gjithë kohën. Por edhe ajo nuk kishte dashur të vinte. Kishte dashur të qëndronte larg që të harronte.
Ditët e para të ardhjes së saj te prindët kaluan me atë atmosferën e gëzuar, që zotëron në shtëpitë ku ka njerëz të dashur. Çiljeta mundohej të harrohej mbas çdo gjëje të vatrës së vjetër të familjes dhe bënte kujdes të mos i hidhte sytë nga shtëpia fqinje e të dashurit të saj të parë. Shtëpia e tij ndahej me një mur dhe nga një kangjellë, që ngrihej deri lart. Ai ishte atje, mbas murit dhe mbas kangjellës. Ishte nën çatinë që ngrihej me një kulm të lartë dhe me një fluger, që vërtitej nga era. Ishte një shteg mes avllive, që të çonte atje, një hapësirë nëpërmjet të cilës hynin e dilnin, kur familjet kishin marrëdhënie të mira. Tashti në shteg kish mbirë bari. Çiljeta s’e mënjanonte dot dëshirën që e ndillte drejt atij shtegu. Ditë me ditë dhe nisën ta shtynin këmbët për nga ajo anë. E bëri zakon të vinte për ditë aty, kur babai dhe i shoqi luanin shah dhe e ëma merrej me përgatitjen e drekës. Por nuk kishte arritur të marrë kurrfarë shenje ku ndodhej ai, i dashuri i saj i parë. Nuk kish arritur asnjëherë ta shihte në hapësirat e oborrit matanë. Nuk kish arritur të shohë as edhe ndonjë të familjes së tij. E ëma punonte ende në një zyrë dhe shkonte në punë në mëngjes e mbasdreke, babai ishte inxhinjer në puset e naftës dhe vinte rrallë. Kurse ai ish mësues, por shumë i zënë, mbasi kish në shkollë edhe një klasë sportive, ndërsa mbasditeve kishte praktikat me skuadrën e futbollit. Haja, shoqja e fëminisë, kishte gjetur rastin dhe ia kishte treguar si enkas të gjitha këto. Haja kish marrë shkas t’i thosh diçka, sepse vetë atë e kishte marrë malli për atë kohë, kur shkonin dhe e shihnin, kur ai luante futboll në stadium me skuadrën e qytetit. Ai kishte qenë idhulli i tyre.
Pasi hanin mëngjesin dhe pinin kafenë, dhe i shoqi niste e luante shah me babanë, i cili kishte marrë, me rastin e ardhjes së tyre, disa ditë nga leja e zakonshme, pasi mamaja u futej përgatitjeve të drekës dhe në shtëpi asnjeri nuk e kishte mendjen tek ajo, ajo vidhej dhe vërtitej rreth atij shtegu. Gati po e lodhte kjo gjë, sepse nga shtëpia matanë, si zakonisht, nuk kapte asnjë shenjë. Mundet që i kishin grumbulluar në hotel gjithë sportistët, thosh me mendje, ngaqë mund të kishin ndonjë ndeshje të rëndësishme.
Një të shtunë, nga ato më të zhurmshmet në shtëpi, se vinte tezja që nisej për te i biri në Durrës, vinte Haja me dy shoqe ngaqë e kishin pushim, pra një të shtunë, para se të plaste poterja e njerëzve që vinin, Çiljeta ndjeu që mbërriti gjer te veshët e saj zëri i tij i njohur! Ai po i thoshte nënës së tij se nuk do të kthehej atë drekë në shtëpi, as në darkë nuk do të kthehej, pasi do të niseshin me skuadrën për një ndeshje jashtë qytetit. Çiljeta mbërriti te shtegu dhe po shikonte nga ai. Ishte çasti kur ai po ngrinte në sup çantën me rrobat e sportit, kështuqë dalloi trikon e kuqe të saj. Iu shua sakaq buzagazi. Iu hutua vështrimi, por vetëm për një grimëherë. I hoqi sytë nga ajo dhe shkoi drejt portës.
Atëhere Çiljeta nuk mundi të përmbahej dhe thirri:
-Fredi!
I doli padashur kjo thirrmë.
Fredi ktheu sytë për një çast nga ajo, pa si në bosh, pastaj hapi kanatën e portës. Në çast sikur ndërroi mend. Teksa kishte dalë matanë kanatës e po bëhej gati ta mbyllte, ndali. Dukej dora e tij, që ishte kapur pas dërrasës. Çiljeta pati shpresë se ajo dorë nuk do ta linte atë të ikte. Ishte dora që e donte aq shumë. Mbante mend se si ishte dridhur ajo, kur i kishte përkëdhelur për herë të parë fytyrën dhe e kishte tërhequr për ta puthur. Kjo kishte ndodhur në një mbrëmje të largët, në një terrmenatë të mbushur me ithëtirën e pranverës që afrohej. Ishte ajo stinë, kur qielli bëhet aq i kaltër dhe mbushet me aq shumë fistone resh të bardha, që ngjajnë si vello nusërie ndehur në horizont. Kishte ndodhur në atë kohë, kur tundeshin degët e mimozave nën erërat e ngrohta të jugut dhe kur ndjente se si i çelej diçka e bukur dhe mallëngjyese në zemër. Fredi, mbas asaj nate aq të bukur që e kish puthur, kishte gjetur një pjesë, e kishte kopjuar dhe ia kish dhënë, duke i thënë se pak rëndësi kishte kush e kish shkruar. Mendoi se i kam shkruar unë, i kishte thënë, se edhe unë fjalë të tilla dua të të them, por nuk mundem, nuk di. Ishin fjalë për sytë e saj që, siç thoshte letra që i kishte dhënë Fredi, të kujtonin gjallërinë e pranverës, ëmbëlsinë e verës, trishtimin e vjeshtës dhe brengën e dimrit. Sepse ata ishin më të kaltër se qielli, më të pastër se drita, më të thellë se deti, sepse kur qeshnin ata s’kishe pse e doje bukurinë e qiejve dhe se kur qanin ata qante edhe moti në një ditë të bukur maji…
Ah, tha me vete Çiljeta dhe i kaloi një drithërimë nëpër shpirt nga përjetimi i atij çasti. Ishte shumë e troditur tashmë që shikonte vetëm dorën e tij. I bëhej sikur frynte një stuhi, që mbartte aq brengë dhe aq dëshpërim. Fredi, si ndenji edhe disa çaste matanë kanatës së portës, e tërhoqi atë dhe e mbylli mbas vetes. Çiljeta ndjeu thellë në shpirt gjëmime, që paralajmëronin afrimin e një shtrëngate. Ajo do të shpërthente nga çasti në çast; dhe vërtet, nuk vonoi dhe në një qosh të zemrës nisi t’i bjerë një shi i rëndë e i hidhur. Rrëketë e tij derdheshin përmes gishtërinjëve të saj; me sytë tërë lotë ajo shihte shtegun dhe oborrin matanë, si të kredhur në fundin e një uji që valonte.
Dy vjet më parë, e ëma e Çiljetës, Lina, u gjend shumë e shqetësuar. Njera nga mbesat, që punonte në rrobaqepësi, i kishte thënë se Çiljetës po i dilnin fjalë me komshiun e tyre, Fredin. Asaj i ra si bombë zbulimi që i bëri mbesa dhe ca nga kjo, ca nga një ëndërr e vjetër, për t’i dhënë së bijës një burrë të zgjedhur, u bë pikë e vrer. Me shugullima e me tmerrin që e pushtoi, ndërmori një udhëtim, së bashku me Çiljetën, për te një kushërira e saj në Tiranë. Ishte fund korriku, Çiljeta kish bërë dy javë plazh mbas mbarimit të gjimnazit, kishin qenë familjarisht në një shtëpi private në Shkozet, dhe atje asaj i kish prirë shumë. Qe nxirë nga dielli dhe i ishte mbushur trupi, qe bërë një vajzë që me të vërtetë të tralliste mendjen. Lina ishte e bindur se vajzën e saj mund ta lakmonte shumëkush, por ajo ia kish vënë synë një dhëndërri, që banonte në një shtëpi me të kushërirën e saj në Tiranë, në një ndërtesë tip vile dykatëshe. Mbas vdekjes të së jëmës, ai jetonte vetëm në tri dhomat e katit të sipërm. Ishte një djalë rreth të tridhjetave dhe punonte në Minisrti, ishte inxhinier ujrash, shumë i zoti, thoshnin. I sjellshëm, i qeshur dhe i vëmendshëm, ai të bënte për vete që në çastet e para të njohjes. Çiljeta i tërhoqi vëmendjen atij që në çastin e parë, kur ato, ëmë e bijë, hynë në oborrin e vogël me dy nespulla dhe tri-katër gëmusha trëndafilash që ishin aty. Inxhinieri kishte hipur mbi një palë shkallë bojaxhiu dhe priste me gërshërë degët e harlisura. Lina gati thirri nga gëzimi që e shihte, kushërira doli sakaq dhe u puthën e u përqafuan, inxhinjeri zbriti nga shkallët dhe erdhi e i takoi, kështuqë gjithçka ndodhte si jo më mirë. Meqë ishte buzëmbrëmjeje dhe aty në oborr bënte fresk, kushërira, që ishte një grua e zgjuar dhe e shkathët, nxorri një tavolinë dhe disa karrige aty, i uli sipas radhës dhe vuri xhezven të bënte kafetë. Sikur ta dinte, Çiljetën e vuri përballë inxhinjerit dhe ky vërtet u hutua, kur pa atë vajzë aq të bukur. “Vajza, mbaroi gjimnazin, – ia prezantoi Lina. – Kemi ardhur se kemi një fjalë që i ka dalë një bursë për jashtë shtetit, për frëngjisht, në Sorbon”. Edhe ajo vetë nuk e diti se nga i gjeti ato gënjeshtra, por ato bënë shumë përshtypje. “U kam thënë unë, – ndërhyri kushërira, që nga furnela, ku po bënte kafetë. – Çiljetën e kemi me aftësi të veçanta”. “Ah, -ndërhyri inxhinieri,- kam një rast atëhere t’u ndihmoj. Kam një metodë shumë të mirë për mësimin e frengjishtes, mund t’ua jap. Kam edhe një fjalor”. Ai foli me shumë entusiazëm dhe përsëri gratë vunë re, por Çiljeta pak më shumë, se ai ishte si i hutuar nga kjo njohje e papritur. Ai madje nuk nguroi që këtë punë ta bënte aty për aty, prandaj e ftoi Linën dhe vajzën të ngjiteshin lart dhe t’i merrnin. S’do mend që Lina pranoi menjëherë dhe u ngritën me zhurmë e shkuan lart. Në një dhomë, që ai e quante këndin e punës, ishte një bibliotekë e vjetër me dru arre dhe me shumë libra, në një kënd ishte tavolina e rëndë e punës dhe disa poltronë e kolltukë, që e hijeshonin shumë. I jati kishte qenë botues dhe i kish lënë trashëgimi shumë libra, por ai s’nguroi të tregojë se shumë libra të tjerë i kishte blerë edhe vetë, kur kishte qenë me studime në Pragë. Shtëpia e tij ishte shumë e këndshme dhe ishte aq freskët e aq e qetë, sa që Çiljeta nisi të mos druhej më. Asaj iu zgjidh gjuha, gjë që e ëma as e kishte pritur. Nisi të interesohej për disa albume me pamje nga Praga dhe për një koleksion pullash, që ishin renditur me një rregull absolut në faqet e një radhori me kapak të trashë. Ai nuk përtonte t’i tregonte gjithçka me hollësi, madje nisi të bëjë edhe humor e të qeshnin me njëri – tjetrin.
Ndenjën nënë e bijë një muaj në Tiranë. Mesa dukej, ai e kish vendosur në kokën e tij që këtë vajzë ta bënte për vete; ajo ish kaq e bukur dhe e thjeshtë, ish e çiltër dhe e urtë, pastaj e intersuar dhe e zgjuar, për të kapur shumë gjëra, pra vërtet një grua e mirë për gjithçka. Kuptohet, çdo gjë të tijën Lina ia idealizonte vajzës, e cila e pa kështu veten krejt të dorëzuar. Ia mpinë kokën darkat në restorante, mbrëmjet në shtëpinë e tij, ku ai kishte një radiogramafon dhe vinte shumë disqe me muzikë të bukur, fjalët që dëgjonin për të si njeri të zotë dhe më në fund propozimi krejt i papritur. Ai kishte vënë për këtë qëllim kushërirën e mamasë. Gjithçka ndodhi si në një ëndërr. Thanë se ishin të ftuara për darkë në Dajti dhe kushërira e mamasë nxorri nga garderobi një fustan të errët, një palë këpucë të zeza me taka të larta dhe një byzylyk me gurë të shndëritshëm, që i rrinte aq mirë. Vetë ato, mamaja dhe kushërira, u veshën gjithashtu me sqimë të madhe. Në Dajt, në hollin e madh, që llamburiste nga dritat, i priti ai, inxhinjeri, që kishte shkuar më parë dhe kishte porositur tavolinën. Kishte veshur një kostum të gjelbër në bojë gushrosaku, këmisha e bardhë i vetëtinte dhe dukej ashtu aq elegant sa të mbeteshin sytë. Çiljeta e ndjeu veten si të dehur midis atij luksi, pastërtie dhe gjithçkaje që ishte aty, që nga serviset dhe kamarjerët dhe deri te këndet si në gjysmë terr dhe nën gjysmë ndriçimi ngjyra- ngjyra, ku ishin tavolinat. I treguan, herë ai dhe herë kushurira e mamasë, për diplomatë të vendeve të huaja, që vinin aty, dhe, nga kjo klientelë, kuptohej se Dajti ish një hotel i rezervuar. Në një kënd, ngjitur në një podium dhe mes dritash varaku, ishte orkestra. „E famshmja orkestra e Dajtit“, tha kushërira e mamasë. Afër mezit të natës, kur kishin ngrënë aq gjëra të mira dhe kishin pirë një verë të kuqe të hollë, kushërira e mamasë e tërhoqi nga vetja, u mënjanuan, që Lina dhe inxhinieri të mos i shihnin, dhe nxorri nga çanta dhe i tregoi një kuti të bukur, veshur me kadife të kuqe. Ajo e hapi kutinë dhe vezulluan përnjëherësh një unazë me gurë të kuq dhe një palë vathë të mëdhenj floriri. „Po të them e para të më trashëgohesh, – foli me një zë dramatik kushërira e mamasë. – Donim ta bënim surprizë, të ka rënë një fat i madh“. Çiljetën sikur e goditi dikush në ballë dhe nisi t’i mpihej koka. „Janë nishanet e tij, edhe mamaja e ka përgatitur nishanin që do t’i japësh“. Çiljeta vuri re se nuk po dëgjohej asnjë fjalë nga ana e të jëmës dhe e atij. Ata po prisnin. Kur ktheu kokën nga ata, mamaja buzëqeshte me buzë të shtrembëruara dhe qante, kurse atij i qe harruar një nënqeshje në gjithë fytyrën dhe sikur kishte ngrirë me sytë të ngulur tek ajo. Nuk mban mend se çfarë u tha pas kësaj. Foli e ëma, foli përsëri kushërira, ai vetëm heshte, pastaj i morën dorën dhe ai i vuri unazën me gur të kuq, pastaj i lanë në dorë një kuti me unazë dhe ajo ia vuri atij në gisht. E ëma e puthi duke qarë, kushërira, si një e marrë, duartrokiti, pastaj ra orkestra, tangoja e famshme Komparsita, dhe ata u çuan të kërcenin. I ngritën ato të dyja: mamaja me kushërirën. Çohuni e kërceni tani, u thanë, jeni çifti më i bukur i botës.
Ndaj të gdhirë, pasi qenë kthyer nga “Dajti” dhe pasi qe shtrirë, por nuk kish mundur të mbyllë sy gjersa zbardhi, e kapi papritur një ngashërim. I kishte dalë përpara syve dhe nuk po i hiqej fytyra e Fredit. Ai e shikonte me ngulm dhe priste që ajo t’i thoshë diçka, por ajo nuk nxirrte dot asnjë fjalë nga goja. Vetëm qante.
As një fjalë, as një shenjë nga Fredi, madje as që qe bërë i gjallë, kur u bë fejesa dhe kur u bë pastaj martesa e saj. As në një rast e as në një tjetër nuk qe ndjerë. Ai sikur pat humbur përgjithmonë, sikur diku qe zhdukur. Vetëm një herë, kur Haja kishte ardhur në Tiranë (atëhere nuk kishin kaluar veçse tre-katër muaj nga martesa), i kish dhënë një copë të vogël letre, që kuptohej se ishte e Fredit. “Ah zemra! Ajo s’lënka kurrësesi të hyjë në të një i dytë. Nëse ndonjëherë gënjehemi dhe kujtojmë se kjo gjë ka qenë e mundur, hija e të parit na ravijëzohet një ditë dhe na thotë sa rëndë dhe sa tradhëtisht e kemi gënjyer veten”. Kush i ka shkruar këto, e kishte pyetur Hajan dhe Haja i kish thënë se i kishte shkruar vetë. Sepse ishte shkrimi i saj, por Çiljeta e dinte se këto i gjente vetëm Fredi. Haja nuk ia tregoi të vërtetën, por kjo pak rëndësi kishte. Ajo tashmë ishte e bindur se ato fjalë vinin nga ai dhe se ato ishin plotësisht të vërteta. Një ditë i shoqi e kish pyetur: “Më dashuron?”. “Po, i kish thënë ajo, të dua”. S’dinte si ta shpjegonte se përse nuk kish mundur t’i thoshte “Të dashuroj”. Ishin ca gjëra që nuk mund të kuptoheshin dot.
Nuk kuptoheshin ndoshta ngaqë këto vite të martesës kishin qenë për të pikërisht të tilla, që vetëm ish mësuar me të shoqin, prandaj e donte, por nuk e dashuronte. Qe mësuar pastaj edhe me një gjë të zbrazët, me një si gollë, ku jeta shket me aq rend dhe pa ndonjë kuptim. Një si brengë që ndjente e mbetur si vetëm me veten e saj dhe e mbyllur brenda një hapësire, ku asgjë nuk të bënte më përshtypje. Kurse, mbas atij çasti që kish mundur ta shohë për pak Fredin mbas aq kohësh, nuk kish më dëshirë të dilte para syve të prindëve dhe të të shoqit. Donte të rrinte vetëm dhe të mos dëgjonte më kërkënd t’i fliste. Mamaja u bë merak. I tha se përse rrinte mbyllur në dhomë dhe një ditë e tërhoqi për krahësh, që të ngrihej të shihte babanë me të shoqin, të cilët qenë ngritur shumë herët dhe po rregullonin hardhitë. Po Çiljeta s’donte kurrsesi të lëvizte nga vendi, duke i thënë se i dhimbte koka. Kishte një brengë që e përjetonte thellë tani. Nëse vendosi atëhere të martohej, a s’ishte e njerëzishme ta takonte Fredin dhe t’i thoshte atë që kish vendosur? Le të ishte sado e rëndë, duhej ta bënte këtë gjë, por, në të kundërt, i ishte fshehur. Tani s’e shmangte dot një dëshirë si në ethe: donte ta takonte. Sikur edhe për t’iu falur unjërisht për gabimin që kishte bërë, por ta takonte dhe të dëgjonte, me këtë rast, edhe një herë zërin e tij dhe të shihte edhe një herë nga afër sytë e tij. Edhe sikur ai t’i fliste vrazhd dhe ta shikonte rrept, ajo do të dinte t’ia dallonte bukurinë e zërit dhe ëmbëlsinë e syve. I çoi fjalë Hajas dhe ajo erdhi një mesdite, para se të shtronin drekën. I tha se kishte shkruar një letër për Fredin dhe duhej ta gjente dhe t’ia jepte menjëherë. “Patjetër sot”, i tha.
Haja do të vinte në mbrëmje e do të thoshte se do të shkonin për ndonjë orë te rrobaqepsja e saj. Ndërsa e priste të vinte, Çiljeta kthehej e rikthehej te pasqyra. Flokët i rregulloi si dikur, kur ishte vajzë. I mblodhi prapa, lëshoi kaçurelet mbi ballë dhe fshiu çdo gjurmë tualeti. Veshi një fustan të thjeshtë, si të gjimnazisteve, dhe sandale me çorape të shkurtëra. Kur erdhi Haja, sapo kish rënë dielli dhe ato dolën nga porta me një frymë. Dridhej. Nuk e dinte se do të emocionohej ndonjëherë kaq shumë. Iu lut Hajas që ta afronte sa më pranë vendit dhe pastaj ta priste diku. Të rrinte vërtet te rrobaqepsia, të rrinte deri sa të shkonte ajo. Haja qe bërë më keq e heshtur. Mos vallë e dënonte për atë që po bënte? “I erdhi çudi, kur i dhe letrën?” e pyeti. “Pak” i tha Haja pa ndonjë ngarkesë emocionale. “Nuk i bëri përshtypje…nuk të tha ndonjë gjë kur ike?”. “Më tha vetëm: bëji të fala” tha Haja.
Ndanë një sheshi të vogël, ishin ca akacje dhe nën hijet e tyre, që bëheshin më të errta nga nata, ata qenë takuar disa herë. Çiljeta u fut aty dhe ndjeu një tmerr të dyfishtë: kishte frikë se mos e njihnin, por nuk kishte edhe pikë sigurie në do të vinte ai apo jo. Ajo mezi priti që të kalonin edhe pak minuta që ora të bëhej fiks dhe, kur ora u bë fiks dhe kaluan dy-tri minuta të tjera, nuk e pati më frikën se mos e njihnin, por frikën tjetër, atë që ai mund të mos vinte. I shtrëngohej një gjë e fortë në grykë dhe s’e përballonte dot padurimin. Kaluan disa minuta të tjera dhe më në fund në shesh, pastaj duke ardhë drejt saj, u duk një djalë, nxënës i klasës së tretë të thoje. Ai erdhi dhe i zgjati një letër.
-Ma dha Fredi, – i tha.
-Po ç’të tha, ku është?!
Djali hezitoi të përgjigjej. Nuk deshi të flasë më dhe u kthye të ikte.
-Mos ik! – i tha Çiljeta dhe e kapi për supesh.
Ishte e sigurtë se Fredi ishte aty, diku rreth, ajo mund ta bënte këtë djalë të fliste. Nisën të ecin së bashku dhe ai s’kish ku e çonte tjetër. Në një kënd të oborrit të kinemasë së vjetër, ishte Fredi. Djali sikur pati frikë dhe i rrëshqiti nga dora e iku. Fredi rrinte në këmbë. Çiljeta i vajti pranë, por nuk gjente një fjalë t’i thoshte.
-Mirëmbrëma, – foli ai.
Ajo i tundi vetëm kokën.
-A nuk është e tepërt?- e pyeti ai.
-Cila?!
Pastaj shpërtheu njëherësh:
-Jo, Fredi! Asgjë s’është e tepërt. Asgjë!
S’mundi të përmbahej. I harroi të gjitha. Ngriti kokën, fshiu me nxit dy pika lotësh.
-Fred! – i tha. – Sikur ta dish sa vuaj…të më besosh, nuk të harroj dot…sikur edhe gjithë jetën, gjithë jetën.
E pat humbur. Dridhej, qante. Pastaj iu hodh befasisht dhe e puthi. Fredi u turbullua nga ajo puthje dhe nga dallga e flokëve të saj. Dikur e kapi nga supet, e vështroi nga afër, pastaj i tha:
-Domethënë ti nuk do që të heqim dorë?
Një gjë e akullt sikur ngriu gjithëçka në ajër. Dëgjohej vetëm frymarrja e tyre.
-Ti gjithmonë egoiste ke qenë, – tha Fredi. – Gur kam unë në vend të zemrës? Kujton se asgjë nuk përtëritet në shpirtin tim? Po pastaj, ç’kuptim do të kishte? E mora vesh nga letra se sa shumë të kishte marrë malli dhe sa shumë më doje. Edhe unë të jam përgjegjur. Të kam shkruar në atë letër t’i vemë pikë kësaj historie. Të mos i mundojmë më zemrat. Sepse ka një kohë të tyre kur vendosin, kohë e zemrës quhet, dhe ato kanë vendosur.
Çiljeta, përmes një kthjellimi të beftë, e kuptoi atë që shprehu ai. Pastaj tha se diku ai e kish lexuar atë që po i thoshte dhe, si e kish lexuar, e kish kopjuar dhe ia dërgonte asaj në letër me atë djalë të klasës së tretë. I shkruante për zemrën, siç kish bërë një herë, kur i shprehej për sytë. Siç kish bërë edhe shumë herë të tjera, kur i shprehej për gjithëçka, që lidhej me ta. Po, kishte qenë një kohë kur zemrat vendosin dhe ato kishin vendosur, kurse tani, vërtet, çfarë donte nga ai?
Duhej patjetër ta shkulte nga thellësitë e gjoksit një fjalë, që nuk e nxirrte dot. Çdo çast që kalonte ishte tepër i rëndë. Pra duhej patjetër ta nxirrte atë fjalë nga gryka, asgjë nuk kishte më kuptim. Dhe, si nëpër terrtit që binte në gjithë qënien e saj, mundi të thotë një “Më fal!” drithëruese. Por ai nuk e dëgjoi. Ndoshta kishte folur me vete, prandaj ndjeu nevojën ta përsërisë dhe tha me zë më të lartë:
-Më fal!
Fredi ktheu kokën dhe e pa tek po largohej mes akacieve të errta, drejt qendrës. Një dëshirë e ndrydhur me dhimbje e ftonte të rëndëte drejt saj, ta arrinte e t’i thoshte… por çfarë? Nuk mundej, nuk duhej. Rrinte në këmbë dhe kafshonte çipin e buzës. Te shtylla e elektrikut, kur ajo kaloi nëpër dritën që lëshohej në tokë, pa se si silleshin rreth saj ca petale të bardha kumbullash, që i rrëzonte era. Pastaj ajo iku matanë vorbullës së tyre, në errësirë dhe zotëroi një heshtje e thellë. Lart, në kubenë e madhe të qiellit, dridheshin yjet e ftohtë.
Si zakonisht, me ato fraza! Me ato shprehje, që se ku i gjente! Që kushedi se ku i merrte dhe ia shkruante në letrat që i dërgonte! Edhe këtë radhë po ashtu. Në një vend të dukshëm të letrës, kish shkruar me shkrim që të tërhiqte vëmendjen:
“Me zemrën nuk luhet. Ajo një herë di të këndojë dhe këtë e bën në një pranverë të dashur dhe të shtrenjtë. Kjo pranverë e zemrës është si pranvera e mimozave, që lulëzon atëhere kur malet për rreth ende s’e kanë zhveshur peliçen e bardhë të dimrit. Një pranverë, që lulëzon trimërisht në një natyrë të heshtur e të ftohtë, stolisur vetëm me një lule. Ajo na kujton pranverën e madhe, kur vërtet çelin gonxhe më të bukura, harlisen lule më erëmira, por si mimozën trimoshe s’e gjen të dytë në jetë. Ne s’e kemi ditur se ç’lule e mrekullueshme ka qenë ajo, por kur vjen dimri, kur ndjenjat flejnë në një kënd të zemrës dhe papritur zgjohen nga lulëzimi i saj i herëshëm, atëhere mallëngjehemi dhe na shpëton një psherëtimë për mimozën trimoshe, që s’e kemi dashur dikur. Kush ndjeu në zemër këtë dhëmbje, kush provoi këtë ndrydhje që bie pranvera, tha së thelli: “Duajeni mimozën, lulen e parë të pranverës suaj! Si atë nuk do të gjeni tjetër”!
Kukës,1959
