(kushtuar Thanas Qirzidhit)
– E vërtetë është kjo që po më thua?
– Të kam gënjyer ndonjëherë? – e pyeti Elena shokun e saj duke e parë drejt në sy.
– Kush ta tha?
– Sikur s’e di ti kush do ma thoshte, Polikseni, kush tjetër? Ajo s’kishte për të ma treguar sekretin, sado që më ka shoqe të ngushtë. I ati i kishte kërkuar që të mos fliste me asnjë për këtë gjë, por Polikseni nuk mund t’i mbante brenda vetes, si frikën për të vëllanë që po jetonte në fije të perit, po ashtu edhe rrezikun e anullimit të shfaqjes së bandës sonë, sepse profesori s’ka për të ardhur dot, sidomos tani. Urgjenca për shpëtimin e djalit nga vdekja i fshin të tëra. Pa le që askujt prej nesh nuk do t’i bënte zemra, që në këto ditë të vështira të bënte të pamundurën për të mbushur me muzikë gjithë atë stadium në çeljen e Lojërave Studentore. Ja, fol, – i tha ajo sikur s’e dinte përgjigjen.
– Të gjitha gazetat e kanë publikuar në faqe të parë që banda jonë do të hapë festën, dreqi e mori, – tha djali. – Po të mos dalim, Liceu ynë do të marrë emër të keq. Kushedi se ç’përpjekje është duke bërë drejtori. Ke dëgjuar gjë ti?
Ajo ngriti supet: “Ku vjen radha të na thonë ne?”
– Unë do të shkoj të shoh se ç’bëhet në spital, – tha ai.
– Kot e ke, s’të le njeri të hysh. Profesorit po i bëjnë urgjentisht analiza. Polikseni pyeti njërën nga infermieret dhe ajo i tha që jeta e vëllait të saj varet vetëm nga rezultati i tyre.
– Nuk e kuptoj se ç’lidhje kanë analizat e gjakut të profesorit me operacionin e Kostandinit…
– Kostandini i ka të dyja veshkat keq fare, o Sili, dhe duhet t’ia heqin një orë e më parë, po ç’t’i vënë? Veshka për t’ia zëvendësuar, të pajtueshme me qelizat e tij, s’ka në gjithë Greqinë. Mjekët thonë që pa transplant Kostandini nuk ka si të shpëtojë.
Vajzës i rrodhën lotët teksa uli kokën pa nxjerrë dot një fjalë. Pasi mori veten pas breshërisë së pyetjeve të shokut të saj, ajo i tha se Profesorit i kishin shpjeguar që vetëm veshkat e tij, si prind, mund të jenë të pajtueshme me organizmin e të birit dhe se po t’i falte njërën prej tyre, Kosta mund të mbetej në jetë. Dhe ai Kostandini, i urtë e i mirë, që gjithë jetën s’iu ndanë sëmundjet, ndërsa tani është në gjëdje pa shpresë, në vend të fjalëve vetëm me sy mund të të lutet.
Ndërkaq u dëgjua një shkrepëtimë dhe qiellin e përshkuan njera pas tjetrës disa vetëtima që treteshin larg në det. Shiu mbuloi gjithë Pireun. Ata patën fat që nuk u lagën se u futën me vrap te streha e pritjes së autobuzit urban. Autobusi, që mbërriti pas pak, ndaloi vetëm disa sekonda dhe u nis menjëherë ngaqë as zbriti dhe as u ngjit kush. Djali donte ta pyeste përsëri Elenën, po në ato çaste pati frikë se mos merrte ndonjë tjetër përgjigje më të dhimbshme. E ndiente rrezikun dhe, më vonë, kur u sqarua për gjithçka, i tha vetes që Profesori, pas analizës , me siguri dhe pa u menduar fare do t’u ketë thënë mjekëve: “Merreni veshkën time dhe vendosjani djalit sa s’është vonë!”. Kjo ishte më shumë se tronditëse po të mendoje se Profesori ishte i ri dhe veshkës që do t’i mbetej në trup, do t’i duhej të përballonte dyfishin e punës për vite të tëra. Dhe të mendosh gjithashtu se sa shumë punon ai njeri dhe sa e donte atë, Silin, nxënësin e tij më të mirë!
Sili heshtte, ndërsa Elena vazhdoi të thoshte se Profesori i kishte kërkuar leje Drejtorit vetëm për pak orë dhe se kishte të ngjarë të kthehej pa humbur kohë për provat e bandës…
Sili s’po e dëgjonte më… Në atë heshtje të rëndë, që prishej vetëm nga vrullimat e rrebeshit të shiut, as ai dhe as Elena s‘po e hapnin më gojën. Daloshit iu fanit për pak çaste fytyra optimiste e Profesorit, që u zëvendësua shpejt nga pamja e trishtuar e Kostandinit, të cilit me siguri nuk i kishin thënë hollësira dhe ai nuk kish si ta dinte se ç’e priste më pas. Ndërkaq Sili harroi se po binte shi dhe u shkëput për të dalë në rrugë, por Elena nuk e la.
– Ku vete, – i tha, – nuk e shikon ç’ bëhet?…
– S’më mban vendi – iu kthye ai me një zë që iu duk se nuk ishte i tij. Do shkoj në spital dhe do të pres se sido që t’i ketë analizat, Profesori më në fund do të dalë nga laboratori dhe unë dua të jem atje, pranë tij.
– Po Profesori nuk është në laborator,- e ndërpreu ajo, – ai është i shtrirë mes tubave të serumeve në sallën e madhe të urgjencave dhe askush nuk pret që të dalë prej andej pa u marrë përgjigjja. Dhe nëse… nëse do ta operojnë, ne mund ta shohim vetëm pas disa ditësh.
***
Profesori nuk u kthye dot në shkollë sipas fjalës që i kishte dhënë Dejtorit. Orët po kalonin dhe Drejtori, pas lajmeve që mori, natyrisht, ishte tepër i shqetësuar. Të nesërmen në Lice s’kishte njeri që nuk e kishte marrë vesh se situata ishte shumë e rëndë. Roja i shkollës dukej se mezi e mbante mbi supe trishtimin e nxënësve. Ata hynin e dilnin duke marrë prej tij vetëm një përshëndetje pa fjalë. Në pushimet midis orëve të mësimit pjesëtarët e bandës mblidheshin grupe – grupe dhe diskutonin me ankth, ndërsa Sili me Elenën, në fund të ditës së dytë të mësimit, pas mbarimit të orës së gjashtë, vendosën të takoheshin me Drejtorin. Ai me siguri dinte më shumë, por dhe ata kishin të drejtë të mësonin të vërtetën, përtej thashethemeve. Kur po afroheshin përpara Drejtorisë, vunë re se dera ishte gjysmë e hapur, madje dëgjuan se Drejtori dhe Nëndrejtori ishin duke këmbyer me zë të lartë fjalë që ata nuk do të deshnin t’i dëgjonin. U tërhoqën pak prapa për të mos u dukur, po nuk u larguan se nuk i la kureshtja. Në ato çaste biseda po ashpërsohej dhe Drejtori, të cilit e gjithë shkolla ia njihte urtësinë dhe natyrën e përmbajtur, foli befas rreptë e me vendosmëri:
– Unë them që banda duhet të dalë dhe duhet ta drejtosh ti. Zgjidhje tjetër nuk ka.
– Jo, i dashur, (fjala “i dashur”, e thënë me ironi nga tjetri, dukej krejt e pavend në atë atmosferë!), koha që kemi në dispozicion nuk më mjafton për t’u përshtatur me nxënësit në bandë. Ç’kërkon ti, të turpërohem përpara mijëra njerëzve? Ta kishe menduar më përpara…
– E kush mund ta parashikonte këtë fatkeqësi të kolegut tonë?…
– Kur nuk ishe i zoti të njihje karakteret e punonjësve të tu dhe nuk parashikove që ai njeri, me natyrën që ka, në mos sot, nesër, do të të linte në baltë, kot që je drejtor. Te thashë që në fillim se në Akademinë e Tiranës “kolegu” që ti e nderon më shumë nga gjithë ne të tjerët, në vend të muzikës ka mësuar hilera karrierizmi. Dhe ky rast po e tregon fare mirë çdo gjë!
– Mbyll derën kur të dalësh! – ia preu aty për aty, gjithë zëmërim, Dejtori.
Sili dhe Elena u tërhoqën me të shpejtë për të mos u parë nga Nëndrejtori që po shfrynte duke dalë. Pas pak, ndërsa ata ishin duke menduar të iknin, doli Drejtori.
– Po ju këtu, ç’kërkoni?
– …
– Pse s’flisni, keni ndonjë hall?
I pari foli Sili, që i tha me gjysmë zëri: “Për bandën, Zoti Drejtor. Ne, bashkë me shokët kemi menduar t’i lutemi ish dirigjentit të Bandës së Bashkisë, që tani është në pension, të vijë të na drejtojë në vend të Profesorit.
Drejtori u habit dhe heshti i menduar. Pastaj ia nguli vështrimin nxënësit që e befasoi më guximin e tij për këtë ndërhyrje që askush nuk do ta merrte me mend. Sili e mori shpejt veten dhe e sqaroi duke shtuar se Profesori e kishte mik atë artist të vjetër. “Para dy tre muajve, – i tha ai, – Profesori më mori dhe mua kur shkuam për të kërkuar një partiturë që na duhej për bandën. Mjeshtri, që i priti tërë kënaqësi, nuk dukej fare si i moshuar dhe me siguri më mban mend, – shtoi Sili. – Po t’i tregojmë se si është puna, besojmë se do të vijë për të na ndihmuar.
Pa u menduar më shumë, Drejtori i mori brenda në zyrë të dy nxënësit dhe kërkoi të fliste me dikë në telefon, po nuk iu përgjigj njeri ndonëse tentoi disa herë.
“Ka rrezik të ketë ndërruar numrin. – tha ai – Unë kam folur shumë herë me të, te ky numër, sepse ka qënë ai që më ka propozuar për ta bërë drejtues të bandës tuaj..”
Sili mori zemer. “Po të më jepni një shënim, shkoj unë t’i them që e kërkuat në telefon dhe nuk e gjetët se ia di shtëpinë.”, – i tha ai Drejtorit, i cili, edhe pse e kishte zakon të mos nxitohej, pranoi pa asnjë mëdyshje.
***
– Eh, mo bir,- i tha gruaja e muzikantit të vjetër Silit, teksa e ftoi të hynte e të priste brenda. – Ai i shkreti nuk e përdor më telefonin, po s’është faji i tij. U sëmur rëndë nga Covidi dhe nga ai i flamosuri e humbi fare dëgjimin.
Sili ngriu.
”… Nuk e përdor më telefonin… nuk dëgjon… pra… nuk na drejton dot. S’paska qënë e thënë të jemi me fat, – mendoi, as ne e as Profesori. Tani s’ka më shpresë”. Duhej të ngrihej, të ikte e ta linte të qetë në hallin e tij atë burrë të vjetër e të sëmurë.
Befas u kujtua të priste e të tregohej i njerëzishëm, duke i thënë dy fjalë qetësuese, pavarësisht se ishte djalë i ri dhe mjeshtri i moshuar kishte shumë më tepër përvojë jete. Po ç’t’i thoshte një fatkeqi që gjithë jetën e kishte ushqyer shpirtin me muzikë, ndërsa tashmë atë ushqim nuk e kishte më?…
“Mos u mërzit sa ta shkëpus nga kompjuteri, – vazhdoi të fliste gruaja. – Lavdi Zotit që harrohet me të se për të parë sheh mirë dhe lexon me orë të tëra. Në televizor hiç, nuk afrohet. Sikur ta shihje se si i rrjedhin lotët kur televizori jep muzikë dhe ai s’e dëgjon…
Mos ki merak, nuk vonohem -tha ajo me një zë që e preku edhe më shumë djalin.
Ndërkaq mjeshtri u shfaq papritur te njëra nga dyert. Kur pa se kush e priste, i ndriti fytyra dhe i bëri shenjë me dorë djaloshit që t’i afrohej. “Më njohu,- tha me vete Sili, -ja që më mbaka mend!“
“Për ty mbase, po për mua nuk është i panjohur ky djalë“, i tha gruas e, duke u kthyer nga Sili, vazhdoi:
“Më vjen keq që më gjete si nuk do të doja kurrë, – i tha ai . – Për të folur s’më pengon gjë, po më vjen keq se ato që do të më thuash, ngaqë nuk dëgjoj, je i detyruar të m’i shkruash. Unë nuk lodhem që të t’përgjigjem, përkundrazi. Profesori yt dhe miku im i nderuar s’di gjë. Me siguri ai të ka dërguar për aranzhimin e këngës “Djemtë e Pireut” për bandën, por unë, siç e sheh, nuk munda t’i përgjigjem në kohë… nuk munda…” tha dhe heshti i përlotur. Megjithatë, diçka kam bërë, – shtoi pas pak, madje kam bërë edhe një ndërthurje me disa pjesë të tekstit, të cilat në kohën e duhur, mund të lexohen e të përhapen nëpërmjet altoparlantëve me zë të përforcuar. Sidoqoftë, mendoj se për këto do të ishte mirë të komunikoja me vetë Profesorin…
“Ai është shtruar në spital,- i shkruajti djali që kafshoi buzën se u tregua i nxituar e pa takt. Kur e pa që mjeshtri i vjetër papritur u mërzit, djali u mundua t’i shkruante ndryshe, më gjatë e jo “telegrafisht”. Po si t’i thoshte për heqjen e veshkës? Gjë e vogël ishte ajo? Bëri si bëri dhe, i detyruar, i shkruajti me shumë drojë e kujdes. Mjeshtri u befasua dhe Silit iu desh të mbushte një faqe të tërë me shënime deri sa të kthjellonte gjithçka.
“Nesër do të vij të flas me Drejtorin, për të parë se ç’mund të bëjmë”, – tha ai duke i lënë me gojë hapur si Silin dhe të shoqen.
“Që kur u sëmur dhe s’dëgjon ky s’ka lëvizur nga shtëpia”, – tha ajo si me vete, teksa po shihte e çuditur djalin.
“Nuk do të dirigjoj,- qeshi ai, kur e kuptoi se duhej t’i qetësonte. – Unë nuk jam Bethoveni, që edhe kur u shurdhua, vazhdoi të drejtonte orkestrën. Dhe e dini si? Thjesht duke u bindur nëse qe apo jo në rregull, vetëm nga vështrimi që u bënte lëvizjeve të harqeve të violinistëve gjatë interpretimit në orkestër. Drejtimin e bandës suaj do ta bëjë njeri tjetër, – tha ai përsëri me buzën në gaz.
“Drejtori është venë në siklet pikërisht se s’ka njeri tjetër – i shkruajti Sili, kësaj radhe i bindur që takti s’kishte më vend.
“Mos u shqetësoni aspak, se do të vij patjetër sa për t’i dhënë dikujt ndonjë këshillë se si duhet organizuar e formatuar në këtë situatë banda – tha i vendosur “plaku”. A e di se kujt do t’ia besonte Profesori juaj këtë punë?
“Jo”, – tha djali, duke mohuar me kokë.
“Ty, me siguri ” – i tha ai duke i venë gishtin tregues në gjoks.” Ti do të jesh në krye me tamburin e madh dhe unë do të tregoj gjatë provave se si mund ta drejtosh sa më mirë bandën nëpërmjet disa lëvizjeve edhe teksa je duke përdorur tamburin e madh. Dhe tani boll, mos më shkruaj gjë tjetër, – i tha duke i shtyrë tutje fletët e letrave në tavolinë.
***
Në pasditen që do të çeleshin Lojnat Studenore u bë vërtet një punë e bukur. Regjisori i televizionit i vendosi pjesëmarrësit e bandës sipas orientimit të mjeshtrit të vjetër, midis qendrës së fushës dhe tribunës. Të gjithë ishin me humor të mirë se dy ditë më parë nga spitali erdhi lajmi që operacioni i kalimit të veshkës nga i ati te i biri, kishte dalë me sukses. Trupi i Kostandinit reagoi mirë. Tashmë dalja dhe kthimi në shtëpi ishte thjesht çështje ditësh. Në reanimacion nuk lejohej të hynte njeri, por lajmet e mira Profesorit i venin me letra që infermieret, ndonëse e kishin të ndaluar, bënin ç’bënin, ia shpinin. Dhe jo vetëm kaq. Në orën që do të fillonte hapja e Lojnave në stadium, te salla ku ishin të dy të operuarit u vendos një televizor me ekran gjigant, që s’u muarr vesh nga erdhi se spitali nëpër dhomat e të sëmurëve i kishte televizorët të vegjël.
Në fillim, kamera kryesore e grupit të xhirimit tregoi disa pamje të përgjithshme, pastaj u drejtua te Sili, me tamburin krahëqafë, gati për të dhënë tri goditjet e para për Çeljen. Pak hapa pas tij u panë në krye të rreshtit dy vajza, Eleni dhe Polikseni. Pasi u sigurua që e ëma, Nana, nuk do të lëvizte nga dera e sallës ku ishin dy të dashurit e tyre të operuar, Polikseni kishte pranuar të kthehej te shokët. Vajzat ishin vendosur në mes dy djemve, gjithashtu me tambure në duar. Kur kamera u ndal në qendër të tribunës, te dritarja ku zakonisht rrinte komentatori i ndeshjeve te futbollit, njerëzit panë… mjeshtrin që do të jepte sinjalin për fillimin e spektaklit.
Sinjali u dha dhe Sili goditi fort tamburin e madh tri herë. Stadiumi, si me urdhër, ra në heshtje. Dikush në mikrofon, këndoi me një zë të ëmbël bas-baritoni vargun e njohur prej të gjithëve të kengës “Djemtë e Pireut”:
“ … një, dhe dy, dhe tre, dhe katër djem të rinj …”
Ndërkaq, në ekranin e madh të stadiumit u shfaq figura e Melina Mërkurit, duke e interpretuar atë këngë që u bë e të gjithëve prej filmit të realizuar shumë vite më parë.
Mbeti njeri pa kënduar bashkë me të?
Stadiumi gjëmoi. Diku nga fundi, teknikët e ulën volumin e muzikës, ndërsa zëri i ngrohtë i bas-baritonit u dëgjua përsëri në vazhdim të emocionit që kish përfshirë gjithë stadiumin:
“ I zhytur në qiellin blu të Pireut,
unë ëndërroj të kem jo një, as dy, po shumë fëmijë,
që bashkë me zogjtë e detit
të çukitin qiellin për të shkruar me argjend fjalën
“Dashuri.”
Oh, sa e dua këtë port,
me këto vajza e djem që luajnë e shpërndajnë jo një, as qindra,
po mijëra dashuri,
në tokë,
në qiellin e kaltër dhe në detin pa anë,
po aq të ndritur e të rimtë si ai”.
Rrënqetha e parë ishte e Profesorit. Ajo e përshkoi të tërin në çastin kur në ekran dalloi te vendi i komandës mikun e tij të vjetër.
Profesorit i kishin ardhur lajmet që para operacionit për gjithçka që kishte bërë ai njeri dhe nuk mund të mos përlotej. E ngaqë lotët ia mbuluan disa prej pamjeve, pavarësisht se ishte profesionist i rregjur, ai harroi të ndiqte saktësinë e drejtimit muzikor të nxënësit të vet, Silit.
Kur breshëria e goditjeve të tamburistëve, pas shenjës së shokut të tyre u fuqizua, banda marshoi në korsitë, fillimisht nën tingujt e një boleroje që të kujtonte Ravelin e pastaj me melodi të tjera plot gjallëri, njëra më e gëzueshme se tjetra.
***
Në sallën me televizorin e madh, ku ishin Profesori dhe i biri, infermieret u shtuan. Ato hynin dhe s’dilin derisa dikush u kujtonte se ishin në punë. Ndërsa kur pa si filluan garat sportive dhe spektakli mbaroi, kryeinfermierja e fiku televizorin. Kostandini u mërzit shumë dhe i kthyer atë çast me fytyrën gjithë lutje nga i ati, tha vetëm “Baba!…Polikseni, Elena…”
“Do t’i shohësh prapë, do të na i sjellin të gjitha të regjistruara pak më vonë, ki vetëm fare pak durim!” i tha djalit Profesori teksa qeshi me veten, duke menduar se për këto fjalë kishte më shumë nevojë ai se sa i biri.
Dhe për ta qetësuar, në ngazëllim e mallëngjim të njëhershëm, Profesori pa kuptuar nisi t’i recitojë të birit nën zë e pastaj me një pëshpërimë, që e habiti dhe atë vetë, vargjet e ngulitura tashmë në mendje…
“I zhytur në qiellin blu të Pireut
unë ëndërroj të kem jo një,as dy, po shumë fëmijë,
që bashkë me zogjtë e detit
të çukitin qiellin për të shkruar me argjend fjalën
“Dashuri.”
Kostandini flinte, ndërsa i ati shpresonte që ata tinguj vargjesh të këngës, duke kaluar te djali i tij i shtrenjtë, të gjenin vend për t’ia përndritur ëndrrën…
