Turidu Maka, biri i zonjës Nuncia, me t’u kthyer nga ushtria kapardisej çdo të diel në shesh me uniformën e qitësit dhe kasketën e kuqe, që dukej si ajo e falltorit kur e vë mbi stol me kafazin e kanarinave. Vajzat e përpinin me sy teksa shkonin në meshë me hundën brenda mantelit dhe çapkënët i gumëzhinin përreth si mizat. Ai kishte sjellë edhe një llullë me mbretin në kalë që dukej si i gjallë dhe ndizte shkrepëse pas pantallonave, duke ngritur këmbën sikur donte të jepte një shkelm. Por megjithë këtë, Lola e bujkut Anxhelo nuk ishte dukur as në meshë, as në ballkon, se ishte bërë nusja e njërit nga Likodia, i cili ishte karrocier dhe kishte katër mushka të Sortinos në stallë. Në fillim Turidu, sa e mori vesh, djall o punë! deshi t’ia nxirrte zorrët, deshi t’ia nxirrte atij të Likodias! Por nuk bëri asgjë dhe shfreu duke shkuar të këndonte të gjitha këngët e zemërimit që dinte, poshtë dritares së bukuroshes.
“A s’ka çfarë bën tjetër Turidu i zonjës Nuncia”, thoshin fqinjët, “që i kalon netët duke kënduar si një harabel i vetmuar?”
Më në fund u has me Lolën që po kthehej prej ‘udhëtimit’ nga Madona del Perikolo dhe kur ajo e pa, nuk u skuq as nuk u zbardh, a thua se nuk kishte të bënte fare me të.
“Gëzohem që ju shoh!”, i tha.
“Oh, shok Turidu, më kanë thënë se je kthyer në fillim të muajit.”
“Mua më kanë thënë edhe gjëra të tjera!”, u përgjigj ai. “A është e vërtetë se po martoheni me Alfion, karrocierin?”
“Në qoftë vullneti i Zoti!”, u përgjigj Lola duke tërhequr mbi mjekër dy cepat e shamisë.
“Vullnetin e Zotit bëjeni tërhiq e mos këput, si t’ju leverdisë! Vullneti i Zotit qe edhe që m’u desh të kthehesha prej aq larg e të gjeja këto lajme të bukura, zonjushë Lola!”
I gjori, përpiqej të bënte akoma të zotin, por zëri i qe ngjirur; dhe shkonte pas vajzës duke u përkundur me xhufkën e berretës që i tundej andej- këndej mbi supe. Asaj, në ndërgjegje, i vinte keq ta shihte kështu me fytyrën e gjatë, por nuk kishte zemër ta miklonte me fjalë të bukura.
“Dëgjoni, shok Turidu”, i tha më në fund “më lër t’i mbërrij shoqet. Çfarë do të thonë në fshat nëse më shohin me ju?…”
“E drejtë”, u përgjigj Turidu; “tani që po martoheni me Alfion, që ka katër mushka në stallë, s’është nevoja t’i bësh njerëzit të flasin. Ndërsa nënës sime të gjorë iu desh të shiste mushkën tonë të shalës dhe atë copëz vreshtë mbi xhade kur isha ushtar. Kaloi ajo kohë që s’mbahet mend dhe juve nuk mendoni më për kohën kur flisnim nga dritarja në oborr dhe më dhurove atë shaminë para se të shkoja dhe veç Zoti e di sa lotët i kam derdhur brenda saj kur ika aq larg sa kisha harruar edhe emrin e fshatit tonë. Tani lamtumirë, zonjushë Lola, u pa se kjo gjë u thye dhe miqësia jonë mbaroi.”
Zonjushë Lola u martua me karrocierin dhe të dielën rrinte në ballkon me duart mbi bark që t’ua tregonte të gjithëve unazat e mëdha prej ari që ia kishte dhuruar i shoqi. Turidu vazhdonte të shkonte e të vinte rrugës me llullën në gojë e duart në xhepa, me pamje indiferente dhe shikonte me lakmi vajzat, por ziente përbrenda që i shoqi i Lolës kishte gjithë atë ar dhe se ajo hiqej sikur nuk e vinte re teksa kalonte.
“Dua t’ia bëj mu para syve asaj bushtre!”- mërmëriste.
Përballë Alfios rrinte bujku Kola, vreshtar, i cili ishte i pasur si derri, thoshin; dhe kishte një vajzë në shtëpi. Me të thënë e me të bërë Turidu hyri argat te bujku Kola e nisi t’i shkonte edhe në shtëpi duke i thënë fjalë të ëmbla së bijës.
“Pse nuk shkon t’ia thuash zonjushë Lolës këto fjalë të bukura?”, i përgjigjej Santa.
“Zonjushë Lola është zonjë e madhe. Ajo ka marrë një mbret me kurorë, tashmë!”
“Unë nuk i meritoj mbretërit me kurorë.”
“Ju vleni sa njëqind Lola dhe njoh njërin që nuk do t’ia hidhte as sytë zonjushë Lolës, para teje, se zonjushë Lola nuk është e denjë t’ju bartë as këpucët, nuk është e denjë
“Dhelpra që nuk mund të kapë rrushin…”
“Tha: Sa e bukur je, rrushja ime!
“Oh! Ato duar, shok Turidu.”
“Keni frikë se ju ha?”
“Frikë nuk kam as prej teje, as prej kujt tjetër.”
“Eh, nëna juaj ishte nga Likodia, e dimë! Jeni gjak i idhët! Uf, do t’ju haja me sy.”
“Më hani pra me sy, sa të mos mbetet thërrime, por ndërkohë ma hiq atë deng.”
“Për ju do të hiqja gjithë shtëpinë, do të hiqja.”
Ajo, për të mos u skuqur, e gjuajti me një trung që kishte nën dorë dhe që për fat nuk e kapi.
“Të shpejtojmë e t’i lëmë muhabetet, se na u grumbulluan degët e krasitura.”
“Po të isha i pasur do të kërkoja një grua si ju, zonjushë Santa.”
“Unë s’do të martohesha me një mbret me kurorë si zonjushë Lola, por prikë kam edhe unë, kur Zoti të ma çojë ndonjërin.”
“E dimë se je e pasur, e dimë.”
“Nëse e dini, atëherë nxitoni, se babai po vjen dhe s’dua të më gjejë në oborr.”
Babai fillonte të shtrembëronte turirin, por ajo shtirej sikur nuk e vinte re, pasi xhufka e berretës së qitësit e kishte gudulisur përbrenda zemrës dhe i lodronte gjithnjë para syve. Kur babai e nxirrte Turidun jashtë dere, e bija i hapte dritaren dhe rrinte duke biseduar me të çdo mbrëmje, aq sa të gjithë komshinjtë nuk bënin tjetër bisedë.
“Po çmendem pas teje “, i thoshte Turidu “as nuk ha, as nuk fle.”
“Llafe!”
“Do të doja të isha biri i Viktor Emanuelit, që të martohesha me ty!”
“Llafe!”
“Për Shën Mëri do të të haja si bukën!”
“Llafe!”
“Ah, për nderin tim!”
“Ah, nëna ime!”
Lola që e dëgjonte përnatë fshehurazi pas vazos së borzilokut dhe skuqej e zverdhej, një ditë thirri Turidun dhe i tha:
“Si kështu shok Turidu, a nuk përshëndetën më miqtë e vjetër?”
“Vërtet!”, psherëtiu djaloshi “lum kush mnd t’ju përshëndesë!”
“Po patët ndër mend të më përshëndetni, ta dini se jam në shtëpi!”, ju përgjigj Lola.
Turidu shkoi ta përshëndeste kaq shpesh, sa Santa e kuptoi dhe ia përplasi dritaren në turinj. Fqinjët e tregonin me një buzëqeshje apo me një lëvizje koke kur kalonte qitësi. I shoqi i Lolës ishte në një panair me mushkat e tij.
“Të dielën dua të shkoj të rrëfehem, se sonte pashë në ëndërr rrush të zi!”, tha Lola.
“Lëre, lëre atë punë!”, i lutej Turidu.
“Jo, tani që po vijnë Pashkët, burri im don ta dijë pse nuk kam shkuar të rrëfehem.”
“Ah!”, mërmërinte Santa e bujkut Kola, duke pritur e gjunjëzuar radhën e saj para rrëfyestores, ku Lola po nxirrte të palarat e mëkateve të veta. “Për shpirtin tim, nuk dua të të çoj në Romë për pendesë!”
Alfio u kthye me mushkat e tij, i mbushur me para dhe i solli dhuratë së shoqes një fustan shumë të bukur për festa.
“Keni të drejtë t’i sillni dhurata”, i tha fqinja Santa “sepse kur ju nuk ishit këtu, gruaja juaj jua ka zbukuruar shtëpinë!”
Alfio ishte nga ata karrocierët që e mbanin kësulën mbi sy dhe sa ndjeu të flitej ashtu për gruan e tij ndërroi çehre sikur ta thernin.
“O djall!”, thirri, “mos qoftë e vërtetë, nuk do t’ju lë sy për të qarë, ju as gjithë farefisit tuaj!”
“Nuk jam mësuar të qaj!”, u përgjigj Santa, “nuk kam qarë as kur pashë Turidun e zonjës Nuncia tek hynte natën në shtëpinë e gruas suaj.”
“Mirë”, tha Alfio, “faleminderit shumë”.
Tani që ishte kthyer maçoku, Turidu nuk dilte ditën rrugës dhe e kalonte mërzinë në pijetore me miqtë. Para Pashkëve kishin në sofër një pjatë me salsiçe. Sapo hyri Alfio, vetëm nga mënyra si ia nguli shikimin, Turidu e kuptoi se për çfarë kishte ardhur dhe e vuri pirunin në pjatë.
“Keni ndonjë porosi për mua, shok Alfio?”, i tha.
“Asnjë, shok Turidu, kisha kohë pa ju parë dhe desha t’ju thosha diçka që e dini ju.”
Turidu në fillim i ofroi gotën, por Alfio e shmangu me dorë. Atëherë Turidu u ngrit e i tha:
“Ja ku jam, shok Alfio.”
Karrocieri i hodhi krahun në qafë.
“Nëse nesër në mëngjes don të vish te kaktuset e Kancirias do të flasim për atë punën, shok.”
“Më prit në xhade sapo të lindë dielli dhe shkojmë së bashku.”
Me këto fjalë shkëmbyen puthjen e sfidës. Turidu shtrëngoi me dhëmbë veshin e Alfios dhe kështu bëri premtimin solemn se nuk do të mungonte.
Miqtë e kishin lënë pjatën e salsiçes të heshtur dhe shoqëruan Turidun deri në shtëpi. Zonja Nuncia, e gjora, e priste çdo natë deri vonë.
“Nënë”, i tha Turidu, “të kujtohet kur shkova ushtar, që kujtove se nuk do të kthehem më? Më jep një puthje të mirë si atëherë, se nesër do të iki larg.”
Pa zbardhur dita mori thikën me sustë që e kishte fshehur në sanë kur ishte rekrutuar dhe u nis për te kaktuset e Kancirias.
“O shën Mëri! Ku je nisur me kaq vrull?”, qaravitej Lola, teksa i shoqi po dilte.
“Po shkoj këtu afër”, iu përgjigj Alfio, “po për ty do të ishte më mirë të mos kthehesha më.”
Lola, në këmishë nate, lutej te këmbët e shtratit duke i mëshuar me buzë ruzares që ia kishte sjellë fra Bernardinoja nga Vendet e Shenjta.
“Shok Alfio”, filloi Turidu pasi kishte bërë një copë rrugë përbri shokut të vet, që rrinte i heshtur me kësulën mbi sy, “si Zoti që është i vërtetë e di që jam gabim e do të vritesha. Por para se të vija këtu pashë nënën time plakë që ishte ngritur të më shihte kur po nisesha, gjasme se ishte zgjuar të kujdesej për pulat, e thuajse ia ndjente zemra, dhe si Zoti që është i vërtetë do t’ju vras si qen që të mos qajë plakushja ime.”
“Kështu po”, u përgjigj Alfio, duke i lënë shtirjet; “e të rrihemi fort të dy.”
Të dy ishin goditës të zotë; Turidu bëri goditjen e parë dhe qe në kohë ta merrte në krah, siç e bëri. Dhe e bëri mirë; dhe qëlloi në ijë.
“Ah, shok Turidu! Paskeni vërtet ndërmend të më vrisni!”
“Po jua thashë; tani që pashë plakën time në kotec të pulave, më duket se e kam akoma para syve.”
“Hapi mirë sytë”, i thirri Alfino, “se po ua marr masën mirë.”
Siç po rrinte në pritje me dorën e majtë në plagën që i dhimbte e gati zvarritej për tokë me bërryl, kapi një grusht pluhur dhe ia hodhi në sy kundërshtarit.
“Ah!”, ulëriti Turidu i verbuar” “vdiqa!”
Ai kërkonte të shpëtonte duke bërë kërcime të dëshpëruara prapa, por Alfio e zuri me një goditje tjetër në stomak dhe me një tjetër në grykë.
“Tri! Kjo është për shtëpinë që ma stolise. Tani nëna jote do t’i lërë pulat.”
Turidu u përpëlit një copëherë mes kaktuseve e pastaj ra si një gur. Gjaku i gufonte me shkulma nga goja dhe nuk mundi të thoshte as: “Ah nëna ime!”
